Bilimin ve insanın doğayı anlama çabasının büyük zaferi

Evrenin nasıl oluştuğu hakkında bir teorimiz var. Neden olduğunu bilmiyoruz ve bildiğimiz fizik kuralları o anda çalışmıyor ama evrenin bir 'Büyük Patlama' ile oluştuğunu düşünüyoruz.

Evet, 'Büyük Patlama'ya sebep olan mekanizmayı ve patlama anı durumunu bilmiyoruz ama patlamanın hemen sonrasını, saniyenin milyonda biri kadar sonrasını bilmek için elimizde çok güçlü bir teori var. Buna fizikçiler 'Standart Model' adını veriyor.

'Standart Model' 60 yılı aşkın süredir el birliğiyle geliştiriliyor. Tek kişinin değil yüzlerce, binlerce fizikçinin ortak çabası var bu teoride. Ve bugün dahil model gelişmeye devam ediyor.

Model, esas olarak 'Büyük Patlama'nın hemen ertesinde (saniyenin 1 milyonda biri kadar sonrasında) saf enerji olarak ortaya saçılan 'parçacıklar'ın nasıl olup da bir araya geldiğini ve ilk atomu yarattığını anlama peşinde.

1964 yılında üç ayrı grup fizikçi, yani François Englert and Robert Brout; Peter Higgs; Gerald Guralnik, C. R. Hagen, ve Tom Kibble aşağı yukarı eş zamanlı olarak aynı teoriyi dile getirdiler.

Buna göre, kütlesi olmayan parçacıklar, bugün 'Higgs alanı' veya 'Higgs bozonu' diye bilinen 'şey'den geçerken ve Higgs sayesinde kütle kazanıyorlardı.

Standart Model'in eksik parçası buydu. Ve matematik, enerjiden oluşan parçacıkların kütle kazanma mekanizmasının 'Higgs mekanizması' olarak da anılan bu yolla gerçekleştiğini öngörüyordu.

Evet ama bir şeyi teorik olarak öngörmekle onu kanıtlamak farklı şeyler.

Einstein da zamanında tamamen teorik düzeyde maddeyle enerjinin birbirine dönüşebilir olduğunu, meşhur E=mc² denklemiyle söylemişti. Ama bunun kanıtlanması zaman aldı; sonunda Einstein'ın haklılığı defalarca kanıtlandı.

Aynı durum Standart Model için de geçerli. Modelin pek çok teorik öngörüsü zaman içinde kanıtlandı, hatta fazlası bulundu. Eksik parçalardan biri 'Higgs bozonu' idi, dün itibarıyla onun da kanıtlandığını söyleyebiliriz.

Bu arada kafanız karışmış olabilir, bu işi altı kişi öngörmüş ama bozon tek kişinin adıyla, Peter Higgs'le anılıyor diye. Maalesef bu böyle ve bu durumdan en çok şikayet eden insan da Peter Higgs'in kendisi zaten.

Altı kuramcı da bugün hayatta. Yıl sonuna kadar da hayatta kalırlarsa, herhalde Nobel'i 48 yıl bekledikten sonra onlar alacak.