Babalar zamanı

Türkçe versiyonu Bilgi Üniversitesi tarafından çıkarılan, editörlüğünü Soli Özel'in yaptığı Foreign Policy Dergisi'nin Kasım-Aralık 2000 sayısında, Doğu Avrupa'daki mafyalaşma hakkında ilginç bir makale yer alıyor. Okuyun ve Türkiye'yle karşılaştırın!

Rolling Stone Dergisi'nin dünya haberleri şefi P. J. O'Rourke tarafından kaleme alınmış olan yazı, Demir Perde'nin çöküşünden sonra ortaya çıkan yozlaşmayı ele alıyor. O'Rourke'a göre, Doğu Avrupa bir tür Babalar Devri yaşıyor; özellikle de Baba filmlerinin üçüncüsünü andıran bir dönem...

Yazarın yaptığı yolculuğu anlatan şu paragraf bile durumun vehametini özetlemeye yetiyor: ‘‘Değerlendirmelerimize yozlaşmanın çok kötü olduğunun zannedildiği Macaristan'la başladık, çok daha berbat olduğunun söylendiği Romanya'yla devam ettik ve Kiev'deki serbest piyasa yanlısı bir düşünce kuruluşunun müdürünün bir ülke hakkında kimsenin duymak istemediği bir laf ettiği Ukrayna'da son verdik: ‘Rusya'da durum daha iyi.’’’

O'Rourke ve ekibine göre işte Doğu Avrupa'daki yozlaşma...

İLK MİLYONU SORMA

Macaristan'da yolsuzluk gerçekten de alt düzeyde. Ama bunun tek sebebi Macaristan'ın üst düzey hırsızlarının çuvallarını zaten doldurmuş olmaları. Daha sonra bir Romen bize, eski komünist ülkelerdeki para babaları hakkındaki genel kuralın şu olduğunu söyledi: İlk milyonun nereden geldiğini asla sorma!

SİGARA ALBAYLARI

1998'de Romanya'da 1 milyon dolar değerinde kaçak sigara taşıyan bir uçak Bükreş Askeri Havaalanı'na indi. Bir gazeteye yollanan imzasız bir faks albayların dev sigara kaçakçılığına karıştığını ortaya çıkardı. (Hoş, faks da yolsuzluklara karşı mücadele için değil, siyasi hesaplaşma nedeniyle yollanmıştı, o da başka.) Bu skandal kimsenin umurunda değildi. Çünkü askerler böylece para kazanıyor, devlet onlara çok düşük maaş verebiliyordu, bir de üstelik Romenler ucuz sigara içiyordu...

YOLSUZLUK VE GAZETECİLİK

Ukrayna'da 1990'dan beri 100 gazeteci öldürüldü. Hepsinin faili meçhul. Hükümet de yolsuzluk olaylarını ortaya çıkaran medya kuruluşlarını davalarla, vergi kontrolleriyle ve başka yıldırıcı yöntemlerle kapatmayı sürdürüyor. Fakat öyle anlaşılıyor ki, devlet bu yöntemlere yine halkı düşünerek başvuruyor. Bir devlet görevlisi, O'Rourke ve ekibine şöyle diyor: ‘‘Bizim sokaktaki vatandaşlarımız yozlaşma hakkında çok fazla bilgi verildiğinden şikayetçiler. Sıkılıyorlar...’’

KURALLARA UYMALISINIZ

O'Rourke Ukrayna'dan ayrılırken dolarlarını gerektiği gibi deklare etmediği için başı derde girdi. Gümrük memurları 300 dolarına el koydu. 47 bölümden oluşmuş uzun bir zabıt imzaladı. Kendisine bir mahkeme tarihi bildirildi. İsterse o tarihte dönebileceği, mahkemeye çıkabileceği ve kendisine bir avukat tayin edilebileceği söylendi. Ne tuhaf! Bütün bu olaylar sırasında ona, bu işi rüşvetle halledebileceği ima yollu bile söylenmedi. Uçağa doğru giderken bir memur arkasından ‘‘Kurallara uymak zorundasınız’’ diyordu...