Antalya'da bilim turizmi

Antalya'da Bakırlıtepe'de TÜBİTAK tarafından kurulan Ulusal Gözlemevi, kapılarını turistlere açıyor. 2550 metre yükseklikteki Bakırlıtepe'nin zirvesinde bulunan gözlemevine, önümüzdeki aylardan itibaren gruplar halinde turistler gelecek ve teleskoplarla yıldızları, gezegenleri inceleme imkanı bulacaklar. Bu sayede ‘‘bilim turizmi’’ başlatılırken Ulusal Gözlemevi'ne de maddi destek sağlanacak.

Türk astronomların yüzyıllık rüyası ve Türkiye'de yirminci yüzyılda yapılan en büyük bilimsel girişimlerden biri olan Antalya Bakırlıtepe'deki Ulusal Gözlemevi, turizme açılıyor. Gözlemevi, hem Türkiye'nin tanıtımına katkıda bulunmak, hem de gelir elde etmek amacıyla, belirli zamanlarda kapılarını turistlere açarak uzayın derinliklerini izlemelerini sağlayacak.

Projesi 1960'lı yıllarda yapılan Ulusal Gözlemevi için ilk adım, 1979'da TÜBİTAK bünyesinde kurulan Uzay Bilimleri Araştırma Enstitüsü'yle atıldı. Bu ünite 1983 yılında ise Ulusal Gözlemevi Yer Seçimi Güdümlü Projesi'ne dönüştü. Bu projenin amacı, gözlemevi için en uygun yeri belirlemekti. Ankara, İstanbul, Boğaziçi ve Orta Doğu Teknik üniversitelerini temsil eden 7 araştırmacı, bu projenin yürütücülüğünü üstlendi. Böylece yer seçimi için çok zor ve uzun bir araştırma başlatıldı.

EN UYGUN TEPE

Proje çerçevesinde ilk olarak 17 dağ belirlendi ve bunlardan 4 tanesinde (Kurdu Tepesi-Muğla, Bakırlıtepe-Antalya, Bozdağ-Ödemiş ve Nemrut-Adıyaman) eşzamanlı olarak astronomik görüş ve meteorolojik gözlemler yapıldı. Bu gözlemler sonunda, Bakırlıtepe'nin diğer adaylar arasında en uygunu olduğu tespit edildi ve 1986 yılında TÜBİTAK'a sunulan bir raporla buranın Ulusal Gözlemevi yeri olarak seçildiği bildirildi. Yer seçimi projesinden elde edilen sonuçlar, yurtiçi ve yurtdışındaki bilimsel dergilerde yayınlanınca Hollanda'nın Utrecht Üniversitesi'nden yüzde 20 gözlem karşılığı 40 santim çapında, Rusya'nın Kazan Üniversitesi'nden ise yüzde 60 gözlem karşılığı 150 santim çapında teleskop teklifi geldi.

BÜYÜK TELESKOP

Bu gelişmeler üzerine, 1991 yılında Ulusal Gözlemevi kurulması için çalışmalar başlatıldı. 1996 yılında, aynı zamanda konukevi olarak da kullanılan merkez bina ile 40 santimlik küçük teleskop binası tamamlandı. Hollanda'dan getirilen teleskobun montajıyla birlikte gökbilimciler gözlerini uzaya çevirdiler. Bu arada 150 santimlik teleskobun yerleştirileceği binanın yapımı da bitirildi. Bu teleskobun optik montajının eylül ayında tamamlanarak hizmete sokulacağı belirtildi.

Yurtiçi ve yurtdışında çeşitli üniversitelere bağlı bilim adamları, araştırma projelerini Ulusal Gözlemevi Akademik Kurulu'na sunuyor. Kabul edildiği takdirde kendilerine verilen tarihlerde Antalya'ya gelerek gözlemlerini yapıp sonuçlarını yurtiçi ve yurtdışında yayınlıyorlar.

GÖKYÜZÜ KİRLENİYOR

Prof.Dr. Zeki Aslan ile Doç.Dr. Orhan Gölbaşı, kuruluşunda da görev yaptıkları TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi'nin günümüzde sorumluluğunu yürütüyorlar. Her iki bilim adamı da, en büyük sorunlarının hızla kirlenen gökyüzü olduğunu söylediler. Gökyüzünün iki türlü kirlendiğini kaydeden Prof.Dr. Aslan, şunları söyledi:

‘‘Bunlardan birisi yerleşim alanlarının hızla artmasıyla yoğunlaşan duman ve sis, diğeri ise ışık sistemlerinin bilinçsizce yapılmasıdır. Eskiden denizin kirleneceğini söyleyenlere bazıları gülerek bakıyordu. Şimdi ise herkes tehlikenin bilincine vardı. Gökyüzü kirliliği, bundan daha tehlikeli bir gelişmedir.’’

TURLARLA ANLAŞMA

TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi'ni turizme açma projesinin önümüzdeki aylarda yaşama geçirileceğini belirten bilim adamları, bu konuda bazı seyahat acentelerinden teklif aldıklarını ve talebin kendilerine mantıklı geldiğini belirttiler. Bilimsel çalışmaların aksatılmaması şartıyla turistleri ağırlayabileceklerini vurgulayan Prof. Dr. Aslan, şunları söyledi:

‘‘10'ar kişilik turist grupları belirli günlerde Bakırlıtepe'ye gelip geceyi burada geçirecekler. Bu kişiler, hem tesisi gezip görecekler, hem de teleskoplarla yıldızları ve gezegenleri inceleyecekler. Böylece bir yandan turizm çeşitlenecek, diğer yandan da gözlemevi için maddi katkı sağlanacak.’’