Alaska’da ayılardan turistlere dayak

Ayıların yaÅŸamlarını izlemedeki büyük artış, hayvanları ve turistleri tehlikeli ÅŸekilde yakınlaÅŸtırıyor. Birçok turist ayıdan dayak yedi...ABD’nin kuzeyindeki Brooks Nehri çevresinde 10 tane boz ayı sırayla ilerliyor. Balıklar, Brooks Åželalesi’nin 1.5 metre yüksekliÄŸindeki bariyerlerinden atlarken ayılar da onları büyük bir iÅŸtahla mideye indiriyordu. Nehrin birkaç metre uzağındaki yükseltilmiÅŸ gözlem platformunda duran 40 turist, boz ayıları seyrediyordu. Son 20 yılda içinden nehrin geçtiÄŸi Katmai Ulusal Parkı’na her yıl 50 binden fazla ziyaretçi gelmeye baÅŸladı. Ancak gelen daha çok ziyaretçi daha çok ayıyla tanıştıkça her iki taraf için de riskler artmaya baÅŸladı. 15 Temmuz 2003’te, balıkçılar için Alaska’nın en gözde yerlerinden biri olan Russian Nehri’nde bir balıkçı, diÅŸi bir ayı tarafından çok feci dövüldü. Balıkçı bir gözünü kaybetti ve yüzü de parçalandı. Bu yılsa, yasaların izin vermesi nedeniyle bölgedeki 16 ayı ‘yaÅŸam ve mülk korumak’ amacıyla vurularak öldürüldü. 30 bin ayı varBu olayın ardından yetkililer, insanların geceleri nehir çevresindeki bazı bölgelere girmesini yasakladı. Yerel bir gazeteciyse, bazı ayıların vurulmasını istedi ve böylece geride kalan hayvanların insanlardan sakınacağını öne sürdü. Alaska’da yabanıl hayatı koruyan iÅŸletmeciler, bölgeye bir ip gererek hem insanların ayıları görme isteÄŸini dengelemeyi hem de güvenliÄŸi, hayvanların gereksinimlerini ve somon avlamak için Alaska’yı dolduran balıkçıların ihtiyaçlarını karşılamayı bekliyorlar. Boz ayıların son kalesi durumundaki Alaska, Amerika’nın kuzeyindeki bu tür ayıların yarısından fazlasını besliyor. Soyu tükenmek üzere olan hayvanlar listesinde ABD’de bin tane boz ayı bulunurken Alaska’da tam 30 bin ayı yaşıyor. Sıkı koruma ve sıcak havalar, eyaletin son 20-30 yıl içinde ayı nüfusunu arttırmasına yardımcı oldu. Katmai, kıtanın kuzeyinde en fazla hayvan barındıran bölge. Aslında ayıların insanlara saldırması çok sık rastlanan bir olay deÄŸil. En azından son 20 yıl içinde Brooks’a gelen hiç kimse bir ayı tarafından dövülmedi. Ä°nsanlara sığınıyorAyıların davranışlarında somut deÄŸiÅŸikliklerin olmasına biraz da turistler neden oluyor. Ayıların tecrübeli gözetmenlerine göre, diÅŸi ve yavru ayılar, birçok yavruyu öldüren erkek ayılardan uzak durmak için insanlara sığınıyorlar. Bu arada insanın yanında durmaktan da çekiniyorlar. Görevli Gary Porter, ‘Bebek bakıcılarına’ döndük diyor. Bazı insanlar, ayıların yaÅŸantılarına olabildiÄŸince az katılmak isteyebilir. Ulusal Park’ın müdürü Deb Liggett, ‘Ayı yönetimi’ tanımından daha küstah bir ÅŸeyi düşünemiyorum. Ayılar ayıları yönetir; bizse insanların ayılarla etkileÅŸmesini yönetmeye çalışıyoruz’ diyor. DiÄŸer uzmanlarsa ayıların insanları engellemesini önlemek için etkin adımlar atılmasını öneriyor. Brooks Nehri çevresinde yerleÅŸim birimlerini iÅŸleten ÅŸirketin sahibi Sonny Peterson, ‘Yavru ayıların ve domuzların insanların arasında dolaÅŸmasına izin vermemeliyiz’ ÅŸeklinde görüşlerini bildiriyor. Çok sayıda korucu, Brooks’ta turistleri yönlendiriyor ve ayıların çok yaklaÅŸması durumunda patikaları kapatıyor. Ziyaretçi sayısındaysa herhangi bir kısıtlama yok. Bölgenin, ÅŸelalelerden yalnızca birkaç yüz metre uzağında olması, ayılar ve insanların buluÅŸmalarına neden oluyor. Ayrıca turizm ÅŸu andaki hızında ilerlerse, Alaska’nın ayılarının ve insanlarının birbirine zarar vermesini önlemek gerçekten çok zor olacak. Ayı biyoloÄŸu John Hetchel, ‘İnsanlarla ayılar arasında gerginlik yaÅŸandığında, ayılar çok daha kötüleÅŸiyorlar’ diyor. Alaska’daki ayı izleme fenomeni, 2002’nin BirleÅŸmiÅŸ Milletler Uluslararası Ekoturizm yılı seçilmesiyle yabanıl hayatta yaÅŸanan patlamanın bir parçası. Turistlerin kırsal ekonomilere yönelik getirileri, canlıların korunmasına desteÄŸi arttırıyor.Öte yandan yabanıl hayatı severken öldürebiliriz de. Florida’daki kuÅŸlara ait arazilere giren ziyaretçilerin canlıların çiftleÅŸme davranışlarını bozduÄŸu belirlendi. Afrika’nın doÄŸusunda sürdürülen safari gezintileri nedeniyle de çitalar avlanma yönlerini deÄŸiÅŸtirmek zorunda kaldı. Filler sınıf atlıyorBorneo, dünyanın her tarafından gelen hayvanlarla dolu olsa da, cangıllarını en fazla iÅŸgal eden Asya fili, her zaman, koloni dönemlerinde getirilen evcil hayvanların neslinden kabul edilerek küçümsendi. Yeni yapılan bir genetik çalışmaysa bunu tersine çeviriyor ve bu fillerin kendilerine özel bir ad verilmesi gereken bir alt-tür olduklarını öne sürüyor. Borneo’daki filler, ülkenin kuzey ucuna sıkışmışlardır. Öyküye göre, DoÄŸu Hindistan Ticaret Åžirketi, 1750 yılında Borneo’nun kuzeyini yöneten Sulu Sultanı’na birkaç hayvan hediye etti. Kolombiya Ãœniversitesi'nde zoolog olan Prithiviraj Fernando, bölgedeki popülasyonun bu canlıların çoÄŸalmasıyla arttığına inanıyor. Öte yandan 1950’lerde zoologlar, Borneo’daki fillerin diÄŸer Asya fillerinden farklı olduÄŸunu gördü. Kafatasları ve diÅŸleri, öldürücü kuvvetleriyle baÄŸdaÅŸmayacak kadar ufaktı.Bu bilmeceyi çözmek için Fernando ile ABD, Hindistan ile Malezya’dan gelen araÅŸtırmacılar, fillerin DNA’larını incelediler. Ekip ilk olarak, 1 mitokondriyal ve 5 kromozomal gen ayırabilmek için, Malezya’da yaÅŸayan bu özel filin 20 tanesinden kan ve dışkı örnekleri aldı. Ardından da bu örnekler, Güney Asya’nın diÄŸer bölgelerinde bulunan yüzlerce fildeki aynı genlerle karşılaÅŸtırıldı. Fernando, sonuçların bilinenlerden çok farklı olduÄŸunu belirtiyor. Borneo filleri genetik olarak çok farklıdırlar ve evcil veya yabanıl bilinen hiçbir popülasyonla uyuÅŸmaz. Mitokondriyal gendeki mutasyon oranını inceleyen araÅŸtırmacılar, bu fillerin yaklaşık 300 bin yıl önce Borneo’da tek baÅŸlarına kaldıklarını tahmin ediyor. Bu dönemde ada hálá Asya’nın bir parçasıydı. AraÅŸtırmacılar, daha derin anatomik incelemelerden sonra bu fillerin alt-tür seviyesine yükseltileceÄŸini umuyor. Bulgular aÄŸustos ayında Public Library of Science, Biology dergisinde yayımlandı.DoÄŸayı koruyanlar, yeni verilerin, doÄŸal habitattan yoksun ve büyük çiftlik sahipleri tarafından sıklıkla vurulan 1500 civarındaki fil için daha fazla koruma saÄŸlamasını umuyor. Â