1944’te Türk işi selfIe: Görçek
Güncelleme Tarihi:
‘Selfie’ akımını Türkiye’de 1944 yılında ‘Görçek’ sisteminin mucidi fotoğrafçı Fikret Kaftanoğlu başlatmıştı. Ayna karşısına poz veren kişi, elindeki kabloyla tuşa basıp kendi fotoğrafını çekiyordu. İşte Türk icadı ‘Görçek’in ve hayatı kitap olan fotoğrafçı Kaftanoğlu’nun hikâyesi...
İcatlarıyla ile tanınan Fikret Kaftanoğlu’nun kendi ürettiği ‘Görçek’ adlı stüdyo makinesi Türkiye’nin farklı noktalarında o dönemde yüzlerce fotoğraf dükkânına girdi. Türk malı bu fotoğraf makinesi önünde Aziz Nesin’den Mahir Çayan’a, Mümtaz Soysal’dan Ataol Behramoğlu’na, Ahmed Arif’ten Esin Afşar’a kadar binlerce insan poz verdi. Yıllar önce ilk selfie sistemine imza atan Fikret Kaftanoğlu’nun hayatını araştırmacı-yazar Uğur Kavas ‘Bir fotoğrafçının icatları-Fikret Kaftanoğlu-Selfi’den Stüdyo Makinesi’ne’ adlı kitapta topladı. Kavas bu kitabı yazma nedenini şöyle anlatıyor:
ALTI PATENTİ VAR
“Fikret Bey, Görçek (Selfie) fotoğraf makinesinden deprem uyarı cihazına, matbaa tel zımba makinesinden yangın uyarı ve söndürme cihazına altı ürünün patent sahibi. 1944 yılında yaptığı ve Görçek adını koyduğu ‘Selfi-Özçekim’ fotoğraf makinesini 50’li yıllarda daha iyi tanıtılması için İstanbul’a göndermiş ve kullanım patentini de devretmiş. Görçek’le ilgili sosyal medyada yanlış bilgiler var ki, bu devirden kaynaklı. Fikret Bey, ayrıca yine Görçek adını taşıyan Türkiye’nin ilk ve tek stüdyo makinesinin de imalatçısı. 1970’li yılların ortalarına kadar bu makineden yüzlerce üretip satmış. Seri üretime geçmek istemiş ama destek bulamayınca dünya markaları ile rekabet edememiş. Bu kitap, Anadolu insanının neler başardığını hatırlatıyor. Vecihi Hürkuş, Nuri Demirağ, Devrim arabasını yapanlar ve daha niceleri. Fikret Kaftanoğlu da bu insanlardan. Kitapla Fikret Kaftanoğlu’nu, onun hayata geçirdiği icatlarını, öyküsünü anlatmaya çalıştım. Türk fotoğrafı açısından önemli bir isim.”
İLKOKUL MEZUNU İCATÇI
Kitapta, 1955’te hayata veda eden Fikret Kaftanoğlu’nun hayat öyküsü de var: “1914 yılında Erzurum’un Oltu ilçesinin Ayyıldız köyünde doğmuş. Arapça ve biraz Fransızca biliyor. 14 yaşındayken, Ruslardan kalma makine parçaları ile elle çevirmeli bir film makinesi yapmış, karpit lambası ile aydınlatarak Oltu’da ilk film gösterisini yapmayı başarmış. Gösterdiği filmler, Charlie Chaplin filmleri. Maddi zorluklar nedeniyle ilkokuldan sonra okuyamamış ama öğrenmeye, araştırmaya ve üretmeye devam etmiş. O dönemde film olmadığından, cam negatifler üretmiş, fotoğraflar çekmiş ve Oltu’da bir atölye açmış. 1934’te ise Ankara’ya gitmiş. Ankara’da Fotospor ve Fotoüstün stüdyolarını açmış, aynı zamanda dükkanının adını verdiği Görçek sistemini üretmiş. Görçek’i İstanbul’a ve memleketi Erzurum’a da göndermiş. Ürettiği fotoğraf makinesi Türkiye’nin dört bir yanında fotoğraf stüdyolarına isim olmuş.”
AYNA KARŞISINDA DEKLANŞÖRE BAS
Fikret Kaftanoğlu, 1944 yılında icat ettiği selfie sisteminin “Görçek Foto Makinesi ve Aynalı Kondansatör” şeklinde patentini aldı. Bu sistemi noterden de tasdik ettirerek dünyanın önemli fotoğraf üreticilerine gönderdi. Arkasında fotoğraf makinesi tertibatı olan ayna karşısına poz verenler ellerindeki deklanşörle kendi fotoğraflarını çekiyorlardı. Fotoğraflarda ellerinde tuttukları deklanşör de zaman zaman kadraja giriyordu.
1967 YILINDA HÜRRİYET HABER YAPTI
Fikret Kaftanoğlu’nun Görçek fotoğraf makinesi 21 Temmuz 1967’te Hürriyet gazetesinin arka sayfasında “Türkiye’de 11 yıldan beri fotoğraf makinesi yapılıyor” başlığıyla haber olmuş. Yılmaz Tunçkol’un haberindeki fotoğraflar Sungar Taylaner’e ait. Haberde Fikret Kaftanoğlu, “İşimi genişletmek ve Türkiye’de ilk fotoğraf makinesi fabrikasını kurmak istiyorum” diyor. Kaftanoğlu, haberde haftada üç fotoğraf makinesi yapabildiğini ve o tarihe kadar 200 fotoğraf makinesi yapıp sattığını anlatmış.
GÖRÇEK’E POZ VEREN ÜNLÜLER
Selfie makinesi “Görçek”in ardından Kaftanoğlu’nun, “Görçek” adıyla ürettiği stüdyo makineleri Türkiye’nin birçok kentindeki fotoğraf stüdyolarına girmeyi başardı. Rıfat Ilgaz, Ahmed Arif, Ozan Sağdıç, Mahir Çayan, Mümtaz Soysal, Özdemir İnce, Ataol Behramoğlu, Aziz Nesin, Esin Afşar gibi birçok önemli isim, Türk malı bu stüdyo makinesi önünde poz verdi. Her birinin fotoğraflarının altındaki “Görçek” damgası var.
