Ertuğrul Özkök: Kartel medyası mı dediniz

Ertuğrul ÖZKÖK

Dünya ekonomisi dünden beri tam anlamıyla bir ‘‘merge’’ şoku yaşıyor. Dünyanın en büyük medya kuruluşlarından biri olan Time Warner ile internet dünyasının bir numaralı ismi olan America Online birleşiyor.

Daha doğrusu, America Online, eğlence ve haber dünyasının en büyük devi olan Time Warner'ın çoğunluğunu satın alıyor.

RAKAMLAR

Böylece 350 milyar dolarlık bir dev doğuyor.

İşin en ilginç tarafı ise şu.

Onbeş yıl önce kurulmuş bir internet şirketi, neredeyse bir asra yaklaşan mazisi olan bir medya devini alıyor.

Hem de neredeyse Amerikan hayat tarzının en büyük sembollerinden birini.

Ama daha çarpıcı rakamlar vereyim.

Time Warner'ın yıllık satışları 14.6 milyar dolar.

Ama onu satın alan AOL'nin 6 aylık satışı ise 4.8 milyar dolar.

Diyeceksiniz ki, daha küçük satışı olan bir şirket, bu kadar büyük satışları olan bir şirketi nasıl satın alabilir?

Bunu anlamak için öteki rakamlara geçelim.

Bu kadar büyük satışı olan Time Warner'ın yıllık kárı sadece 168 milyon dolar.

Buna karşılık ondan küçük olan AOL'nin 6 aylık kárı 762 milyon dolar.

Time Warner'da 67.500 kişi çalışıyor.

AOL'de ise sadece 12.100.

Evet, dünya tarihinin tanık olduğu bu en büyük şirket evliliğinin arkasındaki çarpıcı rakamlar bunlar.

MERGE GERÇEĞİ

Yeni yüzyılın en çarpıcı gerçeği bu.

‘‘Merge’’, son yılların ekonomideki sihirli kelimesi.

‘‘Birleşme’’, ‘‘şirket evliliği’’ anlamı taşıyor.

Küreselleşmenin en çarpıcı etkilerinden biri, dünyanın en büyük şirketlerini bile birleşmeye götürüyor.

Bundan bir süre önce İngiliz Vodafone cep telefonu operatörünün Alman Mannesmann'ı almak için yaptığı teklif üzerine bir yazı yazmıştım.

O teklif 127 milyar dolarlıktı.

Alman hükümeti bunu neredeyse milli bir mesele haline getirmişti.

Ama Alman işadamları bile, hükümetlerini uyararak, siz ekonominin işlerine karışmayın mesajını vermişti.

Yeni şirketin adı AOL-Time Warner olacakmış.

Bakın medya dünyasında ne kadar ilginç bir güzergáh ortaya çıktı.

Bundan 10 yıl önce Time ile Warner Bross ayrı ayrı şirketlerdi.

Önce ikisi birleşip Time Warner haline geldi.

Bu şirket daha sonra haber devi CNN'i aldı.

Şimdi de bir internet şirketi gelip bu kadar büyük bir devi alabiliyor.

Gelelim asıl soruya.

Bu kadar büyük bir dev ortaya çıktığına göre acaba Amerika Birleşik Devletleri'nde bazı çevreler çıkıp, ‘‘Eyvah yandık, basında tekelleşme, kartelleşme başladı’’ diye bağıracaklar mı?

TEKELLEŞME Mİ

Geçtiğimiz aylarda New York Times Gazetesi'nde ilginç bir yazı yayımlandı.

New York Times, bir basın tekeli falan değil.

Ama o yazıda, Amerika'nın artık klasik anti-tröst veya anti-tekel zihniyeti bırakması ve şirket büyümelerine karşı çıkmaması gerektiği belirtiliyordu.

Nedenine gelince?

Bu çok basit.

Artık internet çağında medya şirketleri ne kadar büyürse büyüsün tekelleşme gibi bir şey söz konusu olamaz.

Çünkü teknolojinin geldiği noktada artık bilgi ve haber tekelleşmesi mümkün değil.

Bu çağda hiçbir olayın üstü örtülü kalamıyor.

Bir yayın kuruluşu görmezse, bir öteki bunu mutlaka görüyor.

Veya bu haber internete giriyor, uydu yayınları aracılığıyla sınırları aşıyor.

YUTULMAK

Ama Türkiye'de bazı çevreler hálá kartel medyası diye kavrama takılmış, bozuk plak gibi çalmaya devam ediyor.

Siyasette söyleyecek sözü bulunmayan, başarısızlığına kılıf arayan ne kadar siyasetçi varsa, bu kavram üzerinden prim yapmaya çalışıyor.

Oysa Türkiye'yi bekleyen ciddi bir tehlike var.

Türkiye'nin medya kuruluşları yeterince büyüyemez, kuvvetlenemez, yeterince kárlı kuruluşlar haline gelemezse, onların başına gelecek şey de şudur: ‘‘Devler tarafından yutulmak.’’

Bunu önlemek için de Türk medya kuruluşlarının mutlaka büyümeleri, global evlilikler yapmaları, mali yapılarını kuvvetlendirmeleri gerekiyor.

21'inci yüzyılın daha açılışında önümüze gelen AOL-Time Warner olayının tercümesi budur.