Ercan Kumcu: Bir beş yıllık plan daha

Ercan KUMCU

TÜRKİYE Cumhuriyeti hükümetlerinin her beş yılda bir kalkınma planları ile bunlara baz her yıl yıllık programlar hazırlaması ve Türkiye Büyük Millet Meclisi'nden onay alması anayasal bir zorunluluktur.

Hükümetler anayasal zorunluluğu yerine getirdikleri halde, hazırlanan planların içeriklerinin bir süre sonra hiçbir önemi kalmaz. Plan ve programlar, kamu sektörü için emredici, özel sektör için ise yönlendiricidir. Hiçbir yıl kamu sektörü kendi hazırladığı plan ve programlara uymamıştır.

TARİHSEL DOKÜMANLAR

Plan ve programların hazırlanması ve takibinden sorumlu devlet kuruluşu, Devlet Planlama Teşkilatı'dır (DPT). DPT yıllar boyu Türkiye ekonomisi için bir okul görevi görmüştür. Bu kurum çok değerli insanlar yetiştirmiştir. Ne var ki, çalışkan ve bilgili DPT uzmanlarının çalışmaları hep káğıt üzerinde kalmıştır.

Programların dışında hareket eden, herkesten önce o programları hazırlayan hükümetler olmuştur. Örneğin, 1970'li yıllardan beri hazırlanan her beş yıllık planda ve yıllık programlarda enflasyonun indirileceği yazılıdır. Uygulanacak ekonomi politikaları da bu hedefe paralel tasarlanmıştır. Yazılanlara hiçbir hükümet uymamıştır.

Kamu sektörü yatırımları plan ve programların en önemli öğelerinden biridir. Yasaya göre, devlet kuruluşları plan ve programlarda olmayan yatırımları yapamazlar. Programlanan yatırımı aşamazlar. DPT bunlara izin verir ve denetler.

Yıllık programların karar verildiği Yüksek Planlama Kurulu (YPK) toplantılarında kamu kuruluşları bir önceki yıl içinde yaptıkları ya da yapamadıkları yatırımları anlatırlar. Yeni yatırım tasarılarını da hükümete kabul ettirmeye çalışırlar.

Bu çeşit toplantılardan birinde YPK toplantısına başkanlık eden zamanın başbakanı, PTT Genel Müdürü'ne bir önceki yıl yaptıkları yatırımları sordu. PTT Genel Müdürü bir rakam söyledi. Başbakan, ‘‘Bırak yalan söylemeyi, doğrusunu söyle’’ diye uyarınca, o yıl PTT'nin programlanandan on kat daha fazla telefon hattı kurduğu öğrenildi. DPT Müsteşarı da dahil olmak üzere herkes şaşkındı. PTT Genel Müdürü, başbakandan aldığı sözlü talimatlarla istediği gibi yatırım yapıyordu.

Geçen hafta sonu 8. Beş Yıllık Kalkınma Planı, Meclis'te görüşüldü. Planın çarpıcı hedeflerinden biri, Türkiye'nin önümüzdeki yirmi yıl içinde dünyanın en büyük ilk on ekonomisi arasına girmesiydi. Geçmişte de bu çeşit iddialı hedefler vardı. Hedeflerin hiçbiri tutturulamadı. Umarız, bu kez tuttururuz.

BOŞUNA MESAİ

Türkiye birçok alanda planlanan ve programlananın çok üzerinde işler gerçekleştirdi. Ama, planlanan ya da programlananların hiçbirini gerçekleştiremedi.

Büyük bir olasılıkla, 8. Beş Yıllık Kalkınma Planı da böyle olacak. Geçmişe ait birçok ekonomik veriyi içerdiği için bizlere bir referans dokümanı olarak hizmet verecek. Hiçbir zaman hükümetlerin ne yapacağı konusunda bir ipucu veremeyecek.

DPT'yi ve çalışanlarını boşuna oyalıyoruz. Birçok değerli DPT uzmanlarını daha üretken alanlarda kullanmanın yollarını aramalıyız.