Ercan Kumcu: 1930'ların Cambridge Üniversitesi (2)

Ercan KUMCU

Bilgi üretimi, mal ve hizmet üretimine benzemiyor. Bilgi üretmek için fabrikalar değil beyin gerekiyor. Beyinlerin kendi aralarında özgürce tartışması ve işbirliği yapması gerekiyor.

Dikkat edilirse, bilime büyük katkılar yapmış insanların hepsi kendileri gibi olağandışı insanlarla beraber çalışmışlardır. Bilgi, inzivaya çekilerek boşlukta üretilemiyor.

1930'ların Cambridge Üniversitesi de hiç sebepsiz bu kadar çok ‘‘büyük’’ adamı bünyesinde barındırmadı. Büyük adamlar büyük adamları çekti. Sonuçta, Cambridge Üniversitesi 20. yüzyıla yön veren insanlarla doldu taştı.

SRAFFA

Cambridge'te o dönemde gösterişsiz biri vardı. Pierro Sraffa isimli bu kişi kütüphanede çalışıyordu. Kütüphaneci idi ama, o dönemde ekonomi bölümündeki hocaların yazdığı bütün kitaplarda katkıları için bu kişiye teşekkür ediliyordu.

Keynes dahil Cambrigde'teki bütün iktisatçılar bu adamdan ilham alıyorlardı. Arada sırada Oxford'daki iktisatçılara da yardım ediyordu.

Sraffa İtalyan Komünist Partisi üyesi bir iktisatçıydı. Cambridge'e geldiğinde 1925 yılında yayınlanmış bir tek makalesi vardı. Fakat, Cambridge'in tüm iktisatçıları tarafından yakından tanınıyordu.

Sraffa İtalya'da Mussolini'nin zulmünden kaçıp Cambridge'e gelmişti. Ekonomi bölümünde kendine uygun bir pozisyon bulunamadığından kütüphaneci olarak istihdam edilmişti. Sonunda bu rastlantı onu yepyeni bir alana yöneltti.

Arkadaşlarının eserlerini okumanın dışında, Sraffa Cambridge'teki ilk kırk yıl boyunca 1800'lerin başlarında yaşamış Ricardo'nun yayınlanmış ve yayınlanmamış bütün yazışmalarını bir araya getirdi. Ricardo'nun çalışmalarını derlediği kitaba kırk sayfalık bir önsöz yazdı. Kırk yıllık çalışmanın ürünü olan önsöz, ekonomi düşüncesine yeni bir boyut kazandırdı.

İktisat yazınında Cambridge-Cambridge tartışması olarak adlandırılan ve çok da basit olmayan bir tartışma başlamıştı. İngiltere'deki Cambridge Üniversitesi'ndeki iktisatçılarla Amerika'nın Cambridge Kenti'ndeki Massachusetts Institute of Technology'deki iktisatçılar ‘‘üretimde sermayenin anlamı’’nı tartışmaya başladılar.

Bu tartışmayı kimin kazandığı çok önemli değildi. Fakat, Sraffa'nın iktisadi düşünceye katkısı Cambridge'teki arkadaşlarına yaptığı katkılar kadar önemliydi.

BİLİM VE İDEOLOJİ

Sraffa hayatındaki üçüncü basılmış eserini 1960'ların başında yazdı. Altmış sayfalık bir kitapta malların mallar tarafından üretilmesinin iktisat düşüncesindeki sonuçlarını irdeledi.

Kariyerine iflah olmaz bir komünist olarak başlayan Sraffa, bilimde ideolojinin yerinin olmadığını eserleriyle gösteren en önemli şahsiyetlerden biridir. Hiç kuşkusuz, Sraffa da 1930'ların Cambridge Üniversitesi'nde önemli simalardan biriydi.