Entelektüeller futbolu sevdi futbol kitapları patladı
Güncelleme Tarihi:
Alp ULAGAY
Oluşturulma Tarihi: Kasım 02, 2002 20:45
Türk futbolu üç yıldır gelişiminin meyvelerini toplarken yayımlanan futbol kitaplarının sayısında da büyük bir artış oldu. 15 yıl boyunca elimizde sadece Derwall, Schumacher gibi birkaç ünlünün anıları, Cela, Galeano gibi edebiyatçıların izlenim ve hikayeleri vardı. Şimdi okurlar tarihten denemeye, anılardan Dünya Kupası albümlerine kadar geniş bir yelpazede seçme şansına sahip.
Sadece 2000 yılının başından bu yana yayımlanan futbolla ilgili kitap sayısı 50'yi buldu. Türk futbolunun son yıllarda üstüste kazandığı başarılar hem futbola duyulan ilgiyi hem de futbol hakkında okumak isteyen kitleyi genişletti. Yayıncılık sektörü de futbol endüstrisinden payını almak için bu fırsatı değerlendirdi. Her önemli başarının ardından birkaç kitap yayımlandı. Galatasaray'ın UEFA Kupası şampiyonluğu, Fenerbahçe'nin lig şampiyonluğu ve Türk Milli Takımı'nın dünya üçüncülüğü birçok futbol kitabının esin kaynağıydı. Bu kitapların bir kısmı alelacele hazırlanmış izlenimi verirken bazıları iki-üç yıllık hummalı bir çalışmanın ürünüydü. Örneğin üç büyük kulüp ve milli takımla ilgili dört kitap yayımlayan Oygur Yamak 1998'den 2001'e kadar arşiv araştırması yaptığının altını çiziyor. Diğer bir etken de futbolun entelektüel kesim içinde de kabul görmeye başlaması. Özellikle İletişim Yayınevi eli kalem tutan, aynı zamanda da futbolla ilgili yazarlara söz hakkı tanıdı. Çıkardıkları futbol dizisinde futbola, tepeden bakmadan ve popüler spor söyleminden uzak durarak yaklaşmayı amaçladılar.
KİTAP LİGİNDE FENERBAHÇE ÖNDE
Hakkında yazılan dokuz kitapla Fenerbahçe kitap liginde birinci. Fenerbahçe'yi inceleyen yazarlar özellikle 2001'deki şampiyonluktan sonra kitaplarını yayımlama cesareti buldu. Yalçın Doğan'ın 1989'daki araştırması Fenerbahçe Cumhuriyeti'nin ardından Türkiye'nin bu popüler kulübü hakkında fazla bir eser ortaya çıkmamıştı. Ergun Hiçyılmaz ve Oygur Yamak Fenerbahçe'nin 1907'den bugüne tarihini ayrı ayrı ele alırlarken spor bilimcisi Hacı Can İkizler de 2000-2001 lig şampiyonluğunu kağıda döktü. 1940'lı ve 1950'li yıllarda Fenerbahçe forması giymiş Halit Deringör anı ve görüşlerini iki ayrı kitapta topladı. Fotomaç gazetesi yazarı Haşim Şahin ise sarı-lacivertli takımın futbolcuları üzerine odaklandı. İlk kitabını Fenerbahçe'den olaylı biçimde ayrılan Oğuz Çetin ve Aykut Kocaman'ın hikayeleri üzerine kurdu. Geçen hafta kitapçı raflarına düşen ikinci eseri de kaleci Rüştü Reçber'in hayatından kesitler aktarıyor.
Kral ve İmparator Haşim Şahin
Efsanenin Dönüşü Hacı Can İkizler
Fenerbahçe Ergun Hiçyılmaz
Fenerbahçe Cumhuriyeti ve Cumhurbaşkanları
Halit Deringör
Fenerbahçe Makaleleri Halit Deringör
Tuana'nın babası Rüştü Haşim Şahin
Fenerbahçe Tarihi Altan Tanrıkulu
DÜNYA ÜÇÜNCÜLÜĞÜ ŞEREFİNE
2002 Dünya Kupası'na Türkiye'nin de katılması kitap dünyasında yeni bir alan açtı. Uzakdoğu'da maçların başlangıcından hemen önce yayımlanan dört kitap kupanın ve Türk Milli Takımı’nın tarihini ele alıyordu. Halit Kıvanç'ın izlediği dünya kupalarını anlattığı kitap ikinci baskısını yaptı. İletişim Yayınları'nın 37 ayrı yazara yazdırdığı Dünya Kupası kitabı sevilen takımlar ve efsane oyuncuları ele alıyordu. Aktif Yayıncılık ve Boyut Yayınları da kupanın bitiminden sonra hem Türkiye'nin başarısını hem de turnuvanın öyküsünü betimleyen bol fotoğraflı renkli iki albümle bu kervana katıldı. İki gazeteci Hacı Hasdemir'le Behram Kılıç Türkiye'ye dünya üçüncülüğü getiren 23 oyuncu ve teknik direktör Şenol Güneş'in çocukluklarından bugüne hayat hikayelerini detaylarıyla aktardılar. Spor yazarı Mehmet Demirkol Japonya ve Güney Kore'den Radikal gazetesine aktardığı izlenim yazılarını 'Tae Han Min Guk' başlığı altında topladı. Ressam ve Fenerbahçe taraftarı Bedri Baykam ise Türk Milli Takımı'nın başarısını kendi bakış açısıyla 400 sayfalık bir kitap haline getirdi.
Milli Takım ve Dünya Kupası Ahmet Çakır
Dünya Kupası Ed. Bağış Erten
Kupaların Kupası Dünya Kupası Halit Kıvanç
Türk Milli Takımı Oygur Yamak
2002 Dünya Kupası Futbol Albümü Aktif
Futbolun Zirvesi Dünya Kopuları Boyut
Yıldızların Danyası Behram Kılıç,
Hacı Hasdemir
Tae Han Min Guk Mehmet Demirkol
Ah Abi İlhan'ı bi oynatasalardı! Bedri Baykam
HER TELDEN FUTBOL ANILARI
Futbol dünyasının aktörlerinin anı ve biyografileri de yayımlandı. Bunlardan ilk ikisi Fatih Terim'in hayatını anlatıyordu. Ahmet Çakır Terim'in Galatasaray'daki dört yılını ele aldı. Zaman muhabiri Necati Kola'nın Terimizm kitabı Fatih Terim'in pek de hoşuna gitmedi. Kendisinden izinsiz yazıldığı gerekçesiyle kitabı toplatmaya bile kalktı. Eski spor spikeri Ümit Aktan TRT ve özel televizyon döneminde tanıklıklarını kaleme aldı. Eski FIFA kokartlı hakem İhsan Türe'nin imla yanlışlıklarıyla dolu anılarının bazıları kulüp yöneticileri tarafından yalanlandı. Eski milli takım kalecisi şimdinin spor yazarı Fatih Uraz anılarını yazan bir başka isimdi.
Tribünden Palavra Anılar Mehmet Fuat
Spikeriz Dİye Ümit Aktan
Tanrının Küçük Oğlu: Bir Hakemin Anıları
İhsan Türe
O Bir İmparator Ahmet Çakır
Terimizm Necati Kola
Bir Kalecinin Anıları Fatih Uraz
Futbol Necdet Çobanlı'nın Anıları Necdet Çobanlı
İslam Çupi Bir Fenerbahçe Sevdalısı Celal Moray
ARAŞTIRMA DENEME
Son üç yılda gelişen bir başka eğilim futbol üzerine yazılan gazete yazılarının kitap haline getirilmesi oldu. Can Yayınları'nda Ali Kırca ve Semih Gümüş'le başlayan bu eğilim medya dışından yazarların kitaplarıyla devam etti. Alman bilim adamı Stemmler'in meşin topun dünya üzerindeki tarihini anlatan kitabı geçen yıl Türkçe’ye çevrildi. Mahmut Sert de futbolu sosyolojik açıdan inceledi. Gazeteci Faruk Arhan ise Diyarbakırspor'un 2.ligdeki yıllarında kulüp içindeki çıkar ilişkilerini araştırdı.
İçimizdeki Futbol Dışımızdaki Futbol Tayfun Öneş
Futbol ve Biz Semih Gümüş
Futbol Hayattır Ali Kırca
Fenerbahçe'den Arsenal'e Şampiyonun Günlüğü Feridun Özdingi
Ameliyat Masası Hakan Kulaçoğlu
90 soruda Galatasaray tarihi Ahmet Çakır
Nasıl Bir Trabzonspor Yaşar Miraç
Diyarbakırspor'un 33 yılı Faruk Arhan
Yıkılamayan İmparatorluk Futbol Serhat Hürkan
Futbolun Kısa Tarihi Theo Stemmler
Gol atan Galip Mahmut Sert
Bi Vurdum Gol Oldu Necati Kola
İki yazarın bireysel çabası
Mühendis Oygur Yamak ve eski futbolcu Hakan Dilek'in futbol yayıncılığındaki çabaları önemli. Birincisi bir mühendis kafasıyla rakamlara, diğeri ise mesleği gereği anılara dayalı kitaplar hazırladı. Yamak Türk futbolu hakkında istatistik ağırlıklı yayın eksikliğini görünce Milli Takım’ın 79 yıllık tarihini didik didik edip tüm maçların listesi ve diğer istatistiklerin yer aldığı bir kitap yazdı. Ayrıca Bir Dünya Markası: Galatasaray, Futbolda Yaşayan Efsane: Fenerbahçe, Futbolda Kartal pençesi; Beşiktaş kitaplarını hazırladı. Hakan Dilek ise Gazete Pazar'daki röportajlarını Mahallenin En Şık Abileri ismiyle kitaplaştırdı. Portre kitabının ikincisi İşte Böyle Bir Şey adıyla basıldı. Dilek'in edebi bir üslupla anlattığı anıların üçüncüsü O Gol Kaçmazdı adını taşıyor.
Futbolcu yayınevleri
1993'te Can Kozanoğlu'nun ‘‘Bu Maçı Alıcaz’’ ve Tanıl Bora-Roman Horak derlemesi ‘‘Futbol Kültürü’’nü yayımladıktan sonra uzun süre sessiz kalan İletişim Yayınları 2000 yılında Tanıl Bora'nın editörlüğünde bir futbol dizisi başlattı. İlk kitap Ümit Kıvanç'ın televizyon futbolunu eleştirel bir gözle ele aldığı ‘‘Hep Ofsayt’’tı. Ardından beşi yeni, ikisi ikinci baskı yedi kitap geldi. Kitapların sadece 1000'er adet basıldığı düşünülünce okuyucu sayısında bir patlama yaşandığını söylemek mümkün değil ama ilgiyi göstermesi açısından da önem taşıyor. Liste şöyle; Takımdan Ayrı Düz Koşu - Tanıl Bora, Taraftarın Senle - Murat Toklucu, İşte Böyle Bir Şey - Hakan Dilek, Futbolun Ölümü - İslam Çupi, ve Tae Han Min Guk - Mehmet Demirkol.
Yapı Kredi Yayınları futbol kitapları işine Dünya Kupası'na paralel olarak İstanbul'da düzenlenen Top Bir Dünyadır sergisi ile girdi. Sergi kataloğunun yanı sıra Turgut Çeviker'in hazırladığı ‘‘Türk Edebiyatı'nda Futbol’’ 50 yazarın futbolla ilgili yazılarını içeriyor. Ekim ayında yayımlanan iki kallavi kitap da Fenerbahçe ve Galatasaray futbol takımlarının 100 yıla yakın tarihini anlatıyor. Altan Tanrıkulu ve Bülent Tuncay editörlüğündeki kitaplarda şimdiye kadar hiçbir yerde yayımlanmamış istatistikler de yer alıyor. Ancak, kitapların ilk baskılarındaki bazı hatalar ortaya çıkınca yeni baskılar piyasaya sürüldü. Dizinin üçüncü kitabı Beşiktaş Tarihi Mehmet Durupınar yönetiminde hazırlanıyor.
KİTAP LİGİNDE FENERBAHÇE ÖNDE
Hakkında yazılan dokuz kitapla Fenerbahçe kitap liginde birinci. Fenerbahçe'yi inceleyen yazarlar özellikle 2001'deki şampiyonluktan sonra kitaplarını yayımlama cesareti buldu. Yalçın Doğan'ın 1989'daki araştırması Fenerbahçe Cumhuriyeti'nin ardından Türkiye'nin bu popüler kulübü hakkında fazla bir eser ortaya çıkmamıştı. Ergun Hiçyılmaz ve Oygur Yamak Fenerbahçe'nin 1907'den bugüne tarihini ayrı ayrı ele alırlarken spor bilimcisi Hacı Can İkizler de 2000-2001 lig şampiyonluğunu kağıda döktü. 1940'lı ve 1950'li yıllarda Fenerbahçe forması giymiş Halit Deringör anı ve görüşlerini iki ayrı kitapta topladı. Fotomaç gazetesi yazarı Haşim Şahin ise sarı-lacivertli takımın futbolcuları üzerine odaklandı. İlk kitabını Fenerbahçe'den olaylı biçimde ayrılan Oğuz Çetin ve Aykut Kocaman'ın hikayeleri üzerine kurdu. Geçen hafta kitapçı raflarına düşen ikinci eseri de kaleci Rüştü Reçber'in hayatından kesitler aktarıyor.
Kral ve İmparator Haşim Şahin
Efsanenin Dönüşü Hacı Can İkizler
Fenerbahçe Ergun Hiçyılmaz
Fenerbahçe Cumhuriyeti ve Cumhurbaşkanları
Halit Deringör
Fenerbahçe Makaleleri Halit Deringör
Tuana'nın babası Rüştü Haşim Şahin
Fenerbahçe Tarihi Altan Tanrıkulu
DÜNYA ÜÇÜNCÜLÜĞÜ ŞEREFİNE
2002 Dünya Kupası'na Türkiye'nin de katılması kitap dünyasında yeni bir alan açtı. Uzakdoğu'da maçların başlangıcından hemen önce yayımlanan dört kitap kupanın ve Türk Milli Takımı’nın tarihini ele alıyordu. Halit Kıvanç'ın izlediği dünya kupalarını anlattığı kitap ikinci baskısını yaptı. İletişim Yayınları'nın 37 ayrı yazara yazdırdığı Dünya Kupası kitabı sevilen takımlar ve efsane oyuncuları ele alıyordu. Aktif Yayıncılık ve Boyut Yayınları da kupanın bitiminden sonra hem Türkiye'nin başarısını hem de turnuvanın öyküsünü betimleyen bol fotoğraflı renkli iki albümle bu kervana katıldı. İki gazeteci Hacı Hasdemir'le Behram Kılıç Türkiye'ye dünya üçüncülüğü getiren 23 oyuncu ve teknik direktör Şenol Güneş'in çocukluklarından bugüne hayat hikayelerini detaylarıyla aktardılar. Spor yazarı Mehmet Demirkol Japonya ve Güney Kore'den Radikal gazetesine aktardığı izlenim yazılarını 'Tae Han Min Guk' başlığı altında topladı. Ressam ve Fenerbahçe taraftarı Bedri Baykam ise Türk Milli Takımı'nın başarısını kendi bakış açısıyla 400 sayfalık bir kitap haline getirdi.
Milli Takım ve Dünya Kupası Ahmet Çakır
Dünya Kupası Ed. Bağış Erten
Kupaların Kupası Dünya Kupası Halit Kıvanç
Türk Milli Takımı Oygur Yamak
2002 Dünya Kupası Futbol Albümü Aktif
Futbolun Zirvesi Dünya Kopuları Boyut
Yıldızların Danyası Behram Kılıç,
Hacı Hasdemir
Tae Han Min Guk Mehmet Demirkol
Ah Abi İlhan'ı bi oynatasalardı! Bedri Baykam
HER TELDEN FUTBOL ANILARI
Futbol dünyasının aktörlerinin anı ve biyografileri de yayımlandı. Bunlardan ilk ikisi Fatih Terim'in hayatını anlatıyordu. Ahmet Çakır Terim'in Galatasaray'daki dört yılını ele aldı. Zaman muhabiri Necati Kola'nın Terimizm kitabı Fatih Terim'in pek de hoşuna gitmedi. Kendisinden izinsiz yazıldığı gerekçesiyle kitabı toplatmaya bile kalktı. Eski spor spikeri Ümit Aktan TRT ve özel televizyon döneminde tanıklıklarını kaleme aldı. Eski FIFA kokartlı hakem İhsan Türe'nin imla yanlışlıklarıyla dolu anılarının bazıları kulüp yöneticileri tarafından yalanlandı. Eski milli takım kalecisi şimdinin spor yazarı Fatih Uraz anılarını yazan bir başka isimdi.
Tribünden Palavra Anılar Mehmet Fuat
Spikeriz Dİye Ümit Aktan
Tanrının Küçük Oğlu: Bir Hakemin Anıları
İhsan Türe
O Bir İmparator Ahmet Çakır
Terimizm Necati Kola
Bir Kalecinin Anıları Fatih Uraz
Futbol Necdet Çobanlı'nın Anıları Necdet Çobanlı
İslam Çupi Bir Fenerbahçe Sevdalısı Celal Moray
ARAŞTIRMA DENEME
Son üç yılda gelişen bir başka eğilim futbol üzerine yazılan gazete yazılarının kitap haline getirilmesi oldu. Can Yayınları'nda Ali Kırca ve Semih Gümüş'le başlayan bu eğilim medya dışından yazarların kitaplarıyla devam etti. Alman bilim adamı Stemmler'in meşin topun dünya üzerindeki tarihini anlatan kitabı geçen yıl Türkçe’ye çevrildi. Mahmut Sert de futbolu sosyolojik açıdan inceledi. Gazeteci Faruk Arhan ise Diyarbakırspor'un 2.ligdeki yıllarında kulüp içindeki çıkar ilişkilerini araştırdı.
İçimizdeki Futbol Dışımızdaki Futbol Tayfun Öneş
Futbol ve Biz Semih Gümüş
Futbol Hayattır Ali Kırca
Fenerbahçe'den Arsenal'e Şampiyonun Günlüğü Feridun Özdingi
Ameliyat Masası Hakan Kulaçoğlu
90 soruda Galatasaray tarihi Ahmet Çakır
Nasıl Bir Trabzonspor Yaşar Miraç
Diyarbakırspor'un 33 yılı Faruk Arhan
Yıkılamayan İmparatorluk Futbol Serhat Hürkan
Futbolun Kısa Tarihi Theo Stemmler
Gol atan Galip Mahmut Sert
Bi Vurdum Gol Oldu Necati Kola
İki yazarın bireysel çabası
Mühendis Oygur Yamak ve eski futbolcu Hakan Dilek'in futbol yayıncılığındaki çabaları önemli. Birincisi bir mühendis kafasıyla rakamlara, diğeri ise mesleği gereği anılara dayalı kitaplar hazırladı. Yamak Türk futbolu hakkında istatistik ağırlıklı yayın eksikliğini görünce Milli Takım’ın 79 yıllık tarihini didik didik edip tüm maçların listesi ve diğer istatistiklerin yer aldığı bir kitap yazdı. Ayrıca Bir Dünya Markası: Galatasaray, Futbolda Yaşayan Efsane: Fenerbahçe, Futbolda Kartal pençesi; Beşiktaş kitaplarını hazırladı. Hakan Dilek ise Gazete Pazar'daki röportajlarını Mahallenin En Şık Abileri ismiyle kitaplaştırdı. Portre kitabının ikincisi İşte Böyle Bir Şey adıyla basıldı. Dilek'in edebi bir üslupla anlattığı anıların üçüncüsü O Gol Kaçmazdı adını taşıyor.
Futbolcu yayınevleri
1993'te Can Kozanoğlu'nun ‘‘Bu Maçı Alıcaz’’ ve Tanıl Bora-Roman Horak derlemesi ‘‘Futbol Kültürü’’nü yayımladıktan sonra uzun süre sessiz kalan İletişim Yayınları 2000 yılında Tanıl Bora'nın editörlüğünde bir futbol dizisi başlattı. İlk kitap Ümit Kıvanç'ın televizyon futbolunu eleştirel bir gözle ele aldığı ‘‘Hep Ofsayt’’tı. Ardından beşi yeni, ikisi ikinci baskı yedi kitap geldi. Kitapların sadece 1000'er adet basıldığı düşünülünce okuyucu sayısında bir patlama yaşandığını söylemek mümkün değil ama ilgiyi göstermesi açısından da önem taşıyor. Liste şöyle; Takımdan Ayrı Düz Koşu - Tanıl Bora, Taraftarın Senle - Murat Toklucu, İşte Böyle Bir Şey - Hakan Dilek, Futbolun Ölümü - İslam Çupi, ve Tae Han Min Guk - Mehmet Demirkol.
Yapı Kredi Yayınları futbol kitapları işine Dünya Kupası'na paralel olarak İstanbul'da düzenlenen Top Bir Dünyadır sergisi ile girdi. Sergi kataloğunun yanı sıra Turgut Çeviker'in hazırladığı ‘‘Türk Edebiyatı'nda Futbol’’ 50 yazarın futbolla ilgili yazılarını içeriyor. Ekim ayında yayımlanan iki kallavi kitap da Fenerbahçe ve Galatasaray futbol takımlarının 100 yıla yakın tarihini anlatıyor. Altan Tanrıkulu ve Bülent Tuncay editörlüğündeki kitaplarda şimdiye kadar hiçbir yerde yayımlanmamış istatistikler de yer alıyor. Ancak, kitapların ilk baskılarındaki bazı hatalar ortaya çıkınca yeni baskılar piyasaya sürüldü. Dizinin üçüncü kitabı Beşiktaş Tarihi Mehmet Durupınar yönetiminde hazırlanıyor.