Sanayide sıkıntılar doruk noktasına ulaştı

Ä°stanbul Sanayi Odası'nın (Ä°SO) Ekonomik Durum Tespiti Anketi'nin yılın ilk yarısına iliÅŸkin sonuçları, imalat sanayinin sıkıntılarının, 1998'den bu yana doruk noktasına ulaÅŸtığını ortaya koydu. Ä°SO Yönetim Kurulu BaÅŸkanı Hüsamettin Kavi, düzenlediÄŸi bir basın toplantısı ile anketin sonuçlarını kamuoyuna duyurdu. Anket sonuçlarına göre, 2001'in ilk yarısı iÅŸletmeler için oldukça sıkıntılı bir dönem oldu. Yılın ilk 6 ayında üretim, iç satış, istihdam, yeni sipariÅŸler ve dış satışlarda düşüş yaÅŸayan iÅŸletmelerin oranı, geçen yılın ikinci yarısına göre büyük ölçüde arttı. Elde edilen sonuçlara göre, geçen yılın ikinci yarısında üretimde gerileme bildiren iÅŸletmelerin oranı yüzde 33.8'den 2001 yılının ilk yarısında yüzde 62.5 gibi çok yüksek bir orana yükseldi. Aynı dönemler itibariyle istihdamda gerileme bildiren iÅŸletmelerin oranı yüzde 30.6'dan yüzde 50.7'ye, iç satışlarda 42.3'ten yüzde 72'ye, yeni sipariÅŸlerde ise yüzde 39.9'dan yüzde 63.8'e çıktı. 2001 yılının ikinci yarısına iliÅŸkin belkentilerde de iÅŸletme ölçeÄŸi küçüldükçe karamsarlık artış gösterdi. 2001 yılının ikinci yarısında iÅŸletmelerin yüzde 29.5'i üretimde, yüzde 36.1'i iç satışlarda azalma bekliyor. Ayrıca, ankette elde edilen bulguların, ilk yarıda önemli darboÄŸazlarla karşı karşıya kalan iÅŸletmelerin oldukça büyük bir bölümünün, 2001'in ikinci yarısında da sıkıntılı bir dönem yaÅŸayacağını ortaya koyduÄŸu belirtildi. Ä°stanbul Sanayi Odası'nın (Ä°SO) Ekonomik Durum Tespit Anketi'nin bu yılın ilk yarısına iliÅŸkin sonuçları, iÅŸten çıkarılanların toplam çalışanlara oranının iki misline çıkarak, yüzde 7.7 olduÄŸunu ortaya koydu. Ä°SO Yönetim Kurulu BaÅŸkanı Hüsamettin Kavi, Ä°SO üyelerinin yılın ilk yarısındaki mevcut ekonomik durum ve beklentilerini içeren ''Ekonomik Durum Tespiti Anketi'' sonuçlarını düzenlediÄŸi basın toplantısı ile açıkladı. Kavi, Ekonomide 2000 yılında sanal bir ferahlama sonucu GSMH'nın yüzde 6.1 oranında arttığını, ancak bu sırada gerekli yapısal düzenlemeler yapılamadığından Kasım ve Åžubat krizlerinin yaÅŸandığını anlattı. Bu krizlerin yarattığı belirsizlik nedeniyle Türkiye'nin tekrar ekonomik ve sosyal açıdan zor bir döneme girdiÄŸini vurgulayan Kavi, ekonominin yıl sonunda yüzde 5'in üstünde küçülmesinin ve kiÅŸi başına düşen GSMH'nın da 2 bin 400 dolara gerilemesinin beklendiÄŸini söyledi. Ekonomik Durum Tespiti Anketi sonuçların oldukça çarpıcı ve düşündürücü bulgular içerdiÄŸine dikkat çeken Kavi, bu döneme iliÅŸkin ankete ilk kez bu kadar yüksek bir katılım olduÄŸunu ve ankete 980 üyenin cevap verdiÄŸini açıkladı. 2001 yılı ilk yarısında üretim, iç satış, istihdam, yeni sipariÅŸler ve dış satışlarda düşüş yaÅŸayan iÅŸletmelerin oranının 2000 yılı ikinci yarısına göre önemli ölçüde arttığını belirten Kavi, ''Bulgular, 2000 yılı ikici yarısında iÅŸletmeler üzerinde yoÄŸunlaÅŸan kara bulutların, 2001 yılı ilk yarısında daha da arttığını, sorunların1998 yılından bu yana en büyük boyutlara ulaÅŸtığını göstermektedir' dedi. Ä°ÅžSÄ°ZLÄ°K ARTTI, KAPASÄ°TE KULLANIM ORANI DÜŞTÃœ Hüsamettin Kavi'nin açıladığı anket sonuçlarına göre, 2000 yılı ilk yarısında iÅŸten çıkarılanların toplam çalışanlara oranı yüzde 2.4 iken, ikinci yarıda bu oran yüzde 5.1'e yükseldi. 2001 yılı ilk 6 ay sonunde ise krizlerin ekonomide neden olduÄŸu daralma sonucu, iÅŸten çıkarılanların toplam çalışanlara oranı iki misline çıkarak yüzde 7.7 oldu. Bu oran, küçük iÅŸ yerlerinde daha büyük boyutta hissedildi. Bu ölçekte iÅŸten çıkarılanların oranı yüzde 19.2 iken, orta ölçekli iÅŸyerlerinde yüzde 10.4, büyük ölçekli iÅŸyerlerinde ise yüzde 5.6. Ä°SO üyesi iÅŸ yerlerinde 2000 yılı başında 540 bin kiÅŸinin çalıştığını açıklayan Kavi, ''Son 9 ayda Ä°SO üyesi iÅŸyerlerinde 61 bin500 kiÅŸi iÅŸten çıkarıldı. Ä°SO, Türkiye'nin toplam sanayi istihdamının yüzde 16-17'sine tekabül eder. Bu oranı, Türkiye imalat sanayi sektörüiçin genellediÄŸimizde iÅŸini kaybeden sayısı 384 bini bulmaktadır. Bu sayının, kayıtlı istihdam olduÄŸu göz önünde bulundurulmalı'' dedi. Anket sonuçlarına göre, 2001 yılının ilk 6 ayında iÅŸletmelerin yüzde 58.2'sinin kapasite kullanım oranı yüzde 50'nin altında. Kapasite kullanım oranı ölçekler bazında incelendiÄŸinde, küçüklerde yüzde 43.5, orta ölçelerde yüzde 54.2'ye, büyük iÅŸletmelerde ise yüzde 64.1'e düştü. Ä°HRACAT AraÅŸtırmaya katılan firmaların yüzde 69.1'i ihracat yaptıklarını belirtti. Ancak, 2001 yılı ilk yarısında yapılan yüksek oranlı devalüasyona raÄŸmen, dalgalı kurun yarattığı belirsizlik nedeniyle ihracatta artış oranı sınırlı kaldı. Ä°ÅŸletmelerin yüzde 36.9'u yapılan devalüasyonun ihracatlarını olumlu ya da olumsuz etkilemediÄŸini, yüzde 20.8'i kur artışının bir yarar getirmediÄŸini, yüzde 12.5'i aşırı dalgalanma nedeniyle ihracattan kaçındıklarını belirtirken, devalüasyonun ihracatlarını artırdığını belirten iÅŸ yerlerinin oranı yüzde 20.8 düzeyinde kaldı. 2001 yılı ilk yarısında firmaların ihracatlarının toplam ciroları içindeki payı 2000 yılına göre bir miktar artış gösterdi. 2000 yılı ikinci yarısında toplam iÅŸyerlerinde yüzde 37.4 olan bu oran, 2001 yılı ilk yarısında yüzde 40.2'ye yükseldi. KREDÄ° YÃœKÃœ Ä°ÅŸletmelerin kredilerinden kaynaklanan finansman yüklerinin boyutuincelendiÄŸinde çalışmaya katılan iÅŸletmelerin ilk yarı sonundaki toplam kredi yükümlülüklerinin, bu dönemdeki cirolarına oranlarının ortalaması yüzde 36.9 olarak gerçekleÅŸti. Bu oranın, firmaların 2001 yılının ilk yarısında düşen satış gelirleri nedeniyle finansman giderlerinin karşılanamaz boyutlara ulaÅŸtığına ve karşılanması güç faiz yükü ortaya çıkardığına dikkat çeken Kavi, ''Ä°ÅŸletmelerin yıl sonunda cirolarının üçte biri oranında borcu olacak. Türkiye'nin bu reel faiz oranları ile yola devam edemeyeceÄŸi ortada'' dedi. Faiz oranlarının yüksek olduÄŸu kriz dönemlerinde, ticari kredi faizleri konusunda iÅŸletmeler ile finans kurumları arasında mutabakat saÄŸlanması güçleÅŸtiÄŸine dikkat çekilen anket sonuçlarına göre, 2001 yılının ilk döneminde firmaların yüzde 71'i bankalar ile mutabakat saÄŸlayamadıklarını belirtti. 2001 yılının ilk yarısında, birçok iÅŸletme kullandıkları kredilerikapatmak zorunda kaldı. Zorunlu kapatma iÅŸlemi çoÄŸunlukla finans kuruluÅŸlarının baskısıyla yapıldı. Bu arada, karşılıksız çek ve protestolu senetleri toplam satışlaraoranı yılın ilk yarısında yüzde 10.3 düzeyine çıktı. ZARAR EDEN Ä°ÅžLETME SAYISI ARTTI Krize karşı iÅŸletmelerin en çok baÅŸvurduÄŸu önlem, vadeli satışlarıdurdurmak oldu. Bu önlemi alanların oranı yüzde 38.3 düzeyinde. ''Ä°stihdamı azaltmak'' ise yüzde 36.9 ile baÅŸvurulan ikinci önlem.Üçüncü önlem olarak ''ödemelerini erteleyen'' firmaların oranı yüzde 33.2 oldu. Satış hacminde daralma olduÄŸunu belirten iÅŸletmelerin oranı 2000 yılı ikinci yarısında yüzde 52.3 iken, 2001 yılı ilk yarısında yüzde 63.3'e çıktı. Satışlardaki daralma ve maliyetlerdeki artış sonucu olarak, hedeflenen satış ve karlılık düzeyleri yakalanamadı. Ä°ÅŸletmelerin 29.8'i geçen yılın ikinci yarısında zarar ettiÄŸini belirtirken, bu oran 2001 yılı yarı döneminde yüzde 57.6' ya çıktı.Aynı dönemler itibariyle, kar edenlerin oranı yüzde 70.2'den yüzde 42.4'e geriledi. 2001 ilk yarısında krizlerin etkisi ile finansman darboÄŸazı içine giren iÅŸletmelerin oranı da 73'e yükseldi. TEFE YÃœZDE 69, TÃœFE YÃœZDE 68.2 OLARAK TAHMÄ°N EDÄ°LDÄ° 2001 yılının ikinci yarısına iliÅŸkin beklentiler ise ilk yarı gerçekleÅŸmelerine göre olukça olumlu. Ancak, ikinci yarı beklentilerinin ilk yarı gerçekleÅŸmelerine göreyapıldığına dikkat çekilen ankete göre, ikinci yarıda iÅŸletmelerin yüzde 29.5'u üretimlerinde, yüzde 36.1'i iç satışlarında, yüzde 22.7'si dış satışlarında, yüzde 31.6'sı yeni sipariÅŸlerinde ve yüzde 28'i ise istihdamlarında azalma bekliyor. Çalışmaya katılan iÅŸletmeler 2001 yılı GSMH büyüme hızı tahminini eksi yüzde 4 olarak yaparken, TEFE'yi yüzde 69, TÃœFE'yi yüzde 68.2 ve ABD dolar kurunu ise 1 milyon 605 bin 316 lira olarak tahmin ettiler. EKONOMÄ°K PROGRAMI Ä°LÄ°ÅžKÄ°N GÖRÜŞLER Çalışmaya katılan iÅŸletmelerin yüzde 78'i, ekonomik programın önceliklerinin orta ve uzun vadede yarar getirebilecek nitelikte olduÄŸunu, ancak sanayicinin yaÅŸadığı sorunlara iliÅŸkin çözüm içermediÄŸini düşünmekte. Yeni programın 2001 yılı için öngördüğü temel ekonomik göstergelerin de gözden geçirilmesini gereÄŸi bulunduÄŸu belirtiliyor. Çalışmaya katılan iÅŸletmelerin yüzde 66'sı, programda öngörülen TEFE, TÃœFE ve büyüme hızı gibi hedeflerin gerçekci olmadığı görüşünde. Programa güvenen, ancak siyasi irade konusunda endiÅŸeleri olanların oranının yüzde 51.1, bu düşünceye katılmayan ve kararsız olanların oranının yüzde 48.9 gibi yüksek bir düzeyde olmasının ise programa güven açısından bazı endiÅŸeler olduÄŸunu ortaya koyuyor. Ä°SO BaÅŸkanı Kavi, bu çalışmadan elde edilen bulguların, reel sektörün sorunlarının ivedilikle ve katılımcı bir anlayışla ele alınması gereÄŸini ortaya koyduÄŸunu vurguladı. Kavi, ''Türkiye artık, üreten, tasarruf eden, tasarruflarıyla borçlarını ödeyebilen, istihdam imkanlarını geliÅŸtirebilen bir yapıyı süratle oluÅŸturmak zorundadır. Ekonomik ve sosyal açıdan yaÅŸamakta olduÄŸumuz bu zor dönemin, kamunun yönetilebilir bir borç yapısına kavuÅŸturulması ve saÄŸlanacak güven ortamında ekonominin üretir bir hale getirilmesi ile aşılabileceÄŸinin unutulmaması gerekmektedir'' dedi. Â