Kamu yatırımları azaldı
Güncelleme Tarihi:
Konsolide bütçeden yapılan yatırımların Gayri Safi Milli Hasıla'ya (GSMH) oranının, 1980'li yılların başında yüzde 4-4.5 düzeyinde olmasına karşın, 1994 sonrasında yüzde 2'lere kadar geriledi.
Maliye Bakanlığı Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürü Durmuş Öztek, İNTES İşveren Dergisi'nin son sayısında yer alan yazısında, bu azalışın yatırım ihtiyacının azalmasından değil, bütçede yer alan diğer cari giderler dışındaki kalemlerin sürekli artmasından kaynaklandığına dikkati çekti.
Yatırım harcamalarının, toplumun geleceğini belirleyen önemli harcama unsurlarından olması nedeniyle siyasi ortamda en çok tartışılan konuların başında geldiğini kaydeden Öztek, yazısında şu görüşlere yer verdi:
"Transfer harcamalarının GSMH'ya oranı yüzde 5'ler düzeyinde iken son yıllarda yüzde 20'yi aştı. 1980'li yıllarda GSMH'ya oranı yüzde 5'lerde olan personel giderleri, 1990'ların sonunda yüzde 8'lere yükseldi.
Transfer harcamalarındaki artışın nedenlerinin birincisi faiz harcamaları, ikincisi ise sosyal güvenlik kurumları açıklarıdır. Personel giderlerindeki artış ise personele yapılan ödemelerden ziyade, kadro sayısındaki artıştan kaynaklanıyor. Ayrıca, personel giderleri arasında yer alan tedavi harcamalarının da bu artışta payı var."
Sorunlar
Özellikle faiz giderlerindeki artışın, yatırım harcamalarının azalmasına neden olduğunu vurgulayan Öztek, "Önümüzdeki yıllarda gereksinim duyulan yatırımlardaki artış, ekonomik istikrar ve buna bağlı olarak faiz harcamalarının azalmasına endekslenmiş durumda" dedi.
Uygulanan ekonomik programın başarısının, yatırım harcamalarının da önünü açacağını bildiren Öztek, şöyle devam etti:
"Mevcut proje stoku karşısında yatırım ödenekleri yetersiz kalıyor. Başlanılan işlerin ayrılan ödeneklerle zamanında tamamlanması çok zor. Kurumlar önceliklerini belirleyerek, var olan kaynaklarla belirli işleri en kısa zamanda bitirmeli. Bu konuda görev, DPT ve yatırımcı kuruluşlardan çok politikacılara düşüyor. Objektif olarak hazırlanmış öncelikler setinde, politikacının müdahalesinin proje bazından ziyade, sektörel ve bölgesel baza çekilmesi daha doğru olacaktır. Aksi takdirde bitmeyen yatırımlara, siyasi amaçlarla kaynak ayırmaya devam edilecek.
Yatırımlar konusunda yaşanan sorunlardan birisi de nakit ihtiyacının zamanında karşılanamamasıdır. Yatırım alanında ihale kanunundan kaynaklanan sıkıntılar da var. Mevcut sistem, öngörülen bazı işlerin gecikmesine ya da layık olan kişiye ihale edilmesine engel olabiliyor, yetersiz yükleniciler nedeniyle işler zamanında tamamlanamıyor. İhale kanunu, (anahtar teslimi, teklif birim fiyatı) gibi rasyonel yöntemlere de imkan vermiyor. Ayrıca, teşkilatlanma ve yatırımcı kuruluşlar arasındaki yetki dağılımı da başka sorun nedeni oluyor. Yatırımcı kuruluşlar arasında iyi bir organizasyonun varlığı iddia edilemez."
Yeterli olmayan eşgüdümden kaynaklanan bürokratik işlemlerin önemli ölçüde zaman kaybına neden olabildiğini bildiren Öztek, şunları söyledi: "Ayrıca, birçok kamu kuruluşu arasında pekçok alanda farklı uygulamaların olduğu da bir gerçek. Yatırım alanında kamu kurumlarının yeterli ve nitelikli eleman istihdam edememesi, sorunun farklı bir boyutunu oluşturuyor. Bu durum, personele yapılan ödemelerin özel kesimde çalışanlara oranla düşük ve yetersiz kalmasından kaynaklanıyor. Program üstü yaptırılan işler de ayrı bir sorundur."
Öztek, sorunlar nedeniyle yatırımın maliyetinin arttığını, kamu hizmetine girmesi ve üretime başlanmasının geciktiğini, zaman zaman yüklenici ve çalışanlarının mağdur olduğunu da anımsattı. (aa)