IMF'nin ek kredi sinyali yetmedi, faiz 1700'e fırladı

Tüm bir geceyi IMF'den gelecek ek kredi haberini bekleyerek geçiren piyasalarda, dün tansiyon iyice yükseldi. Gecelik faizler interbankta yüzde 950'ye, repo piyasasında yüzde 1700'e kadar çıktı. Bono piyasasında ise faizler yüzde 90'ı gördü. Borsa 8.8 daha değer yitirip 7 bin 977 puana indi.

MERKEZ Bankası'nın hızla eriyen döviz rezervini koruyabilmek için TL'yi kısma kararı, IMF'den ek kredi konusunda net bir yanıt gelmemesiyle birleşince, piyasalarda tansiyon iyice yükseltti. Dün, gecelik faizler interbankta yüzde 950'ye, repo piyasasında ise yüzde 1700'e kadar çıktı. Bono piyasasında ise faizler yüzde 90'ı gördü. Borsa bu çalkantılar karşısında yine tutunamadı ve 8.8 daha değer yitirip 7 bin 977 puana indi.

Dün IMF'den destek gelecek ümidini taşıyan piyasalar tedirginliklerini korumalarına rağmen sakin başlangıçlar yaptılar. Para piyasası eksi 1 katrilyon 29 trilyon lirayla güne başladı. İnterbankta yapılan ilk işlemde gecelik faiz oranı yüzde 185 oldu. Repo piyasasındaki ilk işlem yüzde 180'den gerçekleşti. Bankaların, TL ihtiyaçlarını karşılamak için Merkez Bankası'na dolar satışı gerçekleştirdikleri de görüldü.

Merkez Bankası üç günlük repo ihalesi açarak piyasaya yüzde 1133.52 ortalama bileşik faizden 850 trilyon lira verdi. Toplam 1 katrilyon 768 trilyonliralık talebin geldiği ihalede basit ortalama faiz ise yüzde 253.86'ydı. Merkez Bankası akşam açtığı gecelik repo ihalesindeyse yüzde 999 faiz oranıyla 164 trilyon lirayı piyasaya aktardı.

ÇILGIN FAİZ

Öğle saatlerine kadar Merkez Bankası'na yaklaşık 200 milyon dolar satış gerçekleştiren bankaların, öğle tatili sonrasında yeniden dolar satın almaya başlamaları piyasalardaki tedirginliğin de etkisiyle faizleri kamçıladı.

Öğleden sonra saat 13.00 sularında İnterbanktaki işlemlerde gecelik faiz yüzde 850'ye çıktı. Repo piyasasındaysa aynı saatlerde gecelik oran yüzde 1700'e fırladı. Dün bankalar Merkez Bankası'ndan net olarak 45 milyon dolar alırken, 52 milyon Euro satış gerçekleştirdiler.

Bankaların dolar satın almaya başlamasıyla birlikte öğleden sonra hızla artan faiz oranları daha sonra düşmeye başladı. Ancak bankalardaki nakit para ihtiyacı ortadan kalkmadı.

VATANDAŞA BOL FAİZ

Dünkü gelişmeler, iki haftadır halka yansımamış olan faiz gelişmelerinin mevduat sahiplerini de etkilemesi sonucunu doğurdu. Bütün bankalar TL ve döviz hesaplarına son derece yüksek oranlarda repo yapmaya başladı. Genellikle yüzde 200-300 aralığında olan vatandaşa dönük gecelik oranlar, bazı bankalar tarafından gün içinde yüzde 1000-1100 aralığına kadar yükseltildi. Döviz için verilen oranlar da aynı şekilde yükselip yüzde 200'leri gördü.

Neler yaşanabilir?

-Kısa vadede, IMF desteği gelse bile faizler yüksek seyredecek.

-Mevcut durum, geçmişte olduğu gibi yine yatışacak. Ama faturası ödenecek.

-Bu dalga atlatılınca bankalar Hazine'ye bonkör davranmayacak.

-Hazine faizleri yüksek tutmak zorunda kalacak.

-Bankacılık maliyetleri şu sıralardaki yüksekliğini koruyacak.

-Bankalar, dünden sonra kurumsal kredileri geri çağırmak zorundalar.

-Bunun sanayi kesimine yönelik faturası ağır ağır çıkmaya başlayacak. Bu yapı enflasyon hedefiyle çelişki çoktan başladı. Artık enflasyon hedefi tutmayacak.

-Devalüasyon beklentisi giderek artacak.

-Bu durum, bir süre sonra devalüasyonun gerçekleşmesiyle sonuçlanacak.

-Bankalar bu beklentileri dikkate alıp açık pozisyonlarını ciddi oranda daraltacak.

-2001'de büyümenin bir defa daha eksi olması mümkün hale geldi.

-Türkiye ciddi bir durgunluk dönemine girebilir.

-Türkiye'de uygulanmakta olan para rogramında yaşanan böyle krizler genellikle ‘ilk’ olarak adlandırılıyor. İlk krizler genellikle atlatılıyor. Bu tip krizlerden 1-2 yıl sonra ikinci bir kriz ortaya çıkıyor. O krize hazırlanmak gerekecek.

Kriz bankaları nasıl etkiledi?

-İki hafta önce başlayan likidite sıkıntısı, bankaların birbirlerine karşı duydukları güvensizlikle güçlendi.

-Bankalar, likidite sıkıntılarını çözmek, açık pozisyonlarını kapatmak için bono satışı yaptılar. Bu satışlar yüklü zararlara neden oldu.

-Söylentiler ve rekabetin neden olduğu düşmanlık, sistemi gereğinden fazla zorladı.

-Yabancı yatırımcı bu durumdan tedirgin olup, dolar talep etmeye başladı.

-Bankalar Merkez Bankası'ndan iki haftada 6 milyar doları aşkın nakit dolar çektiler.

-Merkez Bankası IMF'den destek istedi. Ancak bu destek gereken kadar kısa sürede gelmedi.

-Sonuçta dün, bankalar yaptıkları her işlemden, şu anda hesaplanabilir miktarda olmayan düzeyde zarar etmeye başladılar.

-Yurtiçindeki güvensizlik, yurtdışına taştı.

-Bu yıl yurtdışından kullanılan sendikasyon kredilerinin bir kısmı geri istenmeye başlandı.

Piyasaların kriz günlüğü

10:00 - 10:30

-Para piyasası 1 katrilyon 30 trilyon lira eksi rezervle açıldı.

-Bono-tahvil piyasası durgundu. En aktif kağıt olan 20 Haziran 2001 tahvilde oran yüzde 65'ler bandında seyretti.

-Merkez Bankası 3 günlük repoyla piyasaya 850 trilyon lira vereceğini açıkladı.

-İnterbankta ilk işlem yüzde 185'den gerçekleşti.

-Borsa açılışla birlikte, yaklaşık 500 puanlık salınımlar gerçekleştirip 8.500-9.000 arasında gidip geldi.

10:30 - 11:00

-Hazine Müsteşarı Selçuk Demiralp, açıklama yaparak hafta sonunda iki IMF heyetinin Ankara'ya geleceğini bildirdi.

-Son iki haftada sürekli olarak Merkez Bankası'ndan döviz alan bankalar, TL ihtiyacını karşılamak için döviz satmaya da başladılar. Merkez Bankası'na 130 milyon dolar, 20 milyon euro satıldı.

11:30 - 12:00

-İnterbankta gecelik faizler 230'a çıktı.

-Merkez Bankası üç günlük repo ihalesinde 850 trilyon lirayı, faiz artarak ortalama yüzde 253.86 oldu. Ortalama bileşik faiz ise yüzde 1.133.52 yükseldi.

-Bankaların döviz satışı beklenildiği kadar olmamakla birlikte sürdü. Öğle saatlerinde dolar bazında 190 milyon dolara yakın satış gerçekleşti.

12:00 - 14:00

-Borsa 8 bin 500 seviyesinin altına geldi ve ilk seansı 8 bin 377 puandan 232 trilyon liralık işlem hacmiyle kapattı.

-Bankalararası piyasada gecelik TL işlemlerinde faiz yüzde 400'e çıktı.

-Repo piyasasında da üç günlük faizler yüzde 400'e yükseldi. Ortalama faiz oranı yüzde 277 oldu.

-Bankaların dolar satışı yaklaşık 200 milyon doları buldu ancak bu seviyede satış durdu.

14:00 - 14:30

-Faizler hızla yükselişe geçti. Gecelik repo faizleri yüzde 1.700'e kadar yükselip yüzde 1.200-1.500 aralığına döndü.

-İnterbank'ta gecelik faizler yüzde 950'ye ulaşıp, önce 850'ye sonra 800'e gevşedi.

-Borsada ikinci seans başlar başlamaz borsa endeksinde düşüş görüldü. Seansın ilk 20 dakikası sonunda endeks 7 bin 842 puana indi.

-Repo piyasasında gecelik faiz oranı 700'lü puanlarda.

14:30 - 15:00

-Bankalar sokağa dönük oranlar açıkça yükseldi. Çoğunlukla TL'ye gecelik yüzde 200-300 arasında repo oranı verilirken, bazı bankaların yüzde 1000-1100 aralığına kadar çıktıkları öğrenildi.

-Gecelik TL oranlarında olduğu gibi döviz oranlarında da ciddi artışlar yaşandı. Dövize verilen faiz yüzde 200'lere kadar yükseldi.

15:00 - 15:30

-Borsa ikinci seansın başlamasından 35 dakika sonra tekrar 8 bin'e yükseldi. İMKB-100 8 bin 35 puna ulaştı.

15:30

-Demiralp, gün boyunca yaptığı ‘‘IMF'den heyet geliyor’’ açıklamalarından birini daha gerçekleştirdi.

16:00

-Borsa günü yüzde 8.8 daha düşüp 7 bin 977 puandan kapattı.