İlk vergi reformu 4 bin 400 yıl önce

Kaynaklara göre, tarihteki ilk yazılı vergi reformu, tam 4 bin 400 yıl evvel İ.Ö. 2400 yıllarında Sümer'lerde Lagaş şehri devletinde yapılmış. Bunu çivi yazılı tabletlerin okunmasıyla anlıyoruz. (Tarih Sümer'de Başlar S.N. Kramer/M. İlmiye Çığ.T.Tarih K. Ankara 1995) Tabletlerde çok uzun olan metinler kısaltarak, özgün çeviri diline sadık kalarak aktarıyoruz: ‘‘Bu reform, vergileri çeşitlendirmek, yükseltmek ve mabedin mallarını çoğaltmak amacı ile büyük suistimallere girişen eski günlerin acımasız ve zorba bürokrasisine karşı yapılan bir harekettir. Lagaş halkı çoğunlukla çiftçi ve hayvan yetiştirici, gemici ve balıkçı, tüccar ve sanatkardı. Topraklar tanrıya dolayısıyla ile mabede aitti. İsteyene kiraya verilirdi. Fakirlerin bile çiftliği, evi, bahçesi, davarı vardı. Sanatkarlar ürünlerini pazarlar, gezgin tüccarlar kara ve deniz yolu ile çevre devletlerle ticaret yaparlardı. Halk zengindi.‘‘

Lagaş'ta yaşayan tarihçinin kendi zamanında tanık olduğu olayları kendi ağzından dinleyelim:

‘‘Gemilerin denetleyicisi gemileri zorla aldı. Balıkların denetleyicisi balıklara el koydu. Bir Lagaşlı tüylü bir koyunu kırktırmak için saraya getirdiğinde yünü beyaz ise 5 şegel gümüş verdi, vezir de bir şegal gümüş aldı. Bir adam karısını boşarsa, İşakku 5 şegel, veziri 1 şegel aldı, saray kahyası da 1 şegel aldı. Mabede ve onun mallarına gelince, İşakkı kendi malı gibi aldı. Tanrıların öküzleri, İşakku'nun soğan tarlasını sürdü.’’

‘‘Ölümden bile vergi alındı. Memleketi bir uçtan bir uca kadar vergi toplayıcıları sarmıştı.’’

İNDİRİMLE SONUÇLANDI

Refah içinde bir hayat süren Lagaş halkı bu nedenle fakirleşmiş, ekonomi bozulmuş, vergileri toplayan devlet, kral ve memurları ise zenginleşmişti.

‘‘Ekonomik ve sosyal durumun bu kadar bozuk olduğu bir sırada, özgürlük ve adaleti yeniden getiren, tanrı korkusu bilen Urukagina isimli bir kral ortaya çıktı. O gemilerin denetleyicisini gemilerden uzaklaştırdı. Davarın denetleyicisini küçük büyük baş davarlardan uzaklaştırdı. Balıkçıların denetleyicisini balıkçılardan ayırdı. Beyaz koyunun kırılması için verilen gümüşten denetleyiciyi ayırdı. Bir adam karısından boşandığı zaman ne işakku nede vezir bir şey alamadı. Bir parfüm yapıcısı yağ hazırladığında ne işakku, ne vezir, ne de saray kahyası bir şey alamadı. Bir adam ölüp gömülmek üzere mezara getirildiğinde ölenin mallarından daha önce hemen hemen yarısı alındığı halde, şimdi memurlar çok daha az alabildiler.’’ ‘‘Ülkenin bir ucundan bir ucuna kadar vergi denetleyicisi kalmadı.’’