EFT sistemi 25 trilyon liralık trafiği taşıyamadı, PÖS çalışmaları hızlandı

ELEKTRONİK Fon Transferi (EFT) sisteminde 3 Haziran Cuma günü yaşanan hizmet kesintisi, bankadan bankaya ödeme yapan binlerce kişiyi endişelendirince, Merkez Bankası yeni bir sistem üzerinde çalıştığını açıkladı. Geçen yıl sonunda 140 milyon adetten fazla işlemle 24.9 trilyon liraya ulaşan EFT sisteminde artan işlem hacmini dikkate alan Merkez Bankası, ‘Perakende Ödeme Sistemi-PÖS’ adı verilen yeni bir sistemi en kısa zamanda tamamlayarak devreye sokacağını açıkladı.

Çalışmalar 3 yıl önce başladı
Edindiğimiz bilgilere göre Merkez Bankası, EFT’ye alternatif bir sistem üzerinde çalışmayı, 2008’in sonunda gündemine aldı. Aralık 2008’de bankacılarla birlikte ilk olarak Abant’ta yapılan ‘Perakende Ödeme Sistemi’ toplantısında yeni bir sistemden söz eden Merkez Bankası yetkilileri, daha o tarihte yeni sistemin adını Perakende Ödeme Sistemi (PÖS) olarak koydu. Bu sistemin ortaya çıkış noktası ise EFT sisteminin Türkiye’de bankalararası ödeme gerçekleştirilebilecek tek sistem olması ve hem yüksek hem de düşük tutarlı ödemelerin bu şekilde yapılması oldu. Yetkililere göre, sistem işlemleri verimli bir şekilde yerine getiriyordu. Ancak tüm işlemlerin tek sistemde gerçekleşmesi çeşitli riskleri de barındırıyordu.

Yeni sistem EFT’nin yedeği olmayacak
Edinilen bilgiye göre PÖS sistemini, EFT’nin yedeği olarak düşünmeyen Merkez Bankası, bunun perakende ödemelerin daha etkin bir şekilde gerçekleşeceği alternatif bir kanal olmasını hedefliyor. Bu durumda EFT’de cuma günü yaşanan bir problemin bir benzeri daha yaşandığında PÖS, otomatik bir şekilde EFT’nin yerine geçmeyecek. Ancak bazı işlemler PÖS üzerinden yapılacağı için tüm sistem durmayacak ve günlük işleyiş rahatlamış olacak. Bunun bir yararı da bankalara olacak. EFT sisteminde perakende ödemeler için fon bulundurma ihtiyacının azalmasının yanı sıra PÖS sayesinde, EFT mesaj hacminde yaşanacak düşüşle birlikte, EFT’deki operasyonel riskler de azalacak.

‘Küçük tutar’ transferleri PÖS’e
Cuma günü yaşanan sıkıntıyla ilgili dün bir açıklama yapan Merkez Bankası, Perakende Ödeme Sistemi Projesi’nin gündeminde olduğunu belirtirken, “EFT sisteminde yoğun işlem hacmi gözönüne alınarak, perakende ödeme sistemi ile ilgili çalışmalar en kısa zamanda tamamlanıp yeni sistem hazır hale getirilecektir” dedi. Ancak konuya son şekli verilmediği için sistemin nasıl işleyeceği konusu kesinleşmese de, daha çok bireyler tarafından yapılan küçük tutarlı işlemlerin PÖS’e kaydırılmasının üzerinde duruluyor.

Yazılım ve güncellemeyi banka personeli değil yabancı bir firma yapıyor

MERKEZ Bankası, EFT sistemindeki güncellemeler ve ek yazılımların, iddia edildiği gibi banka personeli tarafından değil, yetkili firma tarafından sağlandığını açıkladı. EFT Sisteminin, 2000 yılından itibaren Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası dahil 18 merkez bankasına hizmet vermiş bir yabancı firmanın sağladığı yazılımla işletildiği belirtilen açıklamada, “Gerekli güncellemeler ve ek yazılımlar, bankamız personeli tarafından değil, yine söz konusu firma tarafından sağlanmaktadır” denildi. Ancak, açıklamada bu firmanın adı verilmedi. Bu arada Merkez Bankası’nın açıklamasında PÖS’ten söz edilirken, “ideal sistem tasarlandı” denilmesi de dikkat çekti.

İnternet bankacılığı tuttu, günlük EFT tutarı 150 milyar lirayı buldu

Türkiye’de 1992 yılından bu yana Türk Lirası ödeme işlemlerde bankalar arası gerçek zamanlı mutabakatın yapıldığı sistem olan EFT, 10 yıllık zaman diliminde 1.8 milyar liradan 24.9 trilyon lira seviyesine ulaştı. Sistemin işleme geçtiği 1992 yılı boyunca toplam 534 bin 853 işlem yapılırken, geçen yıl yapılan işlem sayısı 140 milyon adeti aştı.

İnternet ve telefon bankacılığının gelişmesiyle, nakit parayla bankaya gitmek yerine tek bir tuşa basarak para gönderilmesini benimseyen bireysel ve kurumsal banka müşterisi sayısının artması EFT’nin de hız kesmeden büyümesine neden oldu.

Bu yıla ilişkin veriler de EFT sisteminin hızlı büyümesine devam ettiğini gösteriyor. Ocak ayında EFT sistemi ile yapılan ödeme tutarı 2 trilyon 397 milyar lira olurken bu tatar şubatta 2 trilyon 543 milyar lira, martta 3 trilyon 146 milyar lira, nisanda 3 trilyon 141 milyar lira, mayısta ise 3 trilyon 461 milyar lira olarak gerçekleşti. Böylece yılın sadece 5 ayında gerçekleşen EFT tutarı 14.6 trilyon lirayı aştı.

EFT miktarındaki hızlı artışı gören bankacılar, yıl sonunda bu rakamın 30-35 trilyon lirayı bulacağı tahmininde bulunurken, artan işlem hacmi de bu beklentileri destekliyor.

İşlem adedinin ilk kez 2007’de 100 milyonun üzerinde çıktığı EFT sisteminde, bugün günlük olarak 700 bin civarında işlem yapılıyor. Ocak ayında toplam 12 milyon 244 bin işlemin yapıldığı EFT sisteminde, şubatta 12 milyon 309 bin işlem, martta 13 milyon 921 bin işlem, nisanda 13 milyon 486 bin işlem, mayısta ise 14 milyon 83 bin işlem gerçekleşti.