Doğu'da erozyonla mücadele ‘mükemmel proje’ adayı oldu

Fırat Havzası'nda 77 milyon dolarlık bölümü Dünya Bankası tarafından karşılanan ‘‘Doğu Anadolu Su Havzası Rehabilitasyonu Projesi’’ ödüle koşuyor. Dünya Bankası, projeyi ‘‘En Mükemmel Proje’’ ödülüne aday gösterdi.

Dünya Bankası, bu yıl ‘En Mükemmel Proje’ ödülüne, Türkiye'de Fırat havzasında erozyonu önlemek ve kırsal yoksulluğu azaltma amacıyla uygulanan ‘Doğu Anadolu Su Havzası Rehabilitasyon Projesi’ni aday gösterdi. Türkiye'de, küçük bir topluluk, spotlardan, vitrinlerden çok uzakta önemli işler başarıyor.

Beş yıl önce, Fırat Havzası'nda yer alan Malatya, Adıyaman ve Elazığ illerinde başlatılan ‘‘Doğu Anadolu Su Havzası Rehabilitasyon Projesi', yanlış kullanıldığında bir dizi felakete yol açan su ve toprağın, doğru kullanımı halinde, hayatı nasıl değiştirdiğini kanıtlayan örnek bir projeye dönüştü. Dünya Bankası'nın 77 milyon dolarını finanse ettiği toplam 110 milyon dolar bütçeli bu proje; sulama, ormancılık ve tarım faaliyetlerinin tümünü içine alan entegre bir uygulama özelliğini taşıyor.

Aslında proje, 10 yıllık bir geçmişe sahip. Kırsal alanda yaşayan halkın, ekime elverişli alanlarda hayvancılık yapması veya tarla açmak, yakacak sağlamak için ağaçları kesmesi yüzünden bozulan bitki örtüsü alarm vermeye başlayınca, Orman Bakanlığı, Hazine'ye başvurararak ağaçlandırma için kredi istiyor. Dünya Bankası'yla görüşen Hazine, ‘‘Ancak sosyal boyutları da olan ve bölge halkının katılımını da içeren bir projeye kredi veririz’’ deyince olay nitelik değiştiriyor.

Ve Dünya Bankası uzmanları önderliğinde; Orman Bakanlığı, Tarım Bakanlığı ve Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü'nün taşra örgütleri, ilk kez bir proje etrafında birleşerek ortak çalışmaya başlıyor. O güne kadar iktidar çatışmaları yaşayan ve aynı sorun için farklı çözümler üreten, bu üç kardeş kuruluş, tek bir amaç için bölge halkıyla buluşuyor.

Projede büyük emeği bulunan Dünya Bankası'nın projeden sorumlu uzmanları Nedret Durutan (proje şefi), Cüneyt Okan, Hyko Laeyendecker, Louis Carbonnier, Tjaart Schillhorn ile Orman Bakanlığı'nda Daire Başkanı İsmail Küçükkaya, Tarım Bakanlığı ve Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü'nün bölgedeki yetkilileriyle son derece uyumlu bir ekip oluşturmuş.

Projenin dayandığı en temel ilke şu: Bölge halkının beklentilerini dışlayan uygulamalar yerine; onların hayatını doğrudan etkileyen her adımda fikirleri alınıyor. Bunun için de toprağı yanlış kullanarak aslında yoksulluklarını daha fazla arttırdıklarını farketmeyen köylülere neler yapılacağı anlatılıyor.

Hayvanını otlatma, toprağını koru

2001 yılında sona erecek projenin üç temel amacı var: Kırsal fakirliği azaltmak, toprak aşınmasını önlemek ve doğal kaynakların verimliliğini arttırmak. Bitki örtüsü bozulan havzanın rehabilitasyonu için birbirini destekleyen; ağaçlandırma, teraslama, yeni sulama kaynakları oluşturma, ürün desenini değiştirme gibi çok sayıda proje içiçe uygulanıyor.

Toprak kaybını azaltmak için, köylüden hayvanını otlatmaması isteniyor. Ama bunun yerine, köylüye mutlaka gelir arttırıcı bir başka faaliyet öneriliyor. Sözgelimi köylü, projenin en hayati unsurlarından birisi olan ağaçlandırma faaliyetlerine düzenli yevmiye karşılığı katılıyor.