Bankalara ‘Üst Kurul’ geliyor

Bankacılık sektöründeki ‘‘hukuk boşluğu’’nu gidermek amacıyla hazırlanan Bankalar Kanunu Tasarısı, TBMM Başkanı Hikmet Çetin'in isteğiyle ‘‘tali komisyon’’da görüşülmeye başlandı. Tasarı, bankacılık sektörü için ‘‘Düzenleme ve Denetleme Kurulu’’ kurulmasını öngörüyor.

Bankacılık denetim ve gözetim fonksiyonunu yeniden yapılandıran ve Anayasa Mahkemesi'nin iptal kararlarıyla sektörde oluşan hukuk boşluklarını gidermeyi amaçlayan Bankalar Kanunu Tasarısı, TBMM Başkanı Hikmet Çetin'in isteğiyle, önce tali komisyonlarda görüşülmeye başlandı.

TBMM Başkanı Çetin, Başbakan Mesut Yılmaz'ın 16 Kasım'da Başkanlığa sunduğu tasarının üzerine, elyazısıyla ‘‘Tali komisyonlar için sürenin 6 gün olması uygundur’’ notunu düştü. Tasarı, Adalet ile Sanayi ve Ticaret komisyonlarında görüşüldükten sonra, 25 Kasım Çarşamba günü TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu'na gelecek.

Plan ve Bütçe Komisyonu Başkanı Biltekin Özdemir Hürriyet'e, tasarının geçmesi açısından Plan ve Bütçe'de bir sıkıntı olmayacağına inandığını belirten Özdemir, ‘‘Ancak hükümetin durumu ve genel siyasi ortam elbette önem taşıyor. Zannediyorum durum bir hafta içinde açıklık kazanır’’ dedi.

Tasarının amacı, 1. maddede; tasarruf sahiplerinin hak ve çıkarlarını korumak, mali piyasalarda güven ve istikrarı, kredi sisteminin etkin çalışmasını sağlamak üzere bankaların kuruluş, yönetim, çalışma esasla devir, birleşme, tasfiye ve denetimlerini düzenlemek olarak belirtiliyor.

ZAAFİYET YARATACAK

Meclis'e sunulan tasarının ‘genel gerekçesi’nde şu ifadeler yer aldı: ‘‘Bankalar Yasası'nda değişiklik yapan karnamenin dayanağını oluşturan yetki yasasının Anayasa Mahkemesi'nce iptali, 538 sayılı KHK'yi, tartışmalı hale getirdi. Bu KHK'nin bazı maddelerinin de iptali, yasanın etkin uygulaması açısından zaafiyet yaratacak nitelik taşımaktadır. Anayasa Mahkemesi ayrıca, idari bir işlemin dava edilmesi aşamasında verdiği karar da 65. maddenin uygulama olanağını ortadan kaldırmıştır. Yürürlükteki diğer maddelerinin iptali halinde, ortaya çıkacak hukuksal boşluğun, bankacılık sisteminde ciddi ve çözülmesi zor sorunlar yaratması kaçınılmazdır.’’

BAĞIMSIZ ÜST KURUL

Tasarının getirdiği en önemli yenilik olan ‘Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu’, çok geniş yetkilerle donatılacak. Siyasi otoriteden bağımsız karar alma yetkisine ve özerk bir statüye sahip Kurul, banka sahipliği ve yönetimi denetim altına alacak. Tasarıda, Kurul ile piyasaya girişte yeterli ve sağlıklı özkaynak aranmak suretiyle mali piyasalarda güven ve itibarın tesisi amaçlandığı belirtiliyor.

Tasarı yasalaşırsa, halen Hazine bünyesinde görev yapan Bankalar Yeminli Murakıpları Kurul'a bağlanacak. Bankaların denetimi, Başkan'a bağlı olacak yeminli murakıplarca gerçekleştirilecek. Yeminli Murakıplar, yasaya aykırı davranana bütün banka ve ilgiilire hakkında denetim yapabilecek.Defter ve kayıtları inceleyebilecek.

Tasarının 4. maddesine göre, Türkiye'de bir bankanın kurulması veya yurtdışında kurulmuş bir bankanın Türkiye'de ilk şubesinin açılması, Kurul'un iznine tabi olacak.

Bankacılık Kurulu nasıl kurulacak?

Görev ve Yetkiler:

Kurul, tasarruf sahiplerinin haklarını ve bankaların düzenli ve emin bir şekilde çalışmasını tehlikeye sokabilecek ve ekonominin tümü için zararlar doğurabilecek her türlü işlem ve uygulamaları önlemek üzere gevrekli karar ve tedbirleri almak ve uygulamakla yükümlü.

Merkezi Ankara:

Kurul biri başkan biri başkanvekili olmak üzere 7 üyeden oluşacak. Bir başkanvekili ve üç başkan yardımcısı atancak. Kurulun ilgili olduğu bakanlık Hazine Müsteşarlığı'nın bağlı olduğu bakanlık olacak. Merkezi Ankara'da olacak Kurul, gerekli gördüğü yerlere teşkilat kurabilecek. Bakanlık, Kurulun hesap ve işlemlerini denetlemeye yetkili.

Üyelerin Niteliği:

Kurul üyeleri hukuk, iktisat, maliye, bankacılık, işletmecilik daylarında en az 4 yıllık yükseköğretim kurumunu bitirmiş olmak şartıyla, beşi bankacılık alanında en az 10 yıl yönetici veya denetimi elemanı olarak çalışmış olacak. Biri yüksek yargı organları üyeliğinde veya 15 yıl hakimlik veya savcılık görevlerinde bulunmuş olacak. Bir üye de mali piyasalar konusunda en profesörl olarak üniversite öğretim üyeliği yapmış olacak. Bakan tarafından bu gruplarda önerilecek bir misli aday arasından Bakanlar Kurulu'nca atancak.

Yeminle Başlayacak:

Kurul üyelerinin görev süresi 6 yıl olacak. Kurul üyeleri, özel bir yasaya dayanmadıkça, resmi veya özel hiçbir görev alamayacak, ticaretle ve serbest meslek faaliyetiyle uğraşamayacak. Kurul üyeleri Yargıtay'da yemin ederek göreve başlayacaklar.

Akrabalık İlişkisi:

Kurul, en az beş üye ve salt çoğunlukla karar verecek. Başkan ve üyeler akrabalığı bulunan kişilerle ilgili konularda oylamalara katılamayacak.

Bankalar nasıl denetlenecek?

DENETİM TEDBİRLERİ (Madde 8):

Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu, yasa ve teamüllere aykırı işlemler saptadığında, önce bankayı uyaracak. Banka yönetimi, verilen süre içinde tedbirleri alıp bildirmezse veya uyarıya konu işlemleri tekrarlarsa, Kurul, şu önlemleri alabilecek:

‘‘Yönetim Kurulu üyelerinin tamamını veya bir kısmını görevden alarak yerlerine atama yapmak, Bankanın faaliyetlerini kısıtlamak, Bankanın mevduat sigortası primlerini yükseltmek veya kabul ettiği mevduatı yüzde yüz oranına kadar karşılığa tabi tutmak.’’

Bir bankanın varlıkları, vade itibariyle taahhütlerini karşılamayamayacak duruma gelirse, Kurul, likiditenin güçlendirilmesi amacıyla, Banka'dan şu tedbirleri isteyebilecek: ‘‘Uzun vadeli veya duran değerlere yatırım yapılmamasını, iştirakler ve gayrımenkuller gibi duran değerlerin elden çıkarılmasını, sermayenin arttırılmasını veya sermaye benzeri uzun vadeli kaynak sağlanmasını.’’