Üniversiteye girişte merkezi sınav, serbest yerleştirme

Peki, son zamanlarda konuşulan üniversitelere girişte ABD’deki sınav sistemini ülkemize uyarlamak mümkün olabilir mi? Bence aynısını tümüyle uygulamak düşünülmemeli. Çünkü farklar çok fazla. ABD’deki sistem şöyle; öğrenci tercihini tümüyle özgürce yapıyor ve üniversite kendine başvuran öğrencileri kendisi seçiyor. Ülkede merkezi yerleştirme sistemi yok. Ancak ABD’deki sistemin bazı uygulamaları bize uyarlanarak uygulanırsa, mevcut sisteme göre çok daha yararlı bir sınav/yerleştirme sistemi geliştirilebilir. Yılda tek bir sınav yerine birkaç kez tekrarlanan ve öğrencinin lisede aldığı temel eğitimin daha gerçekçi bir biçimde ölçülebildiği bazı açık uçlu soruların yer aldığı bir sınav yararlı olur. Ayrıca liselerdeki başarının üniversiteye girişte daha etkin bir biçimde değerlendirilmesi gerekir.

Bu tür uygulama ABD’de SAT adını verdikleri bir sınavla yapılıyor. Bu sınav yılda birkaç kez düzenleniyor. Ocak ve haziran ayları arasında dört kez ülke çapında sınav uygulaması yapılıyor. İsteyen öğrenci, istediğine birkaç kez girebiliyor. Aldığı en yüksek puanı, girmek istediği üniversiteye gönderiyor. Üniversiteler kendilerine yapılan başvuruları SAT notları ile lisede alınan başarı notlarını da belli bir oranda değerlendirerek öğrenciyi kabul ya da reddediyor. Merkezi bir yerleştirme yok.

SAT puanlama sistemi ise şöyle işliyor, Critical Reading (okuma, genel yetenek) matematik ve yazma (writing) olarak 800 puanlık üç bölümden oluşuyor (toplam 2 bin 400 puan). Son yıllarda alternatifi olarak bazı okullarda ACT (American College Testing) puanlarına da bakılıyor. Öğrenciler, girmek istedikleri üniversitelere ayrı ayrı başvuruda bulunuyor. Birden fazla okula başvuruda bulunma imkanına sahipler. Hatta birden fazla üniversiteden kabul alabiliyorlar ve istedikleri üniversiteye kayıtlarını yaptırabiliyorlar. Üniversiteler ise kendine başvuranları kendi kriterlerine göre seçiyor. Üniversiteler, eylül ayında yeni başlayacak öğrencilerini ilkbahar aylarında seçmeye başlıyor. Merkezi bir yerleştirme olmadığı için öğrencinin açıkta kalmamak gibi bir yaklaşımla mecburen yaptığı bir tercihle bir fakülte veya bölüme yerleşmesi söz konusu değil.

Türkiye’de de yılda birkaç kez yapılacak bir sınavla öğrencilerin diledikleri üniversitelere kendilerinin başvurması sağlanabilir. Yani merkezi sınav ve serbest yerleşmenin birlikte uygulanması bize uygun bir sistem olur. Bunu yapabilecek altyapı bazı üniversitelerde var.

Ülkemizde 1980 öncesinde bazı üniversiteler kendi sınavlarını ve yerleştirmelerini yapabiliyordu. Bazıları ise merkezi sınavla öğrenci alıyordu. Benzer karma bir sistem bile yine uygulanabilir. Herkese aynı elbiseyi giydirmeye çalışmak yerine farklılıkların olduğunu kabul edip, daha özgür bir sınav/yerleştirme sistemi uygulamasına geçilebilir. Yılda birkaç kez tekrarlanan bir sınav ile birlikte başvuru ve yerleştirmenin serbest bırakılması önemli bir gelişme olur.