Türkiye’de Bilim ve Sanat Merkezleri

Ülkemizde özel yetenekli öğrencilere yönelik çalışmaları yürütmek üzere bilim ve sanat merkezleri önemli bir konumda yer alır. BİLSEM’ler, özel yetenekli öğrencilerin bireysel yeteneklerinin farkında olmalarını ve kapasitelerini geliştirerek en üst düzeyde kullanmalarını sağlamak amacıyla açılan proje tabanlı bağımsız destek eğitim kurumları. Bu merkezlerde öğrencilerimize ders dışı saatlerde ilgi alanları ve okul müfredatları göz önünde bulundurularak güzel sanatlar, yaratıcı yazarlık, drama, yazılım, yabancı dil, liderlik, mekatronik, astronomi ve uzay bilimleri, yenilenebilir ve sürdürülebilir enerji, havacılık, akıl ve zekâ oyunları, düşünce eğitimi, arkeoloji, şehir kültürü gibi pek çok alanla ilişkilendirilen zenginleştirilmiş eğitim programları uygulanıyor. Bu ay itibarıyla Türkiye’nin tüm illerinde hizmet veren 364 bilim ve sanat merkezimiz bulunuyor; ilkokul, ortaokul ve lise kademelerinde toplam 110 bin 730 özel yetenekli öğrenci eğitim alıyor.

BİLSEM BİR SINAV DEĞİL
BİLSEM’lerde eğitim alacak öğrenciler özel testler ve tanılama süreçleri ile belirleniyor. Seçim süreci Bakanlığımız tarafından yayımlanan kılavuz doğrultusunda her yıl belirlenen sınıf seviyesine ve uygulama takvimine göre aday gösterme, ön değerlendirme ve bireysel değerlendirme aşaması olarak üç aşamada yapılıyor. İlk aşama olan aday gösterme aşamasında sınıf öğretmeninin aday gösterdiği öğrencilerin işlemleri okullarda kurulan okul yönlendirme komisyonları aracılığıyla yürütülerek bu öğrenciler e-okula işleniyor. 2024-2025 eğitim öğretim yılı için 1, 2, ve 3’üncü sınıf düzeyindeki öğrencilerin resim, müzik ve genel zihinsel yetenek alanlarına göre öğrenci belirleme süreci başlatıldı. Genel zihinsel yetenek alanında 509 bin 992, resim yetenek alanında 163 bin 366, müzik yetenek alanında ise 47 bin 231 öğrencimiz sınıf öğretmenleri tarafından bilim ve sanat merkezlerine aday gösterildi. Bu öğrenciler Bakanlıkça belirlenen takvime göre tablet bilgisayarlar üzerinden ön değerlendirme uygulamalarına alındı.

Yeri gelmişken özellikle değinmek isterim. BİLSEM sınavla öğrenci almaz, bu bir sınav değildir. BİLSEM’de eğitim alacak öğrencileri belirlemek üzere izlenen değerlendirme süreci bir sınavmış gibi sunulabiliyor ve bu yönde öğrencileri güya sınava hazırladığı iddia edilen (!) hazırlık kursları ile karşılaşılabiliyor. Bu tür kurslar öğrencilerin ve hatta velilerin yarışma ve rekabet duygularını kışkırtan bir aldatmacadan ibarettir. BİLSEM’ler sınavla kazanılacak bir okul değil özel eğitime ihtiyacı olan öğrencilere destek hizmeti sunulan kurumlar. Yetenek kalıtsal bir özelliktir; ekleme, çıkarma yapılamaz. Ayrıca öğrencinin yeteneğinin akranlarından yüksek olması bir başarı değildir ve çabaya, çalışmaya veya eğitime bağlı da değil. İlgililere yönetmenliğini Gus Van Sant’ın yaptığı Robin Williams ve Matt Damon’ın başrollerini paylaştığı “Can Dostum” filmini izlemelerini öneririm. Özel yetenekli olmak eğitimle ve meslekle ilgili tüm süreçlerin çok iyi gideceği anlamına gelmiyor. Özel yetenekli bir çocuğunuz varsa bir gelişimsel süreç daha zorlu geçmeye adaydır. Bu sebeple BİLSEM’lerde grubun gelişimsel özelliklerine uygun psikolojik destek sunuluyor, özgün bir rehberlik programı uygulanıyor.

TAKVİM DEĞİŞTİ
2024-2025 eğitim öğretim yılı için ön değerlendirme uygulamalarının 21 Aralık 2024’te başlayıp 23 Şubat 2025’te tamamlanması planlanmıştı. Ancak ülkemizin bazı bölgelerinde yaşanan hava muhalefeti sebebi ile takviminde güncelleme yapılmış, 7 Mart tarihinde ön değerlendirme uygulama sonuçları Milli Eğitim Bakanlığı ve Özel Eğitim ve Rehberlik Hizmetleri Genel Müdürlüğünün internet sayfasında açıklandı. Ön değerlendirme uygulama sonuçlarına itiraz etmek isteyen velilerimiz 10-14 Mart tarihlerinde başvurularını e-İtiraz Modülü üzerinden yapabilecek ve başvurular il tanılama sınav komisyonları tarafından 17-21 Mart tarihlerinde değerlendirilerek e-İtiraz Modülü üzerinden cevaplandıracak. Bireysel değerlendirme uygulamalarına alınacak öğrencilerin giriş belgeleri 8 Nisan’da e-Okul üzerinden yayımlanacak ve uygulamalar 14 Nisan-27 Haziran tarihlerinde tamamlanarak 4 Temmuz’da bireysel değerlendirme uygulama sonuçları Bakanlığımız ve Genel Müdürlüğümüzün internet sayfasında ilan edilecek.

MAARİF MODELİYLE UYUMLU ATÖLYELER
BİLSEM’e kayıtları yapılan öğrenciler için hazırlanan eğitim programları da her öğrencinin ilgi ve yetenekleri farklı olduğu için onların ihtiyaçlarına göre şekillendirilir. Bu sayede öğrenciler, kendi potansiyellerini en üst düzeye çıkarabilirler. BİLSEM’de öğrenciler uyum, destek eğitimi, bireysel yetenekleri fark ettirme, özel yetenekleri geliştirme, proje üretimi ve yönetimi şeklinde eğitim programlarına alınırlar. Uyum programı, BİLSEM’e yeni kaydı yapılan öğrencilerin BİLSEM’e oryante etmek amacıyla kurumu, programları, öğretmen ve diğer öğrencileri tanımalarını içeren program. Destek eğitim programı, uyum programını tamamlayan genel zihinsel yetenek alanında tanılı öğrencilerin geliştirmesi beklenen temel becerileri tüm alan ve disiplinlerle ilişkilendirilmesini esas alan eğitim programıdır. Bireysel yetenekleri fark ettirme programı, genel zihinsel yetenek alanında tanılanan ve destek eğitim programını tamamlayan öğrencilerin bireysel yeteneklerini fark etmeleri amacıyla yürütülen eğitim programıdır. Özel yetenekleri geliştirme programı, müzik ve görsel sanatlar yetenek alanından uyum programını, genel zihinsel yetenek alanından ise bireysel yetenekleri fark ettirme programını tamamlayan öğrencilerin özel yeteneklerini geliştirmek amacıyla yürütülen eğitim programıdır. Proje üretimi ve yönetimi programı da özel yetenekleri geliştirme programını tamamlayan öğrencilerin ilgi, istek ve yetenekleri doğrultusunda bir alanda/disiplinde grupla veya bireysel olarak yürütülen eğitim programı. Tüm BİLSEM programları Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli’nin (TYMM) tasarımına ve ilkelerine uygun şekilde hareket eder. Bu doğrultuda program güncelleme çalışmaları tamamlanmak üzeredir.

Ayrıca her BİLSEM fiziki donanım ve öğretmen şartlarını değerlendirerek bünyesinde çeşitli atölyeler açar. Öğrencilerimizin ilgi ve yeteneklerine uygun potansiyellerini en üst düzeyde ortaya çıkarmak ve yaparak-yaşayarak öğrenmelerine katkı verme fırsatı sunan bahsettiğim programlar yanında bilim ve sanat alanlarını kapsayan atölye programları etkinlik temelli olarak uygulanır. Bunların yanında BİLSEM’ler, sadece öğrencilere değil aynı zamanda öğretmenlere ve velilere de destek sağlar. Öğretmenler, özel yetenekli öğrencilere nasıl yaklaşacakları konusunda eğitimler alırken, veliler de çocuklarının eğitim süreçlerine nasıl katkıda bulunabilecekleri konusunda bilgilendirilirler.

YETENEK KEŞFEDEN ÖĞRETMENLERİ
BİLSEM’de eğitim alan bir öğrenci yeteneklerini fark ederek potansiyelini en üst düzeyde gerçekleştirme fırsatı bulduğundan ilgi ve yeteneği olduğu alanlarda daha iyi motive olarak derinlemesine bilgi ve beceriye ulaşır. Bu fırsatın sunulması öğrencinin daha mutlu ve verimli bir öğretim süreci yaşamasını sağlar. Elbette bu fırsatı sunan uzman kişiler de öğrencilerin ilgi ve yeteneklerini keşfetmelerini sağlayan BİLSEM öğretmenleri. Görev yapan öğretmenlerimizin alanında uzman olmalarına ve başkaca kriterlere sahip olmalarına önem veririz. Öğretmen seçimini de bir süreç olarak planlar ve Bakanlıkça hazırladığımız kılavuzda yer alan takvime göre yaparız. Öğretmen seçme sürecinin ilk aşamasında Bakanlık tarafından belirlenen yüksek lisans, doktora, ulusal ve uluslararası düzeyde projeler ve yayınlar yapmış olmak; patent, faydalı model, tasarım ve marka tescili almış olmak; sanatsal faaliyetlerde bulunmak; çalıştay, kongre ve hizmet içi eğitimlere katılmak ve yabancı dil puanı gibi değerlendirme kriterleri kullanılarak puanlama yapılır. Bu ölçütlerle sözlü sınava katılmaya hak kazanan öğretmenler sıralama yapılarak sözlü değerlendirmeye alınır. 2024-2025 eğitim öğretim yılı için öğretmen seçme süreci de başlatıldı ve 17-21 Şubat tarihlerinde başvurular alındı. Değerlendirme sonuçları da 3 Mart’ta ilan edildi ve itirazlar için başvurular 3-5 Mart’ta il milli eğitim müdürlüklerine yapıldı. İl öğretmen değerlendirme komisyonlarınca bu itirazlar 5-7 Mart tarihleri arasında değerlendirilerek değerlendirme sonuçları 10 Mart’ta açıklanacak. 14 Mart’ta sözlü sınava katılacakların ilan edilmesi ile birlikte 7 Nisan-4 Haziran tarihlerinde Bakanlığımızca belirlenen sınav merkezlerinde sözlü sınavlar yapılacaktır. Süreç atamaya esas puanların açıklanmasının ardından tercih ve atama süreçleri gerçekleştiriliyor.

GELECEK İÇİN ÇOK ÖNEMLİ
BİLSEM’ler özel eğitime ihtiyacı olan özel yetenekli olarak tanılanan öğrencilerin özgün düşünce, fikir ve eserler geliştirebilmelerine, problem çözme becerilerini ve eleştirel düşünme yeteneklerini geliştirmelerine büyük önem verir. Burada öğrenciler, kendi ilgi alanlarına yönelik projeler geliştirir, bilimsel araştırmalar yapar, sanatsal çalışmalarda bulunur ve çeşitli atölye çalışmalarına katılırlar. Özet olarak BİLSEM’ler öğrencilerin ilgi ve yetenekleri doğrultusunda zenginleştirilmiş bir eğitim ortamı sunularak, geleceğin bilim insanlarını, sanatçılarını ve liderlerini yetiştirmeyi amaçlamakta diyebiliriz. BİLSEM’ler, Türkiye’nin geleceği için büyük bir öneme sahip. Bu merkezlerde yetişen öğrenciler, ülkemizin bilim, sanat, teknoloji ve diğer alanlarda gelişmesine katkıda bulunacak.

DOÇ. DR. MUSTAFA OTRAR KİMDİR?
Doç. Dr. Mustafa OTRAR, 1971 yılında Eskişehir’de doğdu. İlk ve ortaöğrenimini Eskişehir’de tamamladı. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Bölümü Psikolojik Danışma ve Rehberlik Lisans Programı’ndan 1993’te mezun oldu. Psikolojik Danışman ve Rehber Öğretmen olarak Bingöl ve İstanbul’da görev yaptı. 1995 yılında Araştırma Görevlisi olarak Marmara Üniversitesi’nde göreve başladı. 1997 yılında Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Eğitimde Psikolojik Hizmetler alanında yüksek lisansını tamamladı. 1998-2000 yılları arasında yedek subay olarak askerlik hizmetini gerçekleştirdi. 2000-2005 yılları arasında Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Rehberlik ve Psikolojik Danışma alanında doktora eğitimini tamamladı.

2011 yılına kadar öğretim görevlisi olarak İstatistik, Eğitim İstatistiği, Eğitim Psikolojisi, Öğrenme Psikolojisi ve Rehberlik gibi dersleri vermeyi sürdürdü. 2011 yılında, Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme Anabilim Dalında Yardımcı Doçent oldu. 2017 yılına kadar bu görevini sürdürdü. 2018’de Eğitim Psikolojisi alanında Doçent unvanını aldı. 2017 yılında T.C. Millî Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı’na kurul üyesi olarak atandı. 2021-2022 yılları arasında da kurul başkan yardımcılığı görevinde de bulunan Sayın OTRAR, bu süre içinde 20’nci Millî Eğitim Şûrası Genel Sekreterliği görevini de icra etti. 2022-2023 yılları arasında Kırklareli Üniversitesinde Öğretim Üyesi olarak görev yaptı. MEB, TÜBİTAK, UNESCO, AB, Marmara Üniversitesi, İstanbul Üniversitesi, Kalkınma Ajansları ve bazı yerel kamu kuruluşlarıyla yürütülen çok sayıda projede yürütücü ve danışman olarak görev yaptı. İspanya (University of Córdoba, Faculty of Education) ve Danimarka’da (University College Capital UCC) Erasmus öğretim üyesi hareketliliği programı bağlamında görevler aldı. Yine çeşitli üniversitelerde birçok yüksek lisans ve doktora tezinde danışmanlık hizmeti sundu. 2023 yılında T.C. Millî Eğitim Bakanlığı Özel Eğitim ve Rehberlik Hizmetleri Genel Müdürlüğü görevi verildi.