Sanat Felsefesi nedir? Sanat Felsefesi Temel kavramları ve temsilcileri hakkında bilgi
Güncelleme Tarihi:
Sanat felsefesi, resim, şiir, belagat, müzik gibi sanat türlerini belli başlı metotlarla inceleyen ve yorumlayan bir disiplindir. Tarihi Antik Yunan filozoflarına kadar uzanır. İlk kez 18. yüzyılda ''Estetik'' adıyla ortaya çıkan bu felsefe edebiyat, tiyatro, heykel gibi sanat türlerini de kapsar. Sanat felsefesinin en ünlü temsilcileri kimdir, estetiğin temel kavramları nelerdir? Sizin için araştırdık.
Bu felsefenin temel soruları arasında ''Güzellik Nedir?'' - ''Estetik İlkeler Nasıl Olmalıdır?'' - ''Sanatın İşlevi Nedir?'' gibi sorular yer alır. 19. yüzyıla gelindiğinde güzellik tanımı tekrar ele alınmış ve bazı filozoflar güzellik ve estetik kavramlarını kendi felsefelerine göre yeniden yorumlamıştır.
Sanat Felsefesi Nedir?
Sanat felsefesi, estetik olan her sanat eserinin incelenmesi, yorumlanması, üretilmesi ve eleştirilmesidir. Bazı filozoflar ise sadece sanat eserleri ile sınırlı kalmamış ve eserlerinde doğal güzelliklere de yer vermiştir.
Estetik, pragmatizm ile taban taban zıt bir disipline sahiptir. Pragmatizmde fayda ve toplumsallık ön planda iken sanat felsefesinin temelinde bireycilik ve estetik yer alır. Bu disipline göre bir sanat eseri işlevsel ya da faydalı olmak zorunda değildir.
Sanat Felsefesinin Temel Kavramları Nelerdir?
Sanat felsefesinin temel kavramları arasında Mimesis ve Katharsis yer alır. İlk kez Aristoteles tarafından kullanılan bu kavramlar, her sanat eserinde bulunur. Mimesis, doğanın taklit edilerek bir sanat yapıtına dönüştürülmesi demektir. Örneğin bir ressamın çizdiği portre ya da manzara resmi bir gerçekliğin yeniden yorumlanması demektir. Hayal gücü ile çizilmiş bir resim dahi Mimesis olarak tanımlanır. Çünkü Aristoteles'e göre Estetik de Varlık gibi nesneler dünyasında değil idealar dünyasındadır.
Katharsis ise özdeşleşme demektir. Günümüzde en çok tiyatro ve sinema sanatlarında kullanılır. Bir izleyici ya da okur, filmin / kitabın bir karakteriyle kendini özdeşleştirir. Kendisini onun yerine koyup sanat eserine dahil olmasına Katharsis denir.
Daha sonra özdeşleştirme tam zıddı olan ''Yabancılaştırma Etkisi'' ortaya çıkmıştır. Bir tiyatro oyunu sahnelerken oyunculardan birinini seyircilerle konuşmaya başlaması bu etkiye örnek gösterilebilir. Dışavurumcu ressamların birçoğu da Katharsis'i reddetmiş ve resimlerinde yabancılaştırma etkisini kullanmıştır.
Estetik özne, estetik haz ve yargı da sanat felsefesinin temel kavramlarını oluşturur. Bir sanat eseri üreten ya da bir eseri salt sanatsal kaygılarla inceleyip beğenen kişiye ''Estetik özne'' denir. Estetik nesne ise bir tablo ya da şiir olabilir. Bu kavram doğrudan sanat eserini tanımlamak için kullanılır. Bir sanat eserinin hissettirdiği duygular ve beğeni de ''estetik haz'' demektir.
Bir edebi metnin analiz edilmesi ya da bir tablonun yorumlanmasına estetik yargı adı verilir. Sanat felsefesine göre estetik yargı ve estetik haz kişiden kişiye değişen, öznel olgulardır. Buna karşın her sanat türünde ele alınması ve uygulanması gereken belli başlı ilkeleri olmak zorundadır.
Sanat Felsefesi ve Temsilcileri
Aristoteles tarafından kaleme alınan Poetika, sanat felsefesi tarihinin ilk eseri kabul edilir. Filozof, bu kitabında tiyatro üzerinden bir sanat eserinde hangi özelliklerin bulunması gerektiğini anlatmıştır.
Sanat felsefesinin gelişmesinde etkin rol oynamış diğer düşünürler ve eserleri şu şekildedir.
Arthur C. Danto - Sanat Nedir - Sanatın Sonundan Sonra - Sıradan Olanın Başkalaşımı
Kojin Karatani - Metafor Olarak Mimari - Derinliğin Keşfi -
Immanuel Kant - Yaşamın Anlamı - Güzellik ve Yücelik Duyguları Üzerine Düşünceler
John Zerzan - Makinelerin Alacakaranlığı - Gelecekteki İlkel
R.G. Colingwood - Bir Sanat Felsefesinin Ana Hatları - Kısaca Sanat Felsefesi
Ömer Naci Soykan - Estetik ve Sanat Felsefesi - Kuram Eylem Birliği Olarak Sanat