6. Sınıf Türkçe Basit, Türemiş Ve Birleşik Sözcükler (Kelimeler) konu anlatımı

Yapım eki alıp anlamı değişmeyen her kelime basit kelimedir. Kök ya da gövdesine yapım eki getirilen kelimeler ise birleşik kelime olarak tanımlanır. Birleşik kelimelerin ortak özelliği gelen ek ya da eklerle birlikte anlamlarının değişmesidir. Birleşik sözcükler ise iki ayrı kelimenin bir araya getirilmesiyle oluşur.

 6. Sınıf Türkçe Basit, Türemiş ve Birleşik Sözcükler (Kelimeler) - Konu Anlatımı 

 1- Basit Kelimeler:

 Herhangi bir ek almamış kelimelerin tamamı yapılarında bir değişim olmadığı için basit kelimeler grubunda yer alır.

 Örnek: Elma, armut, sepet, çanta, fincan

 İsmin hal eklerinden birini ya da birkaçını alan kelimeler basit yapılıdır.

  Örnek 1- Satın aldığım çanta-yı mağazada unuttum.

 Örnek 2- Ders kitaplarımı çanta-ya koydum.

 Örnek 3- Ona aldığım hediyeyi çanta-da saklıyorum.

 Örnek -4- Polis herkesi meydandaki şüpheli çanta-dan uzaklaştı.

 Çanta kelimesine gelen ı, a, da ve dan ekleri anlamı değiştirmemiştir. Dört örnekte de çanta kelimesi basit yapıdadır.

  Örnek: Mağazadaki yeni çanta-lar çok ucuz.

 Çantanın gövdesine getirilen -lar eki kelimenin anlamını değil sayısını değiştirmiştir. Basit kelimeler tekil ya da çoğul olabilir. 

 Örnek -1- Çanta-nın fermuarı bozuldu.

 Örnek -2- Çanta-mın fermuarı bozuldu.

 İlgi eki olan -ın çanta kelimesinin gövdesine getirilmiş. Bu cümlede de çanta kelimesi basit yapılıdır. İkinci örnekte de iyelik eki kullanıldığı için çanta kelimesi basit kelimeler grubunda yer alır. 

 2- Türemiş Kelimeler:

 En az bir yapım eki almış kelimelere türemiş kelimeler denir. Bu ekler kök ya da gövde kısmına gelebilir. Alınan ekler sonucunda kelimenin anlamı değişir.

 Örnek: Artık ben de ev-li bir insanım.

 Ev kelimesine getirilen -lı eki kelimenin anlamını değiştirmiştir. Evli kelimesi bu cümledeki tek türemiş kelimedir.

 Örnek -1- Öğretmen yarın sözlü yapacağını söyledi. / Söz - Sözlü.

 Örnek -2- Yarın sözlümle pikniğe gideceğiz. / Söz - Sözlü

 Bu iki örnekte aynı kelimeye aynı ekler gelse de iki farklı kelime türetilmiştir.

 Birleşik Kelimeler:

 Birleşik kelimeler kendi içerisinde Birleşik İsim ve Birleşik Fiil olarak ikiye ayrılır.

 1- Birleşik İsimler:

 Birleşik isimler toplamda dört farklı türe ayrılır.

 1- Sıfat tamlaması yoluyla oluşan birleşik kelimeler:

 Örnek: Yeşilırmak Türkiye'nin ikinci büyük nehridir.

 Yeşil: Sıfat

 Irmak: İsim

 2- İsim tamlaması yoluyla oluşan birleşik kelimeler:

 Örnek: Mahallede yeni bir aşevi açıldı.

 Aş: İsim

 Ev: İsim

 3- İki fiilin birleşmesiyle oluşan birleşik kelimeler:

 Örnek: Adam, kapkaç suçundan yakalandı.

 Kap / mak: Fiil

 Kaç / mak: Fiil

 4- Fiil ve ismin birleşmesiyle oluşan birleşik kelimeler:

 Örnek: Akşam yemeğinde imambayıldı var.

 İmam: İsim

 Bayıl-dı: Fiil

 2- Birleşik Fiiller:

 Birleşik fiiller kendi içerisinde üç ana gruba ayrılır.

 1- İki fiilin birleşmesiyle oluşan birleşik fiiller:

 Örnek: Karlı havada ayağı kayınca düşüverdi.

 Düş / Mek: Fiil

 Ver / Mek: Fiil

 Not: Bu türden birleşik fiillere tezlik fiili de denir.

 2- İsim ve yardımcı eylem oluşan birleşik fiiller:

 Örnek -1- Soğuk havalar yüzünden hasta oldum.

 Örnek -2- Beni soğuk havalar hasta etti.

 Etmek ve Olmak gibi yardımcı fiiller birleşik fiillerin içerisinde yer alır.

 3- Deyimleşerek oluşan birleşik fiiller:

 Örnek: Defterini masada göremeyince deliye döndü.

 Deliye dönmek deyimi bu cümlede birleşik fiil olarak kullanılmıştır.