Katlı oranlar kanunu nedir ve kim bulmuştur? Katlı oranlar kanunu soru çözümlü konu anlatımı
Güncelleme Tarihi:
Katlı oranlar kanunu kimya bilimiyle ilgili bir yasadır. Bilindiği gibi kimya maddenin yapısını, tepkimesini, bileşimini ve etkileşimi incelemektedir. Bu incelemeleri gerçekleştirmek için de uygulamalara başvurmaktadır. Katlı oranlar kanunu da kimya derslerinde onuncu sınıf öğrencilerine öğretilmeye başlanmaktadır. Katlı oranlar kanunu nedir, kim bulmuştur ve katlı oranlar kanunu soru çözümlü konu anlatımı nasıldır detayları ile derledik.
Kimya bilimini seven birçok kişi mutlaka katlı oranlar kanununu bilmektedir. Özellikle de kimyayı meslek edinmiş kimyagerler katlı oranlar kanunu uygulamalarında usta hale gelmektedir. Öğrencilere de bu yasa belirli eğitim seviyesinde temel ilkeleri verilerek örnek soru çözümleriyle desteklenmektedir.
Katlı Oranlar Kanunu Nedir ve Kim Bulmuştur?
Katlı oranlar kanunu isminden de anlaşılacağı gibi matematikte bilinen katlı oranla ilgilidir. Fakat burada gösterilen aralarında birden fazla bileşik olan elementler kategorisinde bir tanesinin sabit miktarıyla birleştirilerek diğer elementin ise miktarının tam sayıyla ifade edilen orana katlı oranlar kanunu denmektedir.
Katlı oranlar kanunu sorularını kimya biliminde çözebilmek için matematikte yer alan tam sayı kavramını iyi bilmek gerekir. Doğal sayılarla bu sayıların negatif değerleri arasında yer alan sayı kümesine tam sayı denmektedir. Örneğin 3 pozitif bir tam sayıyken eksi 3 ise negatif bir tam sayıdır.
Katlı oranlar kanunu 1804 senesinde bulunmuştur. Kanunu bulan İngiliz bir kimyacı olan John Dalton olarak bilinmektedir.
Kimyacı bileşiklerde elementler arasındaki kütle oranını korumaya çalışmıştır. Buna karşılıkta bazı durumlarda aynı elementleri birbiriyle birleştirmiştir. Bu birleşimin farklı özellikler gösteren başka bileşikleri meydana getirdiğini görmüştür.
Bu duruma örnek vermek gerekirse oksijen ve karbon birleşimi verilebilmektedir. Bilindiği gibi karbon ve oksijen birleştirildiğinde ortaya karbon monoksit ya da karbon dioksit çıkmaktadır. Bu ortaya çıkan iki çeşit bileşik ise tamamıyla karbon ve oksijenden farklı özellikler göstermektedir.
Kimya biliminde bu örnekteki gibi katlı oranlar yasasına daha fazla örnekler de verilebilmektedir.
Katlı Oranlar Kanunu Soru Çözümlü Konu Anlatımı
Katlı oranlar kanununda iki bileşik söz konusudur. Bu farklı bileşikler iki element arasında oluşmaktadır. Elementlerin sayı olarak birleşme oranı farklıdır. Bununla beraber kütlece birleşme oranları da farklıdır.
Katlı oranlar kanunu sorularına çözümlü olarak geçmeden önce bu yasanın var olabilmesi için bazı koşulların sağlanması gerekmektedir.
Bu şartlarda farklı iki bileşik arasında bir katlı orandan bahsedilmektedir. Bileşikler mutlaka aynı çeşit elementlerden meydana gelmelidir. Örneğin N2 O3 ve SO2 bileşikleri arasında katlı orandan bahsedilemez.
Bileşiklerde ise mutlaka en fazla iki çeşit element yer almalıdır. Buna örnek vermek gerekirse C3 H8 O ve C2 H4 O2 bileşikleri arasında katlı orandan bahsedilemez.
Elementler arasında miktar değişmektedir. Değişen bu miktar arasındaki oran ise birden farklı olmak zorundadır. Bu şartta bir örnek vermek gerekirse N2 O4 ve NO2 bileşikleri arasında katlı orandan bahsedilemez.
Katlı oranlar yasası çözümlü sorular şöyledir:
- Aşağıda üç adet verdiğimiz bileşik çiftlerinden hangilerine ya da hangisine katlı oran uygulanabilir?
NO2 - NF3 ( Birinci çift bileşik )
C2H6 - C3H8 ( İkinci çift bileşik )
N2O4 - NO2 ( Üçüncü çift bileşik )
Çözüm: Bileşik çiftlerinde elementleri aynı olmayan çift NO2 - NF3 bileşik çiftidir. Dolayısıyla katlı oran uygulanmaz. İkisi de aynı kap formüle sahip olan çift ise N2O4 - NO2 bileşik çiftidir. Bu nedenden dolayı katlı oran uygulanmaz. Burada bahsedilen aynı olan kap formülü ise N1XO2X formülüdür. İkili bileşik çiftinde elementler aynı fakat oranlar farklı olan çift ise C2H6 - C3H8 bileşik çiftidir. Bu yüzden bu bileşik çifte katlı oran uygulanabilir.
- Aşağıdaki bileşikler için katlı oranları bulunuz?
Bileşik bir: A2B3
Bileşik iki: A3B4
Çözüm: Sorunun çözümü A lar arasında katlı oran ve B ler arasında katlı oran bulunarak yapılmalıdır.
A lar arasındaki katlı oran detaylı istendiğinde B ler sabitlenmelidir. Burada B ler 12 de sabitlenerek sorunun çözümü bulunabilir.
A2B3 4X A8B12 olacaktır.
A3B4 3X A9B12 olacaktır.
Burada B ler sabitlendiği için A lar arasında katlı oran 8/9 olarak ifade edilir
B ler arasındaki katlı oran detaylı istendiğinde ise tam tersi işlem yapılacaktır. Yani A lar sabitlenmelidir. Burada A lar ise 6 da sabitlenerek sorunun çözümü bulunur.
A2B3 3X A6B9 olacaktır.
A3B4 2X A6B8 olacaktır.
Burada A lar sabitlendiği için B ler arasında katlı oran 9/8 olarak ifade edilir.
Eğer soruda bizden A veya B diye istenen katlı oran söylenmediyse iki çıkan sonuçta doğru kabul edilir.
Soruda yer alan sabitlenme rakamları ise iki bileşikte de sağlanması gereken ortak rakamdır. Örneğin soruda B lerin 12 olmasını sağlamak amacıyla bileşiğin atom sayısı 4 ve diğer bileşiğin atom sayısı da 3 ile çarpılır. Sonuçta 3X4 sonucu bizlere 12 sayısını vermektedir.