Havza nedir ve çeşitleri nelerdir? Coğrafyada havzalar hakkında bilgi

Havza, farklı çeşitlerde ve özelliklerde olabilen coğrafi bir kavramdır. Havza türüne göre farklı isimlerle adlandırılabilir.

 Havza Nedir?

 Havza kısaca; etrafı dağlarla ya da tepelerle çevrili olan, yağış sonucu kendi habitatındaki birikmiş suların damarlarıyla göllere ya da denizlere bağlanan bölgeler olarak tanımlanabilir. Bir başka deyişle havza, nehrin kaynağı ve sonlandığı yer arasındaki nehre su sağlayan bütün alandır. Yağmur ve diğer yağış türleriyle suların bir araya gelmesi, dağ ya da tepeyle çevrili alana dolması ve buradaki mevcut sularla birleşerek aynı yerde akması ile havzalar oluşur. Havza, kendi kaynağını ve habitatını içinde barındıran bölgelerdir.

 Havzanın en önemli özelliği çevresinin dağ ya da tepelerle çevrili olmasıdır. Böylece havzalar çevresinden çukurda kalarak içine yağışın dolup birikmesine imkan tanır. Havzanın yağışları içinde toplamasıyla biriken su, su damarlarını takip ederek denize ya da göllere akabilir.

 Coğrafyada Havza Hakkında Genel Bilgi

 Havza çeşitli karakteristik özelliklere sahip coğrafi bir yapıdır. Tanım gereği havzanın özelliklerinin bir kısmı anlaşılsa da bazı özelliklerin maddelendirme yöntemiyle anlaşılması daha kolay olur. Buna göre;

Havzanın içinde kendi habitatı da bulunur.

Doğal kaynakları vardır.

Etrafı tepe ya da dağlarla çevrilidir.

Açık havza sularını denize akıtır, kapalı havza ise sularını göle akıtır.

Deniz ve gölün bulunmaması durumunda akıntı kurur.

Havzalarda kılcal damar benzeri yapılara rastlanır.

Yapısı ve oluşumu bakımından farklı çeşitleri vardır. 

 Havza Çeşitleri Nelerdir?

 Havzanın en çok karşılaşılan çeşitleri kapalı havza ve açık havzadır. Ancak bunlar dışında çok fazla havza çeşidi bulunur. Havza çeşitleri şu şekilde sıralanabilir:

Açık havza

Kapalı havza

Jeolojik Havza

Aşağı Havza

Yukarı Havza

Jeomorfolojik Havza

Mikro Havza

Hidrografik Havza

Açık Havza: Sularını denize ya da okyanusa akıtan havzalara açık havza denir. Toplama noktasından denize doğru dökülen havzalardır. Açık havzalara örnek olarak; Kızılırmak, Yeşilırmak, Yenice, Sakarya Nehri, Batın, Çoruh ve Doğankent verilebilir.

 Kapalı Havza: Açık havzanın tersine sularını denize ya da okyanusa dökemeyen, bunun yerine kurak bölgelere ya da göllere bağlanan havzalara kapalı havza denir. Ülkemizde İç Anadolu Bölgesi kapalı havza bakımından en zengin bölgedir. Kapalı havzalara örnek olarak; Aras, Kura, Konya kapalı havzası, Burdur, Salda, Acıgöl, Yarışlı, Bucak, Kestel ve Muradiye verilebilir.

 Jeolojik Havza: Eski çukurların üzerine tortulaşmış tabakaların gelmesiyle geniş olan bir yere doğru çukurlaşması jeolojik havzaları meydana getirir. Jeolojik havzanın en önemli noktası onu çevreleyen yüksek dağ ya da tepedir. Jeolojik havzaya örnek olarak; Ergene havzası, Iğdır havzası ve Gediz havzası verilebilir.

 Aşağı Havza: Pek çok bölümden oluşan havzadır. Yüksek alanlarda biriken suların kanallarla ya da ırmak benzeri yapılarla aşağıya akması ve birikmesiyle oluşur.

 Yukarı Havza: Aşağı havzanın tersidir. Aşağı havzaya kıyasla daha yukarıda konumlandığı için yağış biriktirme oranı yüksektir. Bu nedenle yukarı havza "toplama alanı" olarak da adlandırılır.

 Jeomorfolojik Havza: Alüvyal ova birikim alanlarıdır. Etrafında plato, dağ ve tepe gibi yüksek alanlar bulunur. Kelkit, Ergene, Iğdır ve Konya bu çeşide örnektir.

 Mikro Havza: Yüzeye yakın alanlarda ve yüzey altında toplanmış su birikintileridir. Birikmiş sular nehir, göl ve ırmak gibi oluşumları beslerler.

 Hidrografik Havza: Akarsu üzerindeki kolların yayıldığı bölge yani akarsuyun sularını boşalttığı alandır. Genellikle akarsuların direne edildiği bölgelerdir. Tuz Gölü havzası buna örnek verilebilir.