Göktürk Alfabesi kaç harf ve nasıl yazılır? Göktürk Alfabesi özellikleri ve bu alfabe ile yazılan eserler

Göktürkler tarafından kullanılan Göktürk alfabesi sonrasında Hunlar, Kırgızlar ve Uygular tarafından da kullanılmıştır. Ayrıca Avrupa’ya göç eden Türkler tarafından da kullanıldığı biliniyor. 16. Yüzyılda Macaristan’da yer alan Sekeller adlı bir grup tarafından kullanıldığı da kayıtlarda yer alıyor.

 Göktürk Alfabesi Nedir?

 Köktürk alfabesi olarak ta bilinen Göktürk alfabesinin kökeni hakkında araştırmalar yapılıyor. Bu alfabenin oluşumunda önemli olan resimler kullanıldığı düşünülüyor. Türklerin kullandığı ilkyazı sistemi olması itibari ile de kültürümüz açısından önemlidir.

 Bu alfabe ile yazılan ilk yazıtlar Yenisey Nehri boyunca bulunmuştur. 1889 yılında ise Orhun yazıtları adı verilen iki büyük yazıt daha bulunur. Diğer yazıtlardan farklı olarak arka yüzlerinde Çince metinler yer alıyor. 1893 yılında Danimarkalı bir Türkolog tarafından çözülen bu yazıtların Bilge Kağan ve Kültigin tarafından dikildiği düşünülüyor. Bu yazıtlardaki alfabenin eski Türkçenin bir lehçesi olarka kullanıldığı ortaya çıkarılmıştır.

 Göktürk Alfabesi Kaç Harf ve Nasıl Yazılır?

 Türk kağanlıkları tarafından kullanılan bu alfabede 4 ü sesli olmak üzere toplam 38 harf bulunuyor. Alfabede yer alan damgalar sesleri temsil eder. Alfabede “a-e”, “i-ı”, “o-u”, “ö-ü” sesleri de birbirinden ayılmadan kullanılmaktadır. Bu alfabe ile yazı yazılırken sağdan sola ya da yukardan aşağıya doğru bitiştirilme yapılmadan yazım yapılır. Sözcük ayrımı için iki nokta kullanılmaktadır.

 Göktürk Alfabesi Özellikleri

 Toplamda 38 harf bulunan Göktürk Alfabesinin kullanıldığı Orhun harfleri Yenisey yazı sisteminde 150’den fazla işaret bulunuyor. Elenen işaretler Orhun alfabesinde 38’e düşer. 4’ünlü olan harflerin 34’ü ünsüz harflerden oluşur. Alfabe içerisinde bu kadar sessiz harf bulunmasının ana nedeni bazı harflerin iki işaret ile gösterilmesidir. Alfabenin diğer özellikleri şöyledir:

 * Yanındaki sesli harfin ince ya da kalın oluşuna göre “y, t, s, r, n, l, ğ, g, d, b” seslerini veren ikişer harf vardır.

 * Çift seslerde çift ünsüz işaretleri bulunur. Bunlar “yn, nç, ok, ık” gibi kullanılabilir.

 * Sesli harfler ayrılmadan kullanılır. Ünlü uyumunun gerektirdiği gibi yazılır ve okunur.

 * Latin harflerinde olduğu gibi bitişmeyen Göktürk harfleri ayrı olarak kullanılır.

 * Sözcükler arasına üst üste iki nokta konularak ayrılır. Başka bir noktalama işareti bulunmaz.

 * Yazı genel olarak sağdan dola kullanılır.

 * Sesli harfler çok kullanılmaz. Sesli harfler var ise ilk hecede yer alır. Sonrasındaki sesliler aynı olduğunda kullanılmaz. Sadece son harf sesli ise yazılır.

 * Sessiz harflerde karışıklık ya da karıştırma olmaz. İnce ve kalın sessiz harfler birbiri yerine kullanılabilir. Örneğin s harfi i içinde kullanılabiliyor.

 Göktürk Alfabesi İle Yazılan Eserler

 Göktürk alfabesi ile yazılan eserler Uygur ve Göktürk dönemini kapsar. Kitabeler genel olarak mezar taşlarından oluşur. Uygur Türklerinden kalan eserler ise daha çok Mani ve Buda dinlerine aittir.

 Yazıtlara bengü taşları da deniliyor. Devletin ileti gelenleri ve kağanların ölümünden sonra anıt yaptırmak adına bu taşlar dikilmiştir. Göktürk dönemindeki yazıtlar:

 * Göktürk yazıtları

 * Tonyukuk anıtı

 * Kültigin Anıtı

 * Bilge Kağan Anıtı

 Uygur Döneminde yazılan yazıtlarda kitap basma tekniğinin kullanıldığı bilinmektedir. Dönemden kalma pek çok hikaye bulunur. Kökünç adlı tiyatro örneği de bu eserler arasında yer alıyor. Temelde Göktürk dönemindeki eserlerde olan heyecan ve milli şuur bu dönemdeki yazıtlarda çok fazla görülmez. Yazıtlar genel olarak mezar taşı şeklindedir.