8. Sınıf Türkçe Yay Ayraç Köşeli Ayraç Kesme İşareti konu anlatımı
Güncelleme Tarihi:
İyi bir Türkçeye sahip olabilmek için öncelikle noktalama işaretlerini doğru kullanmak gerekmektedir. Noktalama işaretleri ve imla kuralları doğru uygulandığı zaman etkileyici ve akıcı bir okuma gerçekleştirilebilir. Noktalama işaretlerinin nasıl kullanılacağı öğrenildiğinde doğru bilinen yanlışların da önüne geçilebilir. İşte ayraç kesme işareti hakkında detaylar.
Cümlelerde özel isim kullanıldığında sıklıkla kullanılan işaret kesme işaretidir. Kullanım şekli değişiklik gösterebilmektedir. Ayraç işareti de köşeli ayraç ve yay ayraç olmak üzere iki farklı şekilde kullanılmaktadır. Bu işaretlerin kullanılış biçimleri örneklerle daha iyi pekiştirilir.
Kesme İşareti
Özel adlara durum, bildirme ve iyelik ekleri getirildiğinde bu ekler kesme işareti ile ayrılır. Kişi isimleri, gök bilimiyle alakalı isimler, hayvan ve bitki isimleri, eser isimleri, takma isimler, dönem ve akım isimler özel adlara örnek verilebilir.
Örn:
Jüpiter'de
Cemil Meriç'in
Tanzimat Fermanı'nda
Önemli not: Özel isimlere eklenen yapım ekleri ve çokluk ekleri eğer varsa bunlardan sonra gelen ekler kesme işareti ile ayrılmaz.
Örn: Slavlaşmak, Osmanlı vb.
Kişi isimlerinden sonra saygı sözcükleri getirilmişse bu sözcüklere getirilen ekleri ayırmak için kullanılır.
Örn: Ayşe Teyze'nin, Ferhat Dayı'nın
Kısaltmalara getirilen ek varsa bunları ayırmak için kullanılır.
Örn: AB'ye üye olan ülkeler...
CD'nin üzeri zarar görmüş.
Önemli not: Eğer kısaltmanın sonunda nokta varsa ya da kısaltmada üs işareti varsa bunlar kesme işaretiyle ayrılmaz.
Örn: vb.leri
Kesme işareti sayılara ve rakamlara gelen ekleri ayırmak için de kullanılır.
Örn: Bu yıl 6'ıncı kez sınava giriyorum.
22 Eylül 1997'de İzmir'de doğdum.
Bir şiir dizesinde ya da konuşma sırasında bazı seslerin düştüğünü belirtmek için kullanılır.
Örn: N'oldu ki şimdi?
Bir harften ya da ekten sonra gelen ekleri ayırmak amacıyla kesme işareti kullanılır.
Örn: -meli/-malı'dan önce kullanılabilecek kelime türleri...
Eğer yay ayraç içerisinde özel isimler için bir açıklama yapılıyorsa kesme işareti ayraçtan önce kullanılır.
Örn: Sait Faik'in (Abasıyanık)
Yay (Parantez) Ayraç
Cümle yapısıyla ilgisi olmayan açıklamaları göstermek için yay ayraç kullanılır.
Eğer yay ayraç içerisinde özel ad ya da yargı bildiren anlatım varsa bunlar büyük harf ile başlar ve cümle uygun noktalama işareti ile tamamlanır.
Senaryo ve tiyatro eserlerinin metinlerinde konuşan kişinin hareket ve durumlarını açıklayıp gösterebilmek için yay ayraç kullanılır.
Örn: Güzel kız (Usul usul arkasını döndü.) -Vazgeçtim, gitmiyorum.
Alıntı aktardıktan sonra yazarı ya da eseri belirtmek için ayraç işareti kullanılır.
Örn: ...İnanmak mümkün olmazdı her aşkın bağrında bir ayrılık gizlendiğine belki de, kartvizitinde "onca ayrılığın birinci dereceden failidir" denmeseydi eğer...
(Can Yücel)
Yabancı kelimelerin okunuşu, telaffuzu belirtmek istendiğinde bu ayraç içerisinde gösterilmektedir.
Örn: Romeo ve Juliet'in yazarı Shakespeare (Şekspir).
Cümlede bir kelimenin eş anlamlısı kullanılıyorsa ayraç işareti ile belirtilir.
Örn: Bu metinde benzetme (teşbih) kullanılmış.
Cins ya da özel isimlere ait olan ekler yay ayraçtan önce kullanılmaktadır.
Örn: Mustafa Kemal'in (Atatürk) doğum yılı 1881'dir.
Cümle içinde bir kelimeye kinaye, alay ya da küçümseme gibi bir mana yüklenmek isteniyorsa burada ünlem işareti yay ayraç içinde kullanılır.
Örn: Buradaki tek akıllı (!) sensin galiba.
Cümle içinde verilen bir bilginin netliğinden emin olunmadığında bu kelime için yay ayraç içerisinde soru işareti kullanılır.
Köşeli Ayraç
Ayraç içinde kullanılması gereken bilgiler için yay ayraçtan önce köşeli ayraç işareti kullanılır.
Künyelerde kaynak gösterilirken bazı detayları belirtmek için köşeli ayraç kullanılır.
Örn: Halit Ziya [Uşaklıgil], Mai ve Siyah
Bir metin aktarılırken, çalışmayı yapan kişinin eklediği kelimeleri belirtmek için kullanılır.