8. Sınıf Fen Bilimleri Dna Ve Genetik Kod konu anlatımı

Canlıların en küçük yapı taşı hücre olmaktadır. Çekirdeği ise hücrelerin yönetim merkezidir. Çekirdek hücrenin yöntemi yanı sıra canlıya ait kalıtsal bilgilerin yer aldığı yapılardır. En büyük yapı kromozomu olan çekirdek oldukça karmaşıktır. Özel proteinler ve DNA birleşmesi ile oluşan kromozomlar içerisinde kalıtsal etkileri bulunan genler yer alır. Genlerde nükleotidlerden oluşur. Hücrenin yapısı:

 Hücre-->Çekirdek-->Kromozom--> DNA+ Özel Proteinler--> Genler—> Nükledotidler (moleküller)

 Şimdi bu yapıları tek tek inceleyelim.

 Nükleotid Nedir?

 DNA’nın en küçük yapı birimi nükleotidlerdir. Nükleotidlerin yapılarında:

 * Fosfat

 * Beş karbonlu deoksiriboz şekeri

 * Organik baz yer alır.

 DNA’ların yapısında 4 farklı molekül bulunuyor. Ayrı moleküller olsa da yapılarındaki fosfat ve deoksiriboz şekeri aynıdır. Nükleotidleri birbirinden ayıran özellik ise yapılarındaki organik bazlar olmaktadır. Bu organik bazlar: adenin, timin, guanin, sitozin olmaktadır.

 GEN Nedir?

 DNA üzerinde yer alan genlerin her biri bir karakter ortaya çıkmasını belirler. Genler kalıtsal bilgileri taşır. Kan grubu, ten rengi, saç rengi gibi kalıtsal özellikler bu bölgede yer alır. Canlıların birbirinden farklı olması genlerden kaynaklanır. Kromozomlar üzerindeki genlerin farklı olması bu farklılıkların temel nedenidir.

 DNA Nedir?

 DNA kromozomlar üzerinde yer alır. Canlıların özelliklerinin nesilden nesle aktarılmasını sağlar. İpliksi yapıdaki kalıtım molekülüdür. En önemli görevi ise kalıtsal bilgileri saklamaktır. Hücrenin yönetici molekülü olarak ta tanımlanabilen DNA, çift zincirli sarmal bir yapıdadır. Bu zincirin biri anneden biri babadan gelir. DNA zinciri merdiven basamaklarını andırır.

 Kromozom Nedir?

 Özel Proteinler ve DNA birleşimi ile oluşan kromozomlar canlara göz rengi, saç rengi ve zinsiyet gibi kalıtsal bilgilerin aktarılmasında görevlidir. Hücre çekirdeğinde yer alan kromozomlar çekirdeği olmayan hücrelerde sitoplazma içine dağılır. Canlı türlerine göre kromozomların şekli, sayısı ve büyüklüğü değişir. İnsanda 46 adet kromozom bulunurken sinekte 8, farede 42, köpekte 78 tane vardır. Ancak kromozomların sayısının canlıların gelişmişlik düzeyi ile herhangi bir ilgisi yoktur. Önemli olan kromozomların yapısında yer alan kalıtsal bilgilerdir.

 DNA’nın Yapısı

 İki nükleotidin birleşimi ile genler oluşur. Çift zincirli sarmal yapı ortaya çıkar. Çok sayıda nükleotidin birbirine bağlanması ile de molekül zinciri oluşur. DNA yapısında iki adet nükleotid zinciri yer alıyor. Kıvrımlı bir merdivene benzeyen bu yapı dönerek bir sarmak oluşturur.

 DNA’nın Kendini Eşlemesi

 Çift zincirli DNA yapısı hücre içinde sarmal bir yapıda yer alır. Ana canlıya ait kalıtsal bilgiler DNA’nın kendini eşlemesi ile yavru canlıya aktarılır. Bir nevi kopya oluşturulur. Kendini eşleyen DNA bu zincirleri birbirinden ayırır. Ayrılan DNA kendi eşler ve yine çift sarmaş yapı ortaya çıkar. Bu şekilde canlıya ait tüm bilgiler yavru hücreye aktarılmış olur. DNA kendini eşlemesinde:

 * DNA zincirleri bir fermuar gibi açılır.

 * Nükleotidler aralarındaki hidrojen bağını kopararak birbirinden ayrılmış olur.

 * Ayrılan yapıdaki her nükleotidin karşısına hücre sitoplazmasında yer alan moleküller gelir. Bu moleküller yerleşirken belirli bir kurala göre dizilir. ( Guanin karşısına Sitozin ve adenin karşısına timin gelir.) Bu şekilde biz diliş ile aynı özelliğe sahip iki çift sarmal yapısı bulunan DNA ortaya çıkar.