8. Sınıf Fen Bilimleri Basınç konu anlatımı
Güncelleme Tarihi:
Kış ayı geldiğinde giyilen bot tabanlarının geniş bir yüzeyi olması, karlı yolların açılmasında kullanılan kepçenin tekerlerinin palet olması, bıçağın iyi kesmesi için uçlarının sivriltilmesi işlemleri basınçla alakalı bir konudur. Fen bilimlerinde basınç konusu oldukça geniş bir çerçevede incelenebilmektedir. Bu açıdan basınç nedir? Katı maddelerin basıncı nasıldır? Sıvı maddelerin basıncı nasıldır? Gibi soruların yanıtını sizler için derledik.
Birim yüzeye dik etki etmek suretiyle uygulanan kuvvete basınç adı verilmektedir. Basınç birimi Pascal (Pa), simgesi ise ‘P’ dir.
Basınç Nedir? Kaç Bölümde İncelenir?
Birim yüzeye dik olmak suretiyle etki eden kuvvet basınç olarak adlandırılmaktadır. Basınç; katı basınç, sıvı basınç ve gaz basıncı olmak üzere üç grupta incelenir.
Katıların Basıncı: Kuvvet (ağırlık) ile doğru orantılıdır. Ağırlık (kuvvet) artış gösterdikçe basınç da aynı oranda artış gösterir. Örneğin; bir tuğla yere az basınç yaparken üst üste konulan üç tuğla yere daha fazla basınç uygular. Basınç yüzey alanı ile ters orantılı hareket etmektedir. Ağırlık aynı kalmak suretiyle yüzey alanının artması basıncı artırır. Örneğin; tuğla dik konumda yatay konuma göre daha fazla basınca sahiptir. Kum zemin üzerinde batmamak amacıyla geniş tabanlı ayakkabı giyilmesi de bu yüzdendir. İğnenin körelmiş ucu zor batar ancak sivriyken daha iyi batar.
Sıvıların Basıncı: Sıvılar akışkan halde bulundukları için temas ettikleri her yüzeye basınç uygulama kuvvetleri vardır. Sıvı basıncı yükseklik ve yoğunlukla doğru orantıda hareket eder.
Sıvı derinliği arttıkça sıvının yaptığı basınçta artış gösterir. Yüksekliği fazla olan su tabana daha fazla basınç uygular. Sıvı derinliği artışı ile basınç da artış gösterir. Ayrıca akış hızı da artar. Sıvı yoğunluğunun artması basıncı dar artıran bir etkendir. Aynı yüksekliğe sahip su ve alkol farklı kaplarda olduğunda su basıncı suyun yoğunluğunun fazlalığından dolayı artış gösterir.
Gazların Basıncı
Gazlar yüzeye sıvı basıncına benzer bir basınç uygular
Atmosfer tarafından üzerimize uygulanan basıncın adı açık hava basıncıdır.
Gazlar bulunduğu kabın tamamını doldurduğundan kabın her yerine basınç uygulama özelliğine sahiptir
Sıvılar gibi akışkan özelliğe sahiptir.
İçinde bulundukları cisimlere basınç uygulama özelliğine sahiptir.
Basıncın Teknoloji Ve Günlük Hayat Uygulamaları
Katı Basıncı: Bıçağın ağzının keskinleştirilmesi sayesinde meyveyi kesmesi basıncı artıran bir işlemdir. Baltanın ucunun bilenmesi de yine katı basıncı artıran unsurlardır. Kar üzerinde ayağın batmaması için geniş tabanlı kar ayakkabıları da yine basıncı artıran önemli örnekler arasında yer almaktadır.
Sıvı Basıncı: Şırınga içerisine sıvı basıncı uygulanmak üzere sıvı çekilmektedir. Bahçe hortumu sıkıştırıldığında su ileri gider sıvı basıncı artar. Yine otomobil fren sisteminin devreye girmesinde sıvı basınç özelliğinden yararlanılır.
Gaz Basıncı: Boya makineleri gaz basıncı yardımıyla çalışır. Mutfak tüpü, yangın tüpü ve oksijen tüpleri gaz basıncının devreye girmesi ile çalışır. Meyve suyu içerken kullandığımız pipet yardımı ile açık hava basıncını devreye sokmuş oluruz. Parfüm şişelerinden parfüm sıkılması işlemi gaz basıncı sayesinde gerçekleşir. Elektrik süpürgelerinde toz çekme işlemi hava basıncı ile gerçekleşir. Çay demliği içerisinden çay akımının fazlalaşması için kapağın açılması açık hava basıncının devreye girmesi anlamına gelir. Lavabo açıcılar açık hava basıncına örnek oluştururlar.
Basıncı Artıran Etkenler:
Sivri topuklu ayakkabı giymek suretiyle kuma gömülmek
Krampon tabanlarında bulunan sivri çiviler
Kış ayında tekerlere zincir takılması
Dişlerimizin keskinliği
Basıncı Azaltan Etkenler
Tren teker sayılarının fazlalığı
Ördek, kaz gibi hayvanların ayaklarındaki perdeler
Tek çivi ile balonun patlayıp, birden fazla çivi ile balonun patlamaması gibi etkiler basınç etkisi konusu içerisinde ele alınmaktadır.