Z kuşağı dünyayı kurtarmak için kolları sıvadı... 16 yaşında ve bir banka kurdu!

Dünyanın dört bir yanında milyonlarca genç, felaketin eşiğinde bulunan dünyamızın kurtuluşu için yapıcı çözümler üretmeye başladı. 

2018 yılında İsveçli Greta Thunberg'in iklim değişikliğine dikkat çekmek amacıyla İsveç Parlamentosu’nun önünde başlattığı oturma eylemi sonrasında, Z kuşağı iklim krizini ciddi bir problem olarak gördü ve çözüm için kolları sıvadı. Küçük bir sivil itaatsizlik eylemi olarak başlayan bu girişim, dalga dalga büyüdü ve “Küresel İklim Grevi”ne dönüştü.

Uluslararası Af Örgütü'nün 2019 yılında 18-25 yaş arası 10 binden fazla katılımcı ile yaptığı anket, Z kuşağının iklim krizini çağımızın en önemli sorunu olarak gördüğünü ortaya çıkarmıştı. ABD’deki Christopher Newport Üniversitesi’nde Siyaset Bilimi ve Çevre Politikaları dersleri veren öğretim görevlisi Rebecca Bromley-Trujillo, önceki nesillerin bu konuyu Z kuşağı kadar radikal biçimde gündeme getirmediklerini hatırlatıyor.

Fridays For Future (Geleceğimiz İçin Cuma Günleri) ve Zero Hour (Sıfır Saat) başta olmak üzere irili ufaklı pek çok oluşum kuran 25 yaş altı aktivistler, yöneticileri uyarıyor ve hatta Birleşmiş Milletler'in çevre politikalarını dava ediyor.

İKLİM KRİZİ, GENÇLERDE CİDDİ TRAVMALAR YARATIYOR

Yapılan araştırmalara göre, önceki nesillerden daha yalnız ve depresif olan Z kuşağı üyeleri, maddi olarak ebeveynlerinden daha yoksul olduklarını ve çevresel faktörler nedeniyle ailelerine nazaran daha kısa bir ömür yaşayacaklarını düşünüyor.

Adalet kavramına büyük değer veren gençler, çevre felaketine karşı tek çözümün kendilerinden geleceği görüşünü taşıyor. Sürdürülebilir bir çevre için giriştikleri mücadele, onları motive ediyor gibi görünse de ciddi kaygı bozukluklarına ve travmalar yaşamalarına neden oluyor.

Amerikan Psikoloji Derneği’ne göre, 1997-2012 arasında doğan pek çok genç “ekolojik kaygı problemi” ya da “çevresel kıyamet korkusu” yaşıyor. İklim değişikliğinin genç insanlar üzerinde yarattığı psikolojik etkileri değerlendiren Klinik Psikolog Kristi E. White ise ekolojik kaygı problemi yaşayan gençlerin, sürdürülebilirlik üzerindeki başarısız politikalardan etkilendiğini söylüyor ve devam ediyor: “Z kuşağı, kendilerinden önceki nesillerin bu konuya duyarsız olduğunun ve yönetimsel sorunların onlara miras kaldığının farkında. Bu nedenle, yalnız başına kaldıklarını düşünüyorlar.”

Farkındalığı yüksek genç bireylerin sürdürülebilir bir çevre için çok önemli çözümler yarattıklarını da göz ardı etmemek gerek. İngiliz yazar ve eleştirmen Olivia Laing, dünya genelindeki çevre aktivisti gençlerle konuştu ve bu alanda geliştirdikleri yaratıcı çözümlere dikkat çekti.

Z KUŞAĞININ ALÇAK GÖNÜLLÜ MÜCADELESİ

Türkiye'de de Yalnız Şehir kitabıyla tanınan Olivia Laing, Kasım ayında İskoçya'nın Glasgow kentinde yapılacak 26. Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Konferansı (COP26) öncesinde, küresel iklim mücadelesinde radikal ve yaratıcı çözümler sunan Z kuşağının önde gelen temsilcileriyle konuştu.

Küresel iklim krizinin içine doğan Z kuşağının ileri sanayi ülkelerinin oluşturduğu statükoyu kabul etmediğini vurgulayan Laing, henüz 20’li yaşlarına dahi ulaşmamış gençlerin sergilediği alçakgönüllü mücadelenin heyecan verici olduğunu ifade ediyor ve şunları söylüyor:

“Z kuşağı aktivistlerinin doğayı kurtarmak için geliştirdikleri projeler birbirinden farklı da olsa, hepsi sorunun çözümünde eğitimin, yerel değerlerin ve farkındalığın artırılmasının önemli olduğunu bir ağızdan dile getiriyor.”

Laing, Ugandalı çevre aktivisti Hilda Flavia Nakabuye'nin “Biz korkmuş bir nesiliz. Bu sorunu çözmek için birleşmek gerektiğinde ısrarcıyız” sözünden hareketle, iklim krizine karşı mücadele eden ve somut çözümler geliştiren gençlerin mücadelelerini Guardian için dinledi ve derledi. İşte Z kuşağının anlattıklarından dikkat çeken satır başları...

ÇÖPLÜKTEN DOĞAN MUCİZE

Aadya Joshi (18) Hindistan/ABD

Hindistan’ın Mumbai kentinde yaşayan Aadya Joshi, okul yolu üzerinde bulunan polis karakolunun yanından her geçişinde, karakol bahçesinde bulunan çöpleri ve hurdaları gördükçe rahatsız oluyormuş. O dönem 15 yaşında olan Joshi, yaz tatilinin gelmesiyle birlikte karakolun yolunu tutmuş ve polislere, “Bahçenizi temizleyebilir miyim?” diye sormuş. İsteği reddedilince, üç hafta boyunca karakola gidip çöpleri temizlemek istediğini ve bu işi yarım bırakmayacağını söylemiş.

Joshi’nin ısrarı karşısında çaresiz kalan polis, küçük kıza izin vermiş. “O uzun ince arsayı temizlemeye girişince, çevrede yaşayanlar da bana yardıma koştu ve hep birlikte bir ay gibi bir sürede arsayı temizledik” diyen Joshi, sadece çöpleri temizlemekle kalmamış Hindistan’a özgü ağaç ve bitkileri de bahçeye dikmiş. O dönem, Miyawaki ağaçlandırma yöntemini ve Delaware Üniversitesi’nde çevre bilimci Douglas Tallamy'nin çalışmalarını inceleyen Joshi, her iki metodu da kullanarak, böcek ve hayvan popülasyonunun artmasını sağlamış.

Bir çocuk olarak, yetişkinlere bir şeyleri anlatmanın oldukça zor olduğunu söyleyen Joshi, “Kimse size anlayışlı davranmıyor. Elimde bilimsel bir makale olmasaydı, beni dinlemeyeceklerdi” diyor.

Joshi, bu başarısının ardından Hindistan’daki 2 bin bitkiyi kayıt altına almış. Çalışmaları sayesinde, 2020 yılında İsveçli enerji şirketi Telge Energi’nin düzenlediği Children’s Climate ödülünü kazanan Joshi, daha büyük projeler için kolları sıvadığında, Covid-19 pandemisi patlak vermiş ve çalışmaları yarıda kalmış.

Bu yıl, Stanford Üniversitesi'nde lisans eğitimine başlayan Joshi, işlere küçük adımlarla başlamak gerektiğini söylüyor ve ekliyor: “Büyük adımlar atmak isterseniz motivasyonunuzu kaybedersiniz. Küçük alanlarda etkili çözümler geliştirmek çok daha kolay olacaktır.”

‘BİZ KORKAN BİR NESİLİZ’

Hilda Flavia Nakabuye (24) Uganda

Hilda Flavia Nakabuye, 2019 yılında Kopenhag'da düzenlenen Dünya Belediye Başkanları Zirvesi’nde “Siz şimdi belki yataklarınızda rahatsınız ama bu uzun sürmeyecek” ifadesini kullandıktan sonra şunları söylüyor: “Yakında bizim hissettiğimiz sıcağı siz de hissedeceksiniz.”

Nakabuye, Kampala Üniversitesi'ne başladığında yaşadıkları felaketlerin nedeninin küresel iklim krizi olduğunu anlamış. 2019 yılında Fridays For Future’ın (Geleceğimiz İçin Cuma Günleri) Uganda’da ayağının faaliyete geçmesine ön ayak olan genç kadın sayesinde, 53 bin genç çevreci hareketine dahil olmuş.

Nakabuye, iklim değişikliğine karşı atılacak adımların belirlenmesinde, gelişmiş kapitalist ülkelerle eşit söz hakları bulunmadığını belirterek bu durumu eleştiriyor. İklim krizinden en fazla zarar görenlerin en çok söz hakkına sahip olması gerektiğini söyleyen Nakabuye, 2021 Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Konferansı’nda (COP26) “En Çok Etkilenen Kişiler ve Bölgeler” başlığıyla bir kampanya düzenliyor.

Kendi yaş kuşağının durumunu çarpıcı bir şekilde aktaran genç kadın şöyle konuşuyor: “Biz korkan bir nesiliz. Bu sorunu çözmek için birleşmek gerektiğinde ısrarcıyız.”

BANKA KURDULAR, ÇEVRE KİRLİLİĞİNİN ÖNÜNE GEÇTİLER….

José Adolfo Quisocala (16) Peru

José Adolfo Quisocala, yedi yaşında ilkokula başladığında mali durumu kötü olan arkadaşlarına okul üniforması ve kitap alabilmek için bir banka kurmuş. Bartselana Öğrenci Bankası adını taşıyan bu girişimin 18 yaş altında 6 bin 700 müşterisi bulunuyor. Çocuklar kendi küçük birikimlerinin dışında, atık plastikleri ve kağıtları dönüşüme sokarak kurdukları bankaya gelir getiriyor. Her ay 15-16 ton plastiği dönüşüme sokmayı başaran çocuklar, yerel şirketlerden önemli miktarlarda gelir elde ediyorlar.

Bu fikrin peşinden gitmek için okulu asmak zorunda kaldığını söyleyen Quisocala, buna tamamen değdiğini söylüyor ve devam ediyor:

“Bu projeyle, kasabamda bulunan çocukların yoksulluk seviyesi biraz olsun azaldı; okulu bırakma oranlarında düşüş yaşandı ve çevre kirliliğinin önüne geçmek için işlevsel bir model geliştirmiş olduk.”

Quisocala ayrıca, açlıkla mücadele etmek ve eğitimi geliştirmek için Bartselana Vakfı'nın kurduklarını söylüyor. Vakıf, Covid-19 pandemisinin başlangıcından bu yana sosyal medya aracılığıyla eğitim videoları yayınlamış. Bu videolarda, geri dönüşümün önemi anlatılıyor. Quisocala, “Bunlar okullarda öğretilmeyen oldukça önemli bilgiler. Bunu halka ücretsiz sunuyoruz” diyor.

Şu an 16 yaşında olan Quisocala, üniversiteye gitmek için bankanın yönetimini kendisinden daha genç bir arkadaşına devretmeyi planlıyor. Kendisi ise Latin Amerika’daki unutulmuş ve göz ardı edilmiş gruplarla çalışarak, sosyal aktivizme devam etme niyetinde.

POŞETLERİN YASAKLANMASI İÇİN AÇLIK GREVİ YAPTILAR

Melati (18) ve Isabel Wijsen (20) Bali

Melati ve Isabel Wijsen kardeşler, okulda Nelson Mandela ve Martin Luther King’in hayat hikayelerini okuyunca, bir şeyleri değiştirebileceklerini düşünmüşler ve 2013 yılında tek kullanımlık poşetlerin önüne geçebilmek için “Bye Bye Plastic Bags” projesini hayata geçirmişler. Geri dönüştürülen malzemelerden yapılan çantalarla, tek kullanımlık poşetleri azaltmayı amaçlayan kardeşlerin ürettikleri çantalar şu anda 30 ülkede kullanılıyor.

Ardından, deniz kirliliğinin yarattığı tehlikeleri anlatan broşürler hazırlayan iki kız kardeş, çöplerin denize ulaşmasını önlemek için geri dönüştürülmüş malzemelerden nehir bariyerleri yapmayı hedefliyor. Bu bariyerleri üretmek için ise kadınları istihdam edecek bir sosyal girişimi hayata geçirme planları yapıyorlar. Bunlarla da yetinmeyerek, plastiksiz yaşamın mümkün olduğunu kanıtlamak için bir köyde pilot uygulama başlatmışlar.

2018 yılında Bali Valisi ile bir araya gelen gençlerin hükümetin çevre politikasını tartışmaya açma teklifi kabul edilmemiş. Bunun üzerine, iki kız kardeş açlık grevine başladıklarını duyurmuş. Vali iki gün sonra pes ederek, tek kullanımlık poşetlere yasak getirdiğini açıklamış.

İKLİM KRİZİNİ EĞİTİM MÜFRADATINA DAHİL ETMEYE ÇALIŞIYORLAR

Scarlett Westbrook (17) İngiltere

Scarlett Westbrook, iklim krizine karşı düzenlenen eylemlere katılmaya ve yerel seçimlerde yöneticilerin iklim politikaları üzerine ilk kez kafa yorduğunda daha 10 yaşındaymış. 13 yaşına geldiğinde ise kendi kendine çalışarak girdiği “A-Level” sınavını başarıyla geçmiş ve Birleşik Krallık Öğrenci İklim Ağı'nda (UKSCN) çalışmaya başlamış.

Birmingham'daki okul grevlerinin lideri haline gelen Westbrook, yapmış olduğu çalışmalar nedeniyle geçtiğimiz yıl “Future Young Star” ödülünü ve bu yıl da “Diana” ödülünü kazanmış. Genç kız, şu an arkadaşı Joe Brindle tarafından kurulan “Teach the Future” projesine başkanlık ediyor ve eğitim müfredatının içine iklim krizi başlığını sokmak için çalışmalar yürütüyor.

Okullarda öğrencilere iklim değişikliğine ilişkin doğru bir rehberlik verilmediğine değinen Westbrook, Eğitim Bakanlığı’nın “iklim krizine karşı acil durum” ilan etmesini ve buna göre adımlar atmasını istiyor. 17 yaşındaki genç kız, iklim krizine ilişkin yaptığı konuşmalarda, küresel kapitalizme, sömürgeciliğe, cinsiyet eşitsizliğine ve salgın hastalıklar karşısındaki sınıfsal eşitsizliklere dikkat çekiyor.

Yazar Olivia Laing, onu dinlerken büyülendiğini itiraf etmekten geri duramıyor ve bu genç kızın ileride muhteşem bir başkan olabileceğini düşünüyor. Laing, Westbrook’a “İleride politikacı olmayı düşünüyor musun?” sorusunu yönelttiğinde, genç kızın irkilerek “Kesinlikle hayır; insanlara yardım etmek için tıp okumak ve cerrah olmak istiyorum” yanıtını verdiğini söylüyor.  

‘YENİLİK VE İCATLARA MERAKLI DAHA FAZLA KİŞİYE İHTİYACIMIZ VAR’

Fionn Ferreira (20) İrlanda

Denizlerdeki plastik atıkları azaltma konusundaki çalışmaları nedeniyle, 2019 Google Bilim Fuarı'nda ödülü kazanan 20 yaşındaki Fionn Ferreira, “İki aşkım var; keşfetmek ve icat etmek” diyor. İrlanda’nın güneyinde bulunan West Cork sahilinde büyüyen Ferreira, kanosuyla denize açıldığında, denizlerdeki plastik atık sorununun farkına varmış. 15 yaşındayken yaşadığı bölgedeki sularda mikroplastik miktarını ölçmek için bir “spektrometre” tasarlamış. Ferreira, “Aldığım sonuçlar o kadar yüksekti ki, makinenin bozuk olduğunu düşündüm” diyor.

Sorunun tahmininden daha büyük olduğunu gören Ferreira, mikroplastikleri yok etmenin yollarını aramaya koyulmuş. “Plastik, ham petrolden imal ediliyor. Ham petrolün de suyun üzerinde yüzeceğini bildiğim için basit bir akıl yürütme yaptım” diyen Ferreira, petrol-manyetit karışımı bir formül ve büyük mıknatıslarla mikroplastikleri temizleyebileceğini keşfetmiş.

Kimya öğrencisi olan Ferreira, ardından kendi girişimi olan Fionn & Co.'yu kurmuş musluk suyundan mikroplastiklerin yüzde 90'ından fazlasını filtreleyebilen bir prototip cihaz üretmek için Robert Downey Jr.'s Footprint Coalition'dan fon almış. Ferreira, “Yenilik ve icatlara meraklı olan daha fazla kişiye ihtiyacımız olduğunu hissediyorum. Çünkü her fikir bir fark yaratma gücüne sahiptir” ifadesini kullanıyor.

HER GOLE BİR AĞAÇ

Lesein Mutunkei (17) Kenya

Lesein Mutunkei attığı her gol için bir ağaç dikmeye karar verdiğinde 12 yaşındaymış ve kısa süre içinde bu fikrin büyüyebileceğini fark etmiş. “Sonuçta iklim krizi evrensel bir sorun ve futbol da evrensel bir spor” diyen Mutunkei'nin, kurduğu “Trees for Goals” hareketine ilk destek kendi okulundan gelmiş. 2019 yılına gelindiğinde, Kenya Çevre Bakanlığı'na başvuran Mutunkei, programı ulusal hale getirmeyi başarmış. Mutunkei aynı zamanda bu yılki “Children’s Climate” ödülünün finalistlerinden.

‘CANLILARININ PLASTİKLERE SARILI GÖRÜNTÜLERİ YÜREK PARÇALAYICIYDI’

Amy (18) ve Ella Meek (16), İngiltere

Amy ve Ella Meek, doğadaki plastik kirliliğinin yarattığı etkileri öğrendikten sonra 2016 yılında “Kids Against Plastic”i kurmuş. Öğretmen olan anne ve babaları tarafından evde eğitim gören iki kız kardeşin ders programının içinde, Birleşmiş Milletler'in “sürdürülebilir kalkınmaya yönelik küresel hedefler” başlığı da bulunuyormuş. Sudaki plastik atık sorunun işlendiği 14 madde, iki kardeşin oldukça ilgisini çekmiş.

“Deniz canlılarının tüm plastiklere sarılı görüntülerini görmeye başladık” diyen Amy, bu görüntülerin yürek parçalayıcı olduğunu ve kendileri üzerinde şok etkisi yarattığını söylüyor. Bugün 16 yaşında olan Ella ise, “Plastik kirliliği o zamanlarda haberlerde çok fazla yer almıyordu. Kullandığımız plastiğin nasıl bu kadar olumsuz sonuçlar doğurabildiğinden de tamamen habersizdik” ifadesini kullanıyor ve devam ediyor: “İnsanlar da muhtemelen bu sorunun farkında değildi; böyle düşündük ve insanları uyarmak için harekete geçtik.”

Erken yaşta plastik atıklara karşı harekete geçtiklerini söyleyen Ella, “Çöplerden plastikleri ayırmaya başladık. Plastik atıkları ayırmaya başladığımızda işlerin ne kadar çabuk değiştiğini gördük ve bu gerçekten motive ediciydi” diyor. Bugüne kadar 96 bin 685 parça tek kullanımlık plastik toplayan iki kız kardeşin yeni hedefi, 100 bin plastik toplamak.

Amy ve Ella ayrıca okullarda ve festivallerde bu konuya ilişkin yüzlerce konuşma yapmış. Kardeşler ayrıca İngiltere'deki okulların, restoranların ve işletmelerin kullandığı tek kullanımlık plastik miktarının azaltılmasına yardımcı olmak için ülke çapında “Plastic Clever” programını başlatmış.

The Guardian'ın "Gen Z on how to save the world: young climate activists speak out" ve Refinery29'un "Gen Z’s Radical, Virtual Quest To Save The Planet" başlıklı haberlerinden derlenmiştir.