Türkmenbaşı yine şaşırttı

CUMHURBAŞKANI Süleyman Demirel, kritik oylama öncesi gerçekleştirdiği Türkmenistan gezisinde çok büyük ilgi ve sevgi gördü ama istediği sonuçla dönemedi. Bu ziyaret sırasında imzalanması beklenen ‘‘Devlet Başkanları arasında Daimi İşbirliği ve Dostluk Çerçeve Anlaşması’’ imzalanamadı.

Merkezinde, Hazar geçişli doğal gaz projesinin bulunduğu bu anlaşması iki ülke arasındaki stratejik işbirliğinin çerçevesini oluşturacaktı.

Cumhurbaşkanı Demirel, gitmeden önce Esenboğa'da yaptığı basın toplantısında da ziyaret sırasında ‘‘Doğal gaz projesinin hızla uygulamaya konulması için gerekli adımlar atılacaktır’’ demiş ayrıca, ticari ve ekonomik ilişkileri düzenleyen uzun vadeli çerçeve anlaşmasının imzalanacağını belirtmişti.

Ancak, iki cumhurbaşkanının bir saati aşkın başbaşa görüşmelerinin ardından bu anlaşmalar gündemdeki önemini kaybetti. Diplomatlar, ‘‘Anlaşmayı hazırlayan bürokratların Türkmenbaşı'ya ulaşamaması ve onun onayını alamamaları’’nı mazeret gösterdiler.

Ancak daha sonra, dün sabah Türk işadamı Ahmet Çalık tarafından kurulan görkemli tekstil tesisinde, Cumhurbaşkanı Saparmurad Türkmenbaşı'nın yaptığı açıklama Türkmenistan'ın, içinde bulunduğumuz dönemde herhangi bir konuda bağlayıcı adım atmak istemediği işaretini verdi.

RUSYA FAKTÖRÜ

Türkmenbaşı'nın, ‘‘Türkmenistan doğal gazını alacaksınız. Ama siz ister onu cennetin üzerinden alın, ister cehennemin üzerinden fark etmez’’ sözleri salonda şaşkınlık yarattı.

Geçen yıl sonunda Enerji Bakanı Cumhur Ersümer'i Aşkabad'da ‘‘Mavi Akım projesine öncelik verdiği’’ gerekçesiyle eleştiren Türkmenbaşı, doğal gazı Türkiye ve dünya pazarlarına Hazar Denizi'nin altından geçecek boru hattı ile çıkarmanın ülkesinin çıkarları açısından vaz geçilmez olduğunu söylemiş ve bunu engelleyecek her adımı ‘‘Türklüğe ihanet’’ olarak nitelemişti.

Türkmenbaşı'nın dün sabah, doğal gazın Rusya üzerinden de Türkiye'ye gidebileceği iması Cumhurbaşkanı Demirel'in müdahalesine neden oldu. Cumhurbaşkanı, ‘‘Siz onu Hazar'dan verin’’ dedi.

Türkmenbaşı'nın tavır değişikliğinide Rusya'daki seçimlerde Vladimir Putin'in güçlü bir biçimde başkanlık koltuğuna oturması da rol oynuyor. Putin'in önümüzdeki ay başında yapacağı gezi öncesi mavi boncuk politikasını tercih ettiği anlaşılan Türkmenbaşı, ‘‘Biz bu projeyi siyasetten ayırmak istiyoruz ama siyaset etkiliyor. Bazen İran'ın bazen Rusya'nın tavrı etkiliyor. Moskova kendi menfaatini düşünüyor. Ama biz kardeşimle çözeceğiz bu meseleyi’’ diyerek havayı yumuşatmak istedi. Bu sözler pürüzleri ve nedenlerini de ortaya koydu.

DEMİREL'İN HATIRLATMASI

Türkmenbaşı'ndan sonra söz alan Cumhurbaşkanı Demirel ise, ‘‘Gaz Türkmenistan'ın kime isterse satar’’ dedi ancak 1998'de iki ülke arasında yapılan anlaşmaya göre, Türkmenistan'ın Türkiye'ye, 30 milyar metreküp doğal gazı sınırda teslim etme taahüdü olduğunu hatırlattı.

Herşeye rağmen, Demirel, Türkmenistan'da büyük bir ilgi ve sevgi ile karşılandı. Gaz pazarlıklarının kızışacağı önümüzdeki dönemde bu tip üst düzey temasların, gidişatı etkileyeceğini de ortaya çıkardı.