NATO 70’inci yılını kutluyor

Tarihinin en uzun soluklu savunma ittifakı olan, 12 üyeyle çıktığı yolda 30’uncu üyesini kabul etmeye hazırlanan NATO, bugün 70’inci yaşını kutluyor. Değişen ve giderek karmaşık hal alan güvenlik sınamalarına karşı kendisini yenileme çabasını sürdüren NATO, son dönemde daha önce yaşamadığı iç deneyimlerle de gündemde. 50’nci ve 60’ncı yıldönümlerinin aksine 70’nci yılını liderler düzeyinde değil dışişleri bakanları düzeyinde kutlayacak olan İttifak, yaşadığı tüm sorunlara rağmen Avrupa-Atlantik güvenlik mimarisinin vazgeçilmez unsuru olmayı sürdürüyor.

70 yıllık NATO’daki sorunların en az başarılar kadar konuşulması örgütün geleceği konusundaki endişeleri de beraberinde getiriyor.

TRUMP FAKTÖRÜ: NATO için bir ilk olan ve şok etkisi yaratan en önemli unsur ilk kez bir ABD Başkanı’nın ittifaka bağlılık seviyesinin geleneksel düzeyin çok altında olması. Özellikle ABD Başkanı Donald Trump’ın tarzı ve öngörülebilirliğinin düşük olması Avrupalı müttefikler açısından rahatsız edici bir tablo yaratıyor.

HARCAMA SORUNU: NATO’nun yükünün büyük bölümünü ABD’nin karşılaması yeni bir unsur değil. Üye ülkeler 2014’te gayrisafi yurtiçi hasılalarının yüzde 2’sini savunmaya harcamayı taahhüt ettiler. Trump’ın külfet paylaşımını ana konu olarak benimsemesi ise gerginlikleri beraberinde getiriyor. 2016’dan bu yana savunmaya ilave 41 milyar dolar harcandı. Bu rakamın yıl sonunda 100 milyar dolara çıkması bekleniyor. Yüzde 2 hedefini geçen ülke sayısı şimdilik 7.

İÇ GERGİNLİKLER: Çoğu aynı zamanda Avrupa Birliği üyesi olan NATO ülkelerindeki siyasi değişimler ve farklı platformlarda yaşanan siyasi anlaşmazlıklar İttifak’ı da etkileme potansiyeli taşıyor. Bununla birlikte krizlere alışık olan NATO, geçmişte olduğu gibi şimdi de sorunların üstesinden gelineceği konusunda iyimser. NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg, İttifak’ın asıl gücünün ‘ana görevler etrafında birleşmeyi başarması’ olduğunu söylüyor.

ASKERİ DEV: Yaşanan zorluklara rağmen NATO’nun ‘artık geçersiz ve işlevsiz’ olduğunu söylemek mümkün değil. Gerek kendisini günün şartlarına uydurma çabasındaki performansı gerekse meşhur ortak savunma ilkesi olan 5’inci maddeye bağlılık NATO’yu Avrupa ülkeleri için olduğu kadar ABD için de vazgeçilmez kılıyor. Norveç’te 50 bin asker, 250 uçak, 65 gemi ve 10 bin araç ile gerçekleştirilen Trident Juncture Tatbikatı, NATO’nun askeri imkanlarının devasa boyutunu ve örgütün gerekliliğini gözler önüne seren son örnekti.

 TÜRKİYE GÜNDEMDE: Son dönemde NATO’da en çok gündeme gelen ülkeler arasında Türkiye de var. Özellikle Rusya ile yakınlaşma ve bu ülkeden S-400 füze savunma sistemleri alınacak olması NATO kulislerini meşgul eden konular. Bu iki başlıkta belli bir rahatsızlık olduğu sır olmasa da Türkiye’nin NATO’ya katkısı ve İttifak için önemi herkesin üzerinde mutabık olduğu konular arasında yer alıyor. 67 yıldır NATO’nun üyesi olan Türkiye, askeri güç açısından en önemli ülkeler arasında yer alıyor. NATO’nun kuruluşundan bu yana stratejik önemini koruyan Türkiye, mali açıdan da 29 ülke arasında İttifak’a en fazla katkı sağlayan 8’inci ülke konumunda.

‘S-400 BİTMİŞ BİR ANLAŞMADIR’

ABD’nin Türkiye’ye F-35 savaş uçakları teslimatını askıya almasıyla ilgili tartışmalar sürüyor. Resmi temaslar için ABD’de bulunan Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu dün ABD’li mevkidaşı Mike Pompeo ile görüşmesinden önce “Türkiye’nin NATO’daki Rolü ve Bölgesel Güvenlik Sorunları” başlıklı panelde Amerikan CBS televizyonunun sorularını cevapladı. Çavuşoğlu, “S-400’ler bitmiş bir anlaşmadır. ABD son bir Patriot önerisi yaptı ancak satış olacağının garantisi bulunmuyor” dedi. ABD’nin Patriot teklifinin yeterli olmadığını söyleyen Çavuşoğlu, Türkiye’nin acil bir hava savunma sistemine ihtiyacı olduğunu vurguladı.

TEKNİK ÇALIŞMA GRUBU: Çavuşoğlu, Türkiye’nin ABD’ye Rus yapımı S-400 füze sisteminin ABD veya NATO ekipmanına tehdit teşkil etmemesini garanti altına almak için bir teknik çalışma grubu oluşturma önerisi yaptığını kaydetti. Çavuşoğlu, Türkiye’nin Batı ile Rusya arasında bir tercihe zorlanamayacağını ve Ankara’nın dış politikasında bir kayma olmadığını söyledi. Türkiye’nin Rusya ile S-400 anlaşmasını ABD’nin Yaptırımlar Yasası’ndan önce yaptığını hatırlatan Çavuşoğlu, F-35’lerin verilmemesinin ilişkilere olumsuz etki yapacağını, ABD yönetiminin Türkiye’nin S-400 sistemini neden alması gerektiğini ABD Kongresi’ne anlatması gerektiğini belirtti.

‘F-35 PROGRAMININ PARÇASIYIZ’: NATO Genel Sekreteri Stoltenberg’in “her ülkenin istediği ülkeden silah alabileceğini”  söylediğini hatırlatan Bakan, “Bu bir savunma sistemi. NATO sistemlerini görmeyecek. F-35’i düşman uçağı olarak görmemesi için görüşmelerimiz var. F-35 programına 1.2 milyar dolar (6.75 milyar TL) ödedik, bir o kadar daha ödeyeceğiz. Biz bu kapsamlı programın bir parçasıyız” ifadelerini kullandı.           Razi CANİKLİGİL / WASHINGTON

PENCE’E OKTAY’DAN TEPKİ

ABD Savunma Bakanlığı (Pentagon), Rus yapımı S-400 füzelerinin alımı gerekçesiyle F-35’lerin Türkiye’ye sevkini askıya alırken, Washington’dan farklı tonda mesajlar gelmeye devam ediyor. ABD Başkan Yardımcısı Mike Pence dün ‘NATO Birleştirir: İttifak 70 Yaşında’ etkinliğinde, “Türkiye önemli bir NATO ortağı olarak kalmak ile Rus füze savunma sistemi satın almak gibi ‘pervasız’ kararlarla ortaklığını riske atmak arasında bir seçim yapmalı” dedi. Pence’in bu çıkışına Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay sert tepki gösterdi. Oktay Twitter mesajında, “ABD artık karar vermeli. Türkiye’nin müttefiki olarak mı kalacak, yoksa terör örgütleriyle el ele vermek suretiyle düşmanlarımıza karşı bizi zor durumda bırakıp dostluğumuzu riske mi edecek?” açıklaması yaptı. ABD Genelkurmay Başkanı Orgeneral Joseph Dunford önceki gün F-35’lere ilişkin “Mesafe kat etmeye çalışıyoruz ve Türkiye ile bir anlaşmaya varacağımızı ümit ediyorum. Dolayısıyla, işin aslı henüz vazgeçmedik” demişti. 

TRUMP: NATO ÜYELERİ DESTEKLERİNİ ARTTIRMALI

ABD Başkanı Donald Trump, NATO ülkelerinin daha fazla sorumluluk alması gerektiğini, üye ülkelere yaptığı baskılar sonrası NATO’ya 10 milyarlarca dolar destek sağlandığını savundu. Trump ile NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg, Beyaz Saray’da yaptıkları görüşme sonrasında ortak basın toplantısı düzenledi. Trump, göreve geldiğinden beri NATO ile ilişkiler noktasında çok fazla mesafe kat edildiğini belirtti. Donald Trump, “Göreve geldiğimden beri bu rakam çok hızlı bir şekilde artıyor, 140 milyar (785 milyar TL) dolar ilave para topladık ve 2020’ye kadar 100 milyar dolar (561 milyar TL) daha toplamak istiyoruz” dedi. Trump, NATO ülkeleri arasından özellikle Almanya’yı işaret ederek, Angela Merkel’in yeterince sorumluluk almadığını öne sürdü. Stoltenberg de NATO’ya olan güçlü bağlılığı ve sorunların çözümünde gösterdiği liderlikten dolayı Trump’a teşekkürlerini iletti.

KARADENİZ’E EK NATO GÜCÜ ÖNERİSİ RUSYA’YI KIZDIRDI

ABD’nin Ukrayna gemilerinin güvenli geçişi için Karadeniz’de daha fazla NATO savaş gemisi konuşlandırılması önerisi Rusya’nın tepkisini çekti. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in Sözcüsü Dimitriy Peskov, Moskova’nın bu öneriye olumsuz yaklaştığını açıkladı. Peskov, “Bununla ne demek istediklerini anlamıyoruz. Kerç Boğazı ve oradaki seyrüsefer durumu biliniyor” dedi. Rusya Dışişleri Bakan Yardımcısı Alexander Gruşko da, bu planın yalnızca bölgedeki askeri risklerin artmasına yol açacağını söyledi.