Hamas düğümü

TÜRKİYE’nin İsrail ile bozuk olan ilişkilerinin yeniden düzelmesi, dış polikanın ve ülke gündeminin üst sıralarına oturdu. Türkiye’nin şartlar öne sürdüğü önceki görüşmelerin aksine, bu kez İsrail ‘Hamas’ kozunu öne sürdü. Türkiye’nin Hamas konusundaki desteği sürdükçe anlaşmaya yanaşmayan İsrail Başbakanı Benyamin Netanyahu, Akdeniz’de üretilecek doğalgazın satışı konusunda da Türkiye dışında seçeneklere bakılması talimatı verdi.

İLİŞKİLER 4.5 YILDIR BOZUK

Türkiye ile İsrail arasında Gazze nedeniyle bozuk olan ilişkiler, 31 Mayıs 2010 gecesi, Gazze’ye yönelik ambargoyu delmek üzere insani yardım taşıyan Mavi Marmara gemisinin İsrail Ordusu tarafından basılması ve 9’u Türk, 1’i Amerikan vatandaşı 10 kişinin öldürülmesi ile tamamen kopmuştu. İki ülke arasındaki ilişkiler ikinci katip düzeyine kadar düşmüştü. Aradan geçen 4.5 yılda, iki ülke yetkilileri zaman zaman bir araya gelerek bir anlaşma imzalamaya çalışıyor. Haziran 2015’teki Roma buluşmasının ardından geçen hafta da İsviçre’de Türkiye İsrail buluşması gerçekleşti. Türkiye’den Dışişleri Müsteşarı Feridun Sinirlioğlu, İsrail’den Yossi Cohen’in buluşmasından sonra ilişkilerin normalleşeceğine dair haberler çıktı.

MASADAKİ KRİTİK METİN

Hem İsrail, hem Türkiye tarafı, İsviçre görüşmesini doğruladı, ancak bir anlaşmaya varılmadığını bildirdi. Hürriyet’e bilgi veren İsrailli ve Türk diplomatik kaynaklar, bir metin hazırlandığını, söz konusu metnin iki ülkedeki siyasi otoritenin onayına sunulduğunu doğruladı. Sözkonusu metinde İsrail’in Mavi Marmara kurbanlarına tazminat ödemesi, Türkiye’nin baskını gerçekleştiren askerlere açtığı davaları çekmesi, Gazze’ye uygulanan ambargonun kaldırılması, karşılıklı olarak büyükelçilerin atanması ve ilişkilerin yeniden büyükelçi seviyesine çıkarılması gibi, ilk anlaşmada da yer alan detaylar var. Son görüşmede masaya yatırılan iki konu ise yeni gündeme geldi. Bu konulardan birincisi, İsrail’in Hamas konusundaki hassasiyetinin Türkiye tarafından dikkate alınması, ikincisi ise Türkiye ile İsrail arasında doğalgaz ticaretini öngören bir anlaşma konusunda iyi niyetin ortaya konulması.

ERDOĞAN’IN DESTEĞİ

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan 14 Aralık’ta Türkmenistan’dan dönerken, “Bizim İsrail ile ilgili üç başlığımız var. ‘Özür’ demiştik, bu oldu. ‘Tazminat’ dedik, olmadı. Bir de ‘Filistin’e ambargonun kalkması’ dedik. Bu son iki madde yerine gelmedi. ‘Tazminat ve Filistin’e ambargonun kalması gerçekleşirse biz normalleşme sürecine girebiliriz’ dedim. Bu normalleşme sürecinin bize de, İsrail’e de, Filistin’e de, bölgeye de kazandıracağı çok şey var. Bölgenin buna ihtiyacı var” demişti. AK Parti Sözcüsü Ömer Çelik’in önceki gün AK Parti MYK toplantısından sonra yaptığı açıklama da İsrail’i memnun etmiş. Buna karşın diplomatik kaynaklara göre, Başbakan Ahmet Davutoğlu’nun sessizliği Ankara’da henüz bir görüş birliği oluşmadığı izlenimi yaratmış.

İSRAİL TUTUM DEĞİŞTİRDİ

Daha önceki görüşmelerde, İsrail anlaşmada ısrarcı davranıyor, Türkiye ağırdan alıyordu. Ancak Türkiye’nin Rusya ile yaşadığı son kriz ve bölgesel gelişmeler, İsrail’in tutumunu değiştirdi. Artık İsrail, Türkiye’ye şartlar öne sürüyor. Tel Aviv, anlaşmanın önündeki en kritik engel olarak Gazze’yi değil Hamas sorununu görüyor. Çünkü, Ankara’nın Hamas’a mesafe koymasını, örgütün Türkiye’deki faaliyetlerini sınırlamasını bekliyor. Özellikle de askeri kanadının önemli isimlerinden Salih El Aruri gibi isimlerin Türkiye’den sınır dışı edilmesini talep ediyor. Ankara El Aruri’nin Türkiye’de olmadığına dikkat çekerken, İsrail, Hamas konusunun Aruri’ye indirgenmesine karşı çıkıyor. İsrailli bir diplomatik kaynak, İsrail’le Türkiye arasında yakınlaşmanın konuşulduğu bir dönemde Hamas lideri Halid Meşal’in Türkiye’de en üst düzeyde ağırlandığına, Başbakan’la çekilmiş fotoğrafın servis edildiğine dikkat çekerek, Türkiye’nin anlaşma konusunda istekli olmadığını ima etti.

DOĞALGAZ PROJESİ ANAHTAR OLABİLİR

İki ülke anlaşabilirse, Türkiye ve İsrail gaz arama ve üretilen doğalgazın son pazarlara transferi konusunda işbirliği yapması gündeme gelecek. Türkiye, ilişkiler normalleşmese bile, ticari projenin siyaset üstü bir şekilde ele alınmasını ve hayata geçirilmesini istiyor.