Döviz piyasasından memnun değiliz

Sorun, Türkiye'deki döviz piyasasının çalışma şeklidir. Normalde, döviz piyasasında amaçları farklı aktörler vardır. Aktörlerin amaçlarının farklı olması döviz piyasasındaki dengenin istikrarlı olmasını sağlar. Yani, bir aktör döviz satma eğilimi içindeyse, bir diğer aktör döviz alma eğilimindedir. Dolayısıyla, piyasada daima alıcılar ve satıcılar bulunur.

AKTÖRLER

Dış ticaretle uğraşan aktörler ihracatçıysa, döviz satıcısı olarak, ithalatçıysa döviz alıcısı olarak piyasaya girerler.

Arbitraj işlemleri yapanlar (hedging işlemleri) bir çeşit paradan çıkarken bir başka paraya dönerler. Kendilerini olası kur değişmelerinden korurlar. Bu oyuncuların çoğu dış ticaretle uğraşanlar ya da farklı paralar cinsinden kredi kullananlardır. Ama, piyasaya girmekteki amaçları dış ticaretçilerden farklıdır.

Döviz piyasasının önemli aktörlerinden biri de spekülatörlerdir. Spekülatörler, olası kur değişikliklerinden kár sağlamak amacıyla mali servetlerinin çeşitli yatırım araçları arasında dağılımını değiştirirler. Pozisyon alırlar. Döviz kurlarının inmesi ya da çıkması yönünde bir çeşit kumar oynarlar.

Türkiye'de sorun, neredeyse tüm döviz piyasası aktörlerinin spekülatör olarak çalışmasıdır. İhracatçılar da, ithalatçılar da döviz piyasasında spekülatör olarak çalışmaktadırlar. Gırtlağına kadar döviz borcu olanlar riski dağıtmak gibi bir kaygı duymamaktadırlar. Onlar da, bu anlamda spekülatör gibi davranmaktadırlar. Her şeyden önemlisi, tüm ekonomi mali varlıklarının yarısından fazlasını dövizde tutarak spekülatörlerin en büyüğü durumundadır.

Bu şartlarda, döviz kurunun çıkması ya da inmesi durumunda, gözlenen süreç kendi kendini besleyen bir süreç olmaktadır. Sallanan kayıkta herkes aynı anda kayığın aynı tarafına koştuğundan, kayığın sallanması çok daha şiddetli olmaktadır.

Yanlış anlaşılmasın. Spekülatörler serbest piyasaların en önemli aktörleridir. Onların olmadığı bir piyasa düşünülemez. Ama, tüm piyasa spekülatörlerden oluşunca, ekonomik dengelerin yarattığı fiyatlardaki oynamalar, iktisatçıların deyimiyle, ekonomideki kaynakların göreli kıtlığını yansıtmamaya başlamaktadır.

NE İSTİYORUZ?

Dalgalı kur ceketi bu vücuda birkaç boy büyüktür. Kalıcı bir ekonomik istikrar tesis edilmeden uygulanmaya çalışılan dalgalı kur sistemi istikrarın önündeki en büyük engellerden de biridir. Bunu yaşadık. İleride de aynı olguyu yaşama olasılığı küçük değildir.

Böyle bir ortamda, Merkez Bankası'ndan piyasanın olağan aktörlerinin yapmadığı bir görevi üstlenmesini istiyoruz. Merkez bankaları için böyle bir görevi üstlenmek alışılmamış bir konu değildir. Sorun, Merkez Bankası'nın arzulanan rolü oynaması ile dalgalı kur sisteminin ilkelerinin nasıl bağdaştırılacağıdır.

Tüm ekonominin spekülatör olduğu bir ortamda, dalgalı kur rejimi istiyoruz, ama kurların da çok dalgalanmasını istemiyoruz. Bu yaklaşım, bolca alkol almaya devam edip sarhoş olmak istememek gibi komik bir durum yaratıyor.

Devam edeceğim.