Doğan Hızlan: Şehir folklora düşman mı

Doğan HIZLAN

Pertev Naili Boratav‘ın Arşivi’nden dizisinin ilk kitabı yayımlandı.

'Halk Edebiyatı Dersleri.'

Eski bir kitabın yeni baskısı.

Acaba folklor üzerine yeterince yayın yapılmıyor mu?

Kitapçı dostlarım yapılmadığı kanısında, çünkü talep olmuyor, diyorlar.

Folklor konusunda yerel çalışmalara rastlanıyor. Tek tek şehirlerin türküleri, halk oyunları üzerine incelemelerin Türkiye folkloru için yararlı kaynak kitaplar olduğu düşünülebilinir.

Folklor üzerine yapılan periyodik yayınları şöyle sıralayalım:

'Folklora Doğru.'

Boğaziçi Üniversitesi'nin yılda bir kez çıkardığı bir dergi.

'Folklor ve Edebiyat.'

Sahibi Metin Turan, yazıişleri müdürü de Faruk Güçlü. Yirminci sayıya ulaşmış.

'Halkbilimi.'

ODTÜ yayınlıyor.

Dergi açısından gene de bir ilgiden söz edilebilir.

Ancak kitap satışı konusunda aynı iyimserliği gösteremeyeceğim.

Kitapçı dostlarım folklor konusunda yayınlanan kitapların talep edilmediğinden, basılan çalışmaların da yıllardır tükenmediğinden yakınıyorlar.

Pertev Naili Boratav ve Tahir Alangu bu adların başında geliyor.

İlhan Başgöz'ün monografilerini bu genel başlık altına koymalı mıyım, bilemiyorum.

Gene kitapçı dostlarımın verdiği bilgiye göre, Nail Tan'ın Anadolu'nun bazı kentleri üzerine çalışmalarından söz ettiler.

Türkü antolojilerinin, halk edebiyatı, halk şiiri antolojilerinin de ilgi görmediği ortada.

* * *

PERTEV Naili Boratav'ın Halk Edebiyatı Dersleri, cumhuriyet rejiminin folklorun önemini anladığı/anlattığı dönemin kitabı.

Çünkü cumhuriyet batı uygarlığını seçince, benimsediği yöntemin içine kendi folklorumuzu yerleştirmeyi bir kültür politikası olarak saptamıştı.

Müziğimiz, resmimiz ona yaslanarak çağdaş eserler yarattı.

Ham, otantik folklor malzemesini işledi.

Şiirimizin bir bölümü, romanımızın önemli bazı eserleri için de geçerli bir yöntemdir bu.

Türkülere, halk müziğine merak sarılan, her televizyonda bir türkü programının yapıldığı bir ortamda, folklor yayınlarına ilgisizliği bir arada düşünemiyorum.

Ne var ki sinemaya karşı yoğun ilgiye rağmen, kapsamlı bir dergiyi sinema seyircisi okur kimliğiyle yaşatamıyor.

Söylediği türkünün, oynadığı oyunun arkasındaki zenginleştirici bilgiye gereksinim duymuyor. Kötü bir uygulamacının yüzeyselliği ile yetiniyor.

Şimdi yazarlar, şairler, ressamlar böyle bir kaynağa gerek duymuyorlar mı?

Yoksa, herkes Cemal Süreya'nın yazdığı gibi, ‘‘folklor şiire düşman’’, diye kestirmeden onu saf dışı mı bırakıyor?

Oysa folklorla Türk şiirinde olağanüstü güzellikte ürünler verilmiştir.

Kültür Bakanlığı dışında özel bir kurumun türkü derlediğini, folklorla ilgilendiğini sanmıyorum.

Vedat Nedim Tör'ün döneminde Yapı Kredi'de böyle bir derleme birimi vardı, başında da Ruhi Su bulunuyordu.

Folkloru özel kurumlar da dışladı.

* * *

BORATAV'ın kitabını okurken bunları hatırladım.

Yoksa folklor şehir kültürüne karşı mı?

Onu da mı yanlış anladık?

(Halk Edebiyatı Dersleri, Pertev Naili Boratav, Tarih Vakfı Yayınları)