Doğan Hızlan: Sanatçının hakkı yenmesin

Doğan HIZLAN

TELEVİZYONDA hergün izlediğiniz Türk filmlerinden yönetmenin ve oyuncuların para almadığını biliyor musunuz?

Her film gösterisi prodüktörü zengin etmekte, sanatçıyı yoksullaştırmaktadır.

Bir zamanlar kitap piyasasında bu tür kölelik yasaları geçerliydi, yazar veya çevirmen kitabının bütün baskılarını ömür boyu yayıncıya satardı. Denetleyemez, para isteyemez, kitabını başkasına veremezdi.

İşte bu istismar düzeni, şimdi Türk filmleri için devam ediyor. Yazarları, çevirmenleri kölelikten kurtaran yasa devrimi, sinema için de yapılmalı.

Kemal Sunal'ın ölümü bu sorunu yeniden gündeme getirdi.

Hemen hemen her kanalda onlarca filmi gösterilen sanatçı bunlardan tek kuruş almadı.

Oysa o filmler onun sayesinde televizyona rating kazandırdı.

Başta Kemal Sunal olmak üzere oyuncular, emeği geçenler bundan yararlanamadı.

Sadece manevi övünç düştü paylarına.

Sinema Oyuncuları Derneği (SODER) Başkanı Selda Alkor sinema emekçilerinin telif hakkı alma konusunda ne düşüncelerini açıklamış:

‘‘Taslakta, (yapımcı sattığı zaman alan kişi kullanıma verdiğinde oyuncuların telif hakkı istemeye hakları vardır) maddesi var. Ama, bu nasıl hayata geçirilecek, nasıl olacak ben de bilemiyorum. TBMM gündemindeki yasa taslağından çok umutlu olduğumu söyleyemeyeceğim. Sadece o döneminde jönü ve jön adamı ele alınıyor. Bu kadar emekçi insanımız var. Bir sinema eserinde birçok insan yer alıyor. Onlar bu haklandan nasıl yararlanacaklar, çözümü yapamıyoruz. Yasanın geriye dönük çıkarılması lazım. Bu hakları 1960-65'lere çekemezlerse zaten belli bir dönemin insanı bundan faydalanamayacak demektir. Benim bütün gayretim, uğraşım SODER Başkanı olarak, eğer doğru dürüst bir telif hakları yasası çıkarsa, hiç olmazsa belli bir dönemden sonra bu işe baş koymuş arkadaşlarımıza faydalı olalım.’’

Çağdaş Sinema Oyuncuları Derneği (ÇASOD) 2. Başkanı Bülent Kayabaş da bu görüşü destekleyen açıklamada bulunuyor.

Sinema Eseri Sahipleri Meslek Birliği (SESAM) Başkanı Kadri Yurdatap, dünya sinemasından örnekler vererek, orada oyuncuların haklarını filme başlarken anlaşmaya koyduklarını kaydediyor.

* * *

KÜLTÜR Bakanlığı'nın bir çok kişiye gönderdiği bu telif hakları yasası iyi incelenip, eksiklikleri giderilirse ve sadece göstermelik öneriler toplamı değilse, sanatçının hakkı geri verilebilir.

Hiç kuşkusuz bu yasanın uygulanmasında önemli çatışmalar, anlaşmazlıklar olacaktır. En azından filmlerin her oynanışından herkese nasıl para verileceği tartışma konusu olacaktır.

Dünyadaki uygulama konusunda bilgili bir arkadaşım bana şu açıklamayı yaptı.

Elbette batıdaki örneklerden yola çıkarak.

Bunlardan en çok uygulananı, film çekilirken oyuncuların ya da diğer çalışanların, film gösterimlerinden belli oranda pay almaları anlaşmasıymış.

Bir başka görüşe göre de sinema hakları ile televizyon hakları konusunda ayrı ve farklı bir anlaşma yapılmasıdır.

Sanırım telif hakları yasa taslağı bu ayrıntılara bir çözüm getirecektir.

* * *

SAVUNDUĞUM düşünce sinema emekçilerinin hakkının yenmemesi.