Biyografi ve biyografik roman tahterevallisi

Birinde kurmaca ağırlık unsurudur, diğerinde gerçek belgeler. Haliyle biyografik roman ile biyografi arasında derin farklar vardır demeliyiz.
Bugün biyografi ve otobiyografi kitaplarının son dönemdeki durumuna bakarak yazıyı noktalayacağım.
Elbette bu yazı, biyografi ya da biyografik roman kitapları hakkında bir bibliyografya iddiası taşımıyor. Toplu bir değerlendirme amacı da gütmüyor. O gözle okumanızı beklerim.
Biyografi ve biyografik roman konuşulduğunda, Mehmet Emin Erişirgil’in iki kitabını anmalıyım:
Biri Mehmet Âkif Ersoy’u anlattığıÂMehmet Âkif-Ä°slâmcı Bir Åžairin Romanı, diÄŸeri de Ziya Gökalp’i anlattığı Ziya Gökalp-Bir Fikir Adamının Romanı.
Nahid Sırrı Örik’in Sultan Hamid Düşerken’e de türün tarihi içinde iyi bir yer verilmeli.
Tahir Alangu’nun roman-biyografisi de Ömer Seyfettin-Ülkücü Bir Yazarın Romanı adını taşıyor. Ömer Seyfettin’i, yazarlığını tanımak için iyi bir başvuru kaynağı. İçinde bilgi ve belgelerin yer aldığı, Behçet Necatigil’in deyişiyle, roman değerinde bir kitaptır.
Son yıllarda biyografik roman türünde Hıfzı Topuz’un kitaplarını özellikle belirtmeli; Nâzım Hikmet’i anlattığı Hava Kurşun Gibi Ağır, padişah Abdülmecit’i anlattığı Abdülmecit ve Sabahattin Ali’yi anlattığı Başın Öne Eğilmesin mutlaka anılması gereken kitaplar arasındadır. Kaleme aldığı birçok kitabı için yurtiçinde ve dışında belgesel çalışmalar yaptı, hiç bilinmeyen kaynaklar derledi, ayrıca Nâzım ve Sabahattin Ali’yi yakından tanıyordu, bu açıdan da biyografik romana, tanıklığın gücünü ekledi.
Tabii bir yazarın ille, biyografisini/biyografik romanını yazdığı kişiyi şahsen tanıması, bilmesi gerekmiyor. Ama malzemenin, belgelerin değerlendirilmesinde yönlendirici bir rol oynadığı da bir gerçek.
* * *
BİYOGRAFİK romanda eksen kahramanın adının yazılması, açıklanması da gerekmiyor. Onun özelliklerine, kişiliğine göndermeleri okur anlayabilir. Okura sezdirme gücünün oranı yazarın başarısına bağlı.
Sevinç Çokum’un Tren Burdan Geçmiyor kitabı bu anlayışın iyi bir örneğidir.
Toplumda tanınmış bir insansa, zaten bu özelliklerden onun kimliğini fazla kafa yormadan çıkarabilirsiniz.
Erol Toy’un İmparator isimli eseri de oldukça tartışılan romanlardan birisiydi. Şeyh Bedreddin’i anlattığı Azap Ortakları da böyle tarihsel bir önemi bulunan bir ismin hayatını anlatan biyografik romanlar arasında da sayılabilir.
Biyografik romanın yazılışında, halihazırda hayatta olan veya çoktan ölmüş isimlerin romanını yazmak arasında farklar olabilir mi?
Benim buna yanıtım, var olacaktır.
Çünkü bazı belgeleri yorumlamanızda, onu tasvir etmenizde yaşayan kişinin size yardımcı olacağı kanısındayım. En azından romana vurulacak bir cilada etkili olur.
Yılmaz Karakoyunlu’nun roman anlayışı, üslubu, birikimi biyografik roman yazmasını mümkün kılıyor.
Yorgun Mayıs Kısrakları’nda Nâzım Hikmet, Adnan Menderes, Yahya Kemal’i, Celile Hanım’ı yazmıştı.
Bu listeye son kitabı Serçe Kuşun Sonbaharı’nda anlattığı Şeyh Bedrettin’i de eklemeliyim.
Gene yinelemeliyim.
Elbet de bu kitaplarda belge ve bilgi var ama, roman oldukları için, yargı, yorumlama özgürlüğü var.
İpek Çalışlar’ın Halide Edib ve Latife Hanım kitapları da okur için iki önemli çalışma. Gerek Türk edebiyatına, gerek cumhuriyet tarihine, yeni yaklaşımlar getiriyor. Latife Hanım, Atatürk’ün özel yaşamına, çevresine yeniden bakma, değerlendirme gereği duyuruyor. Halide Edib, yalnız Türk edebiyatının önemli bir adını incelemiyor, aynı zamanda bir cumhuriyet kadınının da portresini çiziyor.
Nedim Gürsel, Boğazkesen’de çeşitli yönleri ve eğilimleriyle Fatih Sultan Mehmed’i yazmıştı ve birçok çevreden ve itirazlar yükselmişti. Oysa bunun bir roman olduğunu unutmuşlardı. Zira Fatih Sultan Mehmed’i bir roman kahramanı olarak görmeye tahammül edememişlerdi.
* * *
BİYOGRAFİK ROMAN veya biyografi yazarlarımızın sayısının artması ve biyografik roman yazmaya girişenlerin daha cesur, okurların da daha tahammüllü olması gerekiyor.