Aşılar yolda ama hangisi etkili ve güvenli
Güncelleme Tarihi:
Dünya dört gözle koronavirüs salgınına karşı bir aşıyı bekliyor. Ülkeler bir an evvel aşıya başlamak üzere harıl harıl hazırlık yapıyor. Aşı onayı çıktı çıkacak. Ama aşılar ne kadar güvenli ve etkili?
AVRUPA ülkeleri en geç bu ay sonunda koronavirüse karşı aşı onayının çıkmasını bekliyor. Ocak ayında ise aşıya başlamayı planlıyor. Bunun için son hazırlıklar tamamlanıyor. Almanya’da aşı merkezleri en geç aralık ayı ortasında hazır olacak. Tüm dünyada insanlar koronavirüs korkusunun ve önlemlerin bir an önce son bulması için sabırsızlanıyor. Üç aşı adayı ise onay bekliyor. Bu üç şirketin geliştirdiği aşılar ne kadar etkili ve güvenli?
Başında Prof. Uğur Şahin’in bulunduğu Mainz kentindeki BioNTech şirketinin Amerikan Pfizer ilaç şirketiyle geliştirdiği aşı ile yine bir Amerikan şirketi olan Moderna’nın aşısı benzerlik arz ediyor. İkisi de mRNA teknolojisine dayanıyor. Aşı insan hücrelerine koronavirüs proteinlerinin genlerini ürettiriyor. Bu genler vücutta bağışıklık sistemini harekete geçirip koronavirüse karşı antikorlar üretmesini sağlıyor.
İki aşı da klinik deneylerde yüksek bir etki sağladı. İkisinin etkisi de şirketlerin kendi açıklamasına göre yüzde 90 ile 95 arasında. İngiliz Oxford Üniversitesi’ne bağlı AstraZeneca’nın geliştirdiği aşının etkisi ise yüzde 70. Günümüzde kullanılan grip aşılarının etkisinin yüzde 68 olduğu göz önünde tutulursa, koronavirüse karşı üç aşı adayının etkisi de oldukça yüksek görünüyor.
Bu üç aşı adayının arasında farklar var. Bir önemli fark Moderna klinik testleri daha çok 65 yaş üzeri, kronik hastalıkları, kalp rahatsızlıkları, şeker hastası, kilolu insanlarda yaptı. Etkisi yüzde 94.
Şirketin açıklamalarına göre bu testlerde bir güvenlik sorunu yaşanmadı. Yan etkiler üzerine en detaylı bilgiler de Moderna tarafından listelendi. Yan etki olarak, daha çok aşı yapılan yerde acıma, kızarıklık, kısa süreli baş veya eklem ağrısı görülüyor. Bu tür yan etkiler yüzde 10’nun altında.
NAKLİYAT ZOR
BioNTech Pfizer kendi aşısının yüzde 95 etkili olduğunu açıkladı. Ancak BioNTech Pfizer aşısının nakliyatı zor. Eksi 70 derecede taşınması gerekiyor. Kuru buzda paketlenmiş aşılar 30 gün dayanabiliyor. Normal buzdolabı sıcaklığında ise 5 gün saklanabiliyor. Nakliyat sorunu nedeniyle bu iki şirket yıl sonuna kadar 100 milyon aşı dozunu 50 milyona düşürdü.
BIONTECH DAHA UYGUN
Moderna ve AstraZeneca normal buzdolabı sıcaklığında korunabiliyor ve 30 gün dayanıklı. Bu aşıların sıcak, altyapısı zayıf, aşı merkezleri arasındaki mesafenin uzun olduğu ülkelerde nakliyatı kolay. BioNTech ve Pfizer’in ürettiği aşının Moderna’nın aşısına kıyasla avantajı ise mRNA dozunun düşük olması. BioNTech aşısında mRNA miktarı aşı dozu başına 30 mikrogram, Moderna’da ise 100 mikrogram. Bu fark BioNTech aşısının daha uygun fiyatla daha kolay üretilmesini sağlıyor.
ETKİSİ NE KADAR SÜRER?
Aşıların ne kadar süre etki edeceği ve ağır yan etkileri olup olmayacağı konusunda henüz bir bilgi yok. Gerek etki süresi gerekse ağır yan etkileri çok sayıda insana aşı yapıldıktan uzun süre sonra tespit edilebilecek. Bu nedenle uzmanlar bir ‘hesaplanamayan rizikodan’ bahsediyor. Aşıların sıfır yan etkisi olmayacağı garanti edilemez diyorlar. Erlangen Üniversitesi Mikrobiyoloji, İmünoloji ve Hijyen Enstitüsü Başkanı Christian Bogdan “Bu hesaplanamayan riziko ne kadar yüksek önümüzdeki ay veya yıllarda incelenmek zorunda. Eğer yaşlı birinin koronavirüsten ölme riski yüzde 20 ise ve aşının ağır yan etkisi 1.50 veya daha az ise, aşı riskini göze alabilirim” dedi.
AĞIR YAN ETKİ RİSKİ SIFIR DEĞİL
Münih Teknik Üniversitesi Viroloji Enstitüsü Başkanı Ulrike Protzer aşının şu anki aşamasında tüm risklerin ihtimal dışı olamayacağını vurguladı. Protzer, “Nadirde olsa ağır bir yan etki riski sıfır değil. Ama günlük hayattaki diğer risklerle kıyaslandığında çok daha az” diye konuştu. Uzmanlar mRNA aşısının insan DNA’sını değiştirebileceği endişesini ise yersiz buluyor.