Dış Gebelik (Ektopik Gebelik) Nedir?

Dış Gebelik Nerede Olur?

Dış gebeliklerin büyük çoğunluğu tüplerde olur ve tubal gebelikler olarak adlandırılır. Bu durum tüplerdeki hasardan ve anormalliklerden kaynaklanır. Tüpler dışında yumurtalık, rahim ağzı veya karın içinde herhangi bir yerde (bağırsakta, dalakta ve karın boşluğunda bulunan diğer organlarda) dış gebelik olabilir.

Dış Gebelikle Boş Gebelik Aynı Mıdır?

Hayır, dış gebelikle boş gebelik aynı şey değildir. Dış gebelikte embriyo rahim dışında bir yere tutunmuştur. Boş gebelikte ise gebelik normal şekilde rahim içine yerleşmiştir, ancak oluşan gebelik kesesinin içi boştur. Yani içinde embriyo oluşmamıştır. Boş gebelik ve dış gebeliğin ortak yönü her ikisinin de sağlıksız gebelik olmasıdır.

Dış Gebelik Riskli Midir?

Evet, dış gebelik riskli bir durumdur. Dış gebeliğin başlıca riski, kadınlarda iç kanama ve ölümlere neden olmasıdır. Cerrahi müdahalenin henüz olmadığı 19. yüzyıldan önceki zamanlarda dış gebeliklerden ölüm oranı %50'yi aşıyordu. Ancak günümüzde, erken teşhis ve tedavi konusundaki ilerlemelerle, cerrahi müdahale nedeniyle ektopik gebeliğe bağlı ölüm oranı 10.000'de beşin altına düşmüştür.

Dış gebelikteki olumsuz sonuçların en önemli nedeni, erken tıbbi yardım istememek, erken gebelik haftalarında yapılması gereken kontrolleri aksatmaktır. Bu nedenlerle günümüzde de dış gebelik, gebeliğin ilk üç ayında gebeliğe bağlı ölümlerin en önemli nedeni olmaya devam etmektedir.

Hem İç Gebelik Hem Dış Gebelik Bir Arada Olur Mu?

Evet, nadir durumlarda, hem rahim içinde hem de rahim dışında gebelik aynı anda olabilir. Buna heterotopik gebelik denir. Heterotopik gebelik normalde çok nadir olmasına rağmen (30.000 gebelikte bir) günümüzde tüp bebek ve diğer yardımcı üreme teknolojilerinin kullanımının artması nedeniyle vaka sayıları artmıştır.

Dış Gebelik Belirtileri Nelerdir?

Genelde dış gebeliğin üç klasik belirtisi olur. Bunlar karın ağrısı, adet gecikmesi, vajinal kanama veya aralıklı lekelenme tarzında kanamadır. Bu semptomlar dış gebelik için tipik olsa da, dış gebeliği olan kadınların yaklaşık %50'sinde üç belirti bir arada olmaz. Yani bu belirtilerin olmaması dış gebelik olmadığı anlamına gelmez. Bazen dış gebelikte kadın hamile olduğunun bile farkında olmayabilir. Basit bir adet gecikmesi zannedebilir. Öte yandan, benzer semptomlar normal gebeliklerde görülen düşük tehdidi ile karışabilir. Bu nedenle sadece bu semptomlara bakılarak tanı konmaz.

Semptomu olan kadınlarda bulgular tipik olarak son normal adet döneminden altı ila sekiz hafta sonra ortaya çıkar. Bu süre ektopik gebeliğin yerleşim yerine göre değişebilir.  Dış gebelikte diğer gebelik semptomları da (örneğin mide bulantısı ve şişkinlik, hazımsızlık vb.) bulunabilir, bunlara bakılarak normal gebelikle karıştırılabilir.

Ancak “rüptüre yani yırtılmış” dış gebeliklerde (iç kanamanın eşlik ettiği), halsizlik, baş dönmesi ve ayağa kalkarken bayılma hissi, düşük tansiyon bulguları olabilir ve acil tıbbi müdahale gerektirebilir. Ne yazık ki, bu durumlar genelde hastalar tarafından normal gebelikle karıştırılmakta, hasta şok belirtileri gösterene kadar hastaneye başvurulmamaktadır.  

Dış Gebelikte Vajinal Kanama Olur Mu?

Dış gebelikte genelde lekelenme şeklinde vajinal kanama olur. Ancak bu hastadan hastaya değişir. Bazen kanama fazla olabilir. Genelde beraberinde kasık ağrısı da vardır.

Erken gebelikte vajinal kanama yaygındır ve tüm gebeliklerin yüzde 20 ila 30'unda meydana gelir. Bu nedenle dış gebelikte görülen kanama düşük tehdidi nedeniyle oluşan kanamayla karışabilir. Bunu ancak ultrasonla bebeğin yerleşim yerini kontrol eden doktor ayırt edebilir. Bazen gebelik çok küçük olduğunda doktorun bile dış gebeliği ayırt etmesi zor olabilir, bazı tetkikler yapılıp hastanın bir süre takip edilmesi gerekebilir.

Dış Gebelikte İç Kanama Neden Olur?

Normal gebelikte, bebek büyüdükçe rahim de bebekle beraber büyür, esner, genişler, yırtılmaz. Ama dış gebelikte bebeğin yerleştiği organın esneme ve genişleme kabiliyeti sınırlıdır. Belli bir süre sonunda bu organ yırtılır ve bu yırtılmaya bağlı damarların açılması iç kanamaya neden olur.

Dış Gebelik Ne Zaman Anlaşılır?

Dış gebelik genellikle hamileliğin 5-8. haftalarında belli olur. Normalde rahim içinde görülmesi gereken zamanda gebelik görülmüyorsa gebelik testi yapılır. Eğer çıkan sonuçta değerler çok yüksek olduğu halde ultrasonda herhangi bir şey görülmüyorsa dış gebelikten şüphelenilir.

Dış Gebeliğin Kesin Tanısı Nasıl Konur?

Dış gebeliğin tanısının konması bazen zaman alabilir. Çünkü dış gebelik rahim dışında olduğu için ultrasonda net görülmez yani ultrasonla tespit edilmesi çoğu zaman imkansızdır. Bu nedenle dış gebeliğin tanısı normal gebelik dışlanarak konur. Yani ultrasonda normal gebelik varsa, dış gebelik yoktur ya da tam tersi ultrasonda normal gebelik görülmüyorsa dış gebelik vardır. Bunun için normal gebeliğin ultrasonda görülerek teyit edilmesi gerekir. Erken dönemde normal gebelik ultrasonda görülmediği için bir müddet kanda HCG bakılarak normal şekilde yükselip yükselmediği, ultrasonda gebeliğin görülmesi gereken seviyeye gelip gelmediği kontrol edilir. HCG değeri 1500-2000 arasına geldiğinde ultrasonda “normal” bir gebeliğin görülmesi gerekir.

Eğer HCG değeri yavaş yükseliyorsa, yükselmiyorsa veya yeterli düzeye gelmesine rağmen rahim içinde gebelik görünmüyorsa dış gebelikten şüphelenilir. Daha seyrek olarak bazı hastalarda dış gebelik odağı ultrasonda görülür, böyle durumlarda tanı direkt konulur.

Dış Gebelik Kürtajla Alınabilir Mi?

Hayır, dış gebelik kürtajla alınmaz. Çünkü kürtaj rahim içinin temizlenmesi için yapılır, dış gebelikte ise bebek rahimde değildir. Bu nedenle kürtajla alınamaz. Ancak dış gebelikte kesin tanı konulamayan hastalarda kürtaj tanısal amaçlı yapılır. HCG’nin normal şekilde yükselmediği ve gebeliğin sağlıksız olduğu kesin olan durumlarda, iç - dış gebelik ayrımını yapmak için kürtaj uygulanır. Eğer iç gebelikse rahim içinden alınan materyalde gebelik olduğu görülür. Dış gebelik ise rahim içinden alınan parça boş çıkar. Böyle durumlarda kürtaj sonrası HCG düşmez, dış gebelik olduğu kesinleşir.

Dış Gebelik Nedenleri Nelerdir?

Dış gebelik, genellikle fallop tüpünün normal fonksiyonunu icra etmemesinden kaynaklanır. Normalde fallop tüpü döllenme ve döllenmiş yumurtanın rahme taşınmasından sorumludur. Tüplerdeki iltihaplanma, yapışıklık, anormallik, endometriozis vb. hastalıklar hasarlanmaya neden olur. Hasarlı tüpler de normal işlevini yerine getiremez. Bunun dışında hormonal dengesizlikler, kadında spiral takılı olması, sadece progesteron içeren doğum kontrol haplarının kullanılması, yumurta-sperm-embriyonun anormallikleri dış gebelik gelişiminde rol oynayabilir.

Dış Gebelik Riskini Artıran Şeyler Nelerdir?

• Cinsel yolla bulaşan hastalıklar: Bel soğukluğu veya klamidya gibi cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar, tüplerde ve yakındaki diğer organlarda iltihaplanmaya, tıkanıklıklara, yapışıklıklara neden olabilir ve dış gebelik riskini artırır.
• Daha önceki dış gebelik geçirmiş olmak: Daha önce bu tür bir hamilelik yaşadıysanız, tekrarlama ihtimali yüksektir.
• Yardımcı üreme tedavileri: Doğurganlığı arttırmak için kullanılan tedaviler yani tüp bebek, aşılama ve benzeri tedavilerin dış gebelik olasılığını arttırdığı bilinmektedir. Diğer yandan kısırlığın kendisi de dış gebelik riskini arttıran bir faktördür.
• Geçirilmiş Tubal cerrahi: Kapalı veya hasarlı bir fallop tüpünü düzeltmek için yapılan ameliyatlar, daha önce bağlanmış tüplerin açılması sonrası oluşan gebeliklerde dış gebelik riski daha yüksektir.
• Doğum kontrol yöntemleri: Modern doğum kontrol yöntemlerinin eksiksiz uygulanması gebeliği etkili bir şekilde engeller. Ancak her yöntemin bir başarısızlık şansı vardır. Yani uygulanan bir doğum kontrol yöntemine rağmen gebelik oluşursa, bunun dış gebelik olma ihtimali özellikle spiralle gebe kalan kadınlarda, daha önce tüplerini bağlatmış olanlarda ve sadece progesteron içeren doğum kontrol hapı kullananlarda yüksektir.
• Sigara içmek: Gebelik öncesi dönemde sigara içmek dış gebelik riskini artırır. Ne kadar çok sigara içilirse risk o kadar yüksek olur.

Dış Gebelikte Bebek Yaşar Mı?

Maalesef dış gebelikte bebek yaşamaz. Çünkü onun büyüyüp gelişebileceği tek yer rahimdir. Rahim dışında yerleşen gebelikler bir süre sonra bulundukları yerde yırtılma ve iç kanamaya neden olur.

Dış Gebelik Tedavisi Nasıl Yapılır?

Dış gebelik tedavisi 2 şekilde yapılabilir. Bunlardan birisi ilaç tedavisidir. Erken yakalanmış vakalarda, hastada iç kanama yoksa ve gebelik küçükse ilaç tedavisi (Metotreksat) uygulanır. Uygun hastalarda ilaç tedavisiyle dış gebeliğin düzelme ihtimali %80-90 civarındadır.

Ancak dış gebelik büyükse, iç kanama yapmışsa ya da ilaç tedavisine cevap alınamıyorsa, o zaman cerrahi müdahale gerekir.

Cerrahi müdahalede genellikle laparoskopi kullanılır. Laparoskopi göbek deliği hizasında 1 cm kesi yapılarak kameralı bir aletle karın içinin gözlenmesi demektir. Buradan dış gebelik odağı tespit edilerek, yarım santim genişliğinde ince uzun aletler kullanılarak çıkarılır.  Ektopik gebelik için kullanılan en yaygın cerrahi tedavi budur. İşlem esnasında tüpler de kontrol edilir, ağır hasarlı tüpler, tekrar dış gebeliğe neden olmasın diye çıkarılır. Tüplerdeki hasar asgari düzeydeyse kurtarılabilir.