Ünlü sunucu dondurucu bir kış sabahı kendini buz gibi sulara bıraktı... Sebebini kendi anlattı: 'Aklımı da soyunma odasında bıraktım galiba'
Güncelleme Tarihi:
Hastalık mevsimi gelip çatınca aklımıza hep bağışıklık sistemini güçlendirmek geliyor. Bunun için vitamin takviyelerinden soğuk sularda yüzmeye pek çok tavsiye veriliyor. Peki bu tavsiyelerin hangisine kulak verelim? Bilim bu işe ne diyor?
Gazeteci James Gallagher, soğuk bir kış sabahında kendini sorguluyordu. "Giysilerimle birlikte aklımı da soyunma odasında bıraktım galiba" diyordu içinden. Zira birazdan suya atlayıp yüzmeye başlayacaktı. İskelenin hemen yanında duran tabelada su sıcaklığının 3,9 derece olduğu yazıyordu. Sık sık buraya gelip yüzenlerin dediğine göre su "soğuk" değil "buz gibi soğuk"tu.
Peki BBC Radio 4'da yayınlanan Inside Health programının sunucusu olarak tanınan Gallagher'ın bu soğukta burada ne işi vardı?
Gallagher'ın böyle çılgın bir şeye kalkışmasının sebebi bağışıklık sistemini güçlendirmeyi kafasına takmış olmasıydı. Zira vücudu kış başından beri yetkililerin kamuoyunu uyardığı dörtlü pandeminin canlı örneği haline gelmişti. Soğuk algınlığı, öksürüğü ve mide sorunları aylardır geçmek bilmiyordu.
Bağışıklık sistemlerimizin virüsler ve diğer zararlı canlılarla savaşma konusunda harika bir iş çıkardığını belirten immünoloji uzmanı Prof. Dr. John Tregoning, "Eğer bir dakika boyunca solunum yoluyla verdiğimiz tüm havayı bir yerde toplasak, içinde 100-10.000 adet bakteri, 25.000 adet virüs ve bir mantar bulunurdu" dedi. Imperial College London'da görev yapan Tregoning, "Soluk alıp verme sürecinde bütün bunlar vücudunuza girip çıkıyor. Havadaki patojenlerden oluşan bir karışım" diye konuştu.
Gallagher bağışıklık sistemini güçlendirerek bu çileye bir son verebileceğini umuyordu ve bağışıklık sistemini güçlendirdiği iddia edilen takviyeleri ve önlemleri deneyip söylenenlerin doğru olup olmadığını kendi gözüyle görmek istiyordu. Bu nedenle kendini soğuk bir kış sabahı buz gibi sularda yüzerken buldu Gallagher.
Suyun soğukluğu derisini adeta yakıyordu. Aklından sadece dubaya kadar yüzebilmek ve cankurtaranların müdahalesine ihtiyaç duymadan sudan çıkabilmek geçiyordu.
Araştırmalar, vücudun soğuk suya girdiği anda yaşanan adrenalin patlamasının kanda enfeksiyonla savaşan hücrelerin sayısını artırdığına işaret ediyor. Antikor üreten veya enfekte olmuş dokulara saldıran beyaz kan hücreleri, vücutta bir enfeksiyon olabileceği şüphesiyle yuvalarından çıkıp vücutta devriye gezmeye başlıyor. Peki bu durumda hastalıklara karşı daha iyi korunmuş oluyor muyuz?
Edinburgh Üniversitesinden immünoloji uzmanı Prof. Dr. Eleanor Riley, BBC'ye yaptığı açıklamada bu soruya, "Birkaç saat içinde her şey normale dönüyor. Soğuk suda yüzmeye giden insanların daha az soğuk algınlığı ya da enfeksiyon geçirdiğine dair kanıt bulunmuyor" sözleriyle yanıt verdi.
DÜZENLİ EGZERSİZ BAĞIŞIKLIK DOSTU
Soğuk suyun etkilerine dair kanıt bulunmasa da düzenli egzersiz yapmak daha umut verici sonuçlar veriyor.
St. Andrews Üniversitesi'nde kanıt bazlı tıp uzmanı olarak görev yapan Dr. Margaret McCartney, "Yetişkinler yılda ortalama 2-3 kez çocuklar ise 5-8 kez soğuk algınlığı geçirirler. Ancak orta yoğunluklu egzersiz yapan kişilerde viral enfeksiyon görülme sıklığı daha düşük oluyor" dedi.
McCartney, "Bu bağlamda kesin sonuçlar taşıyan klinik deneyler bulunmuyor ancak elimizdeki verilerin tamamı egzersizin sizin için faydalı olduğuna ancak bir mucize çözüm olmadığına işaret ediyor" ifadelerini kullandı.
Laboratuvar çalışmaları, düzenli egzersiz yapmanın bağışıklık sisteminin yaşlanmasını yavaşlatıyor olabileceğine işaret ediyor. İnsan vücudunun savunma kalkanları 20'li yaşlardan itibaren zayıflamaya başlıyor. Ancak 80 yaşındaki bisiklet sürücüleri üzerinde yapılan bir çalışma, bu kişilerin bağışıklık sistemlerinin 70 yaşında olduğunu gösterdi. McCartney, "Çok yüksek kaliteli deneyler yapılmadığının farkındayım ama ben bol bol pedal çevireceğim" ifadelerini kullandı.
PEKİ YA VİTAMİNLER?
Bağışıklık denince birçoğumuzun aklına C vitamini geliyor. Kimi bunun için kiloyla portakal yerken kimi de ampul ya da hap formundaki vitaminlerden medet umuyor.
"Ben buna hayır diyorum" ifadelerini kullanan McCartney, vitamin yetersizliğinin bağışıklık sistemini zayıflatabileceğini ancak çoğunluk için ekstra C vitamini almanın bir fayda getirmeyeceğini belirtti. Aynı şeyin multivitaminler için geçerli olduğunu da belirten McCartney, "Pahalı idrar üretmekten başka bir şey değil" dedi. Ancak D vitaminiyle ilgili kanıtlar bu kadar kesin değil, daha ziyade tartışmalı.
D vitamini cildimizin güneş ışınlarına maruziyetiyle üretildiği için, vitamin düzeyleri kış aylarında düşüyor. "Bence kanıtlar, solunum yolu hastalığı olan veya D vitamini seviyesi çok düşük kişiler için olası faydaları olabileceğine işaret ediyor" diyen McCartney, D vitamininin herkese faydalı olduğuna dair kanıtların "yetersiz" olduğunu vurguladı.
Tabii bir de prebiyotikler ve probiyotikler meselesi var. Bağırsaklardaki faydalı bakterilerin bağışıklığa faydalı olup olmadığı konusu halen tartışılıyor. McCartney, "Ben bunun önemli bir çalışma alanı olduğuna gerçekten inanıyorum ama size bunu tavsiye etmemizi sağlayacak gerçek dünya verileri elimizde yok" dedi.
McCartney ayrıca ekinezya, zerdeçal ve zencefil içeceklerinin kişinin bağışıklığını güçlendirmediğini de sözlerine ekledi.
GÜNÜN HANGİ SAATİNDE OLDUĞUMUZ FARK EDİYOR
Bağışıklık sisteminin gücü günün her saati aynı değil.
Riley, "Bağışıklık sistemimiz sabahın erken saatlerinde yeni uyandığımızda en etkin olduğu durumdadır. Günün erken saatlerinde de etkinliği devam eder. Günün ilerleyen saatlerinde zayıflamaya başlar" diye konuştu.
Bu nedenle geniz akıntısı gibi soğuk algınlığı belirtileri, sabahın erken saatlerinde çok güçlü oluyor, tam gaz çalışan bağışıklık sisteminin semptomları artırıyor. "Öğleden sonra 4-5 civarında" gerileme başlıyor. Bu nedenle aşı yaptıran ya da öksüren birilerine maruz kalanlar, sabah saatlerinde daha iyi korunuyor.
Riley, bağışıklık sistemi böyle 24 saatlik bir döngü içinde olduğundan, hafta içi geç saatlere kadar oturup hafta sonları da öğlene kadar uyumak yerine "düzenli bir günlük ritim tutturmanın" bağışıklık sistemini güçlendirmeye yardımcı olabileceğini söyledi.
SAVUNMA KALKANLARINIZI KENDİ ELİNİZLE DELMEKTEN VAZGEÇİN
Bağışıklık sistemimizi güçlendirmekten bahsederken enfeksiyona karşı hassasiyetimizi artıran şeyler olduğunu da unutmamak gerekiyor.
Bunların başına tütün ürünleri tüketimi geliyor. Çünkü duman doğrudan akciğerlere hasar verip virüslere karşı savunmalarını azaltıyor.
Imperial College London'dan immünoloji uzmanı Prof. Dr. John Tregoning, "Akciğerleri bir süzgeç gibi düşünün. Sigara içtiğinizde süzgecin delikleri büyür ve daha geçirgen hale gelir" ifadelerini kullandı.
Tütün ürünleri ayrıca vücuttaki inflamasyonu da artırıyor. İnflamasyon bağışıklık sistemi adına bir termostat vazifesi görüyor ve vücudun enfeksiyona verdiği doğal tepkinin bir parçasını oluşturuyor. Ancak kontrolsüz inflamasyon bağışıklık sisteminin işleyişini bozup enfeksiyona verdiği tepkileri düşürdüğünden sağlığa zarar veriyor.
Obezite de vücuttaki inflamasyonu artırarak enfeksiyon oluşumunu kolaylaştıran ve enfeksiyonların ağırlaşmasına yol açan bir diğer faktör.
MÜMKÜNSE STRESİNİZİ AZALTIN
Sürekli stresli olmak vücuttaki kortizol hormonu seviyelerini artırıyor. Kortizol de bağışıklık sisteminin gücünü azaltarak kişinin enfeksiyona yatkınlığını artırıyor.
Tregoning, doğada vakit geçirmenin, yürüyüşlere çıkmanın, arkadaşlarla zaman geçirmenin, hatta soğuk suda yüzmenin sağlığa faydalı olmasının açıklamasının stresi azaltması olabileceğini öne sürdü ve "Stres seviyeniz düştüğünde kortizolünüz de düşer. Dolayısıyla bağışıklık sisteminiz yapmaya çalıştığı göreve daha uygun hale gelir" diye konuştu.
Riley de "Mutlu olmanın, olumlu bir bakış açısı benimsemenin vücut fonksiyonlarımız üzerinde çok çok önemli bir etkisi olduğuna kesinlikle hiç şüphe yok" ifadelerini kullandı.
BURNA TUZLU SU ÇEKMEK DE ETKİLİ OLABİLİR
Soğuk algınlığı olan kişilere tavsiye edilen tuzlu su içerikli burun spreylerini mutlaka duymuşsunuzdur. Lancet'te yayımlanan bir araştırmaya göre, bu spreyler gerçekten iye yarıyor.
Araştırma kapsamında binlerce kişi tuzlu su içeren spreyler ve jel bazlı spreylerle denemeler yaptı. Katılımcılar soğuk algınlığı belirtilerini hissettikleri noktada günde en fazla 6 kez olmak kaydıyla spreyleri kullandı. Hasta olduklarında herhangi bir burun spreyi kullanmayanların iyileşme süreleri ortalama 8 günü bulurken tuzlu su spreyi ya da markalı jel bazlı sprey kullananlarda bu süre 6 güne düştü.
McCartney, markalı bir spreyin normal bir tuzlu su spreyinden daha etkili olmayacağını belirtti.
"Eğer sağlığınız için tüm gerekenleri yapıyor yani sigara içmiyor, sağlıklı besleniyor ve düzenli egzersiz yapıyorsanız o zaman bağışıklık sisteminiz zaten olabilecek en iyi durumundadır" diyen Riley sözlerini, "Normal, sağlıklı bir insanın ötesine geçebilmek için yapabileceğiniz herhangi bir şey var mı? Bunu yapabileceğinize dair çok fazla kanıt bulunmuyor. Ancak belli münferit enfeksiyonlara karşı bağışıklığınızı iyileştirmeniz için yapabileceğiniz şeyler var ve buna aşı olmak diyoruz. Bağışıklık güçlendirme çılgınlığına kapılıp paranızı boşa harcamaktansa en başta enfekte olmamanın yollarını düşünün. Mesela kimlerle sosyalleşeceğinize dikkat edin" diye noktaladı.