Temyiz nedir? Temyiz başvurusu nasıl yapılır?

Yargı mekanizması içerisinde temyiz kanun yolu, yerel mahkemeler veya istinaf mahkemeleri tarafından verilen kararların daha uzman, daha üst bir organ tarafından incelenmesi ile kesinleşecek kararların en az hata ile oluşmasını hedeflenmektedir.

Yargı sistemimizde; yerel mahkeme, istinaf mahkemesi ve temyiz olmak üzere 3 basamaklı bir denetim sistemi düzenlenmiştir. İstinaf kanun yolu hukukumuzda 20 Temmuz 2016 tarihi itibariyle uygulanmaya başlanmış olup bu tarih öncesinde yerel mahkeme kararları üst yargı organı olarak sadece temyiz mahkemeleri tarafından denetlenmekteydi. İstinaf kanun yolunun yürürlüğe girmesi ile yerel mahkeme kararlarına karşı önce istinaf yoluna, oradan sonra temyiz yolu açıksa temyiz yoluna başvurulabilmektedir.

Hukuk yargılaması (cezai ve idari yargılama hariç olmak üzere) bakımından temyiz, 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nda düzenlenmiştir. Hukuk Muhakemeleri Kanunu’na göre; davada taraflar hukuki yararının bulunması şartıyla temyizi kabil nihai kararlar ile hakem kararlarının iptali taleplerine karşı kararın kendisine tebliğ tarihinden itibaren “iki hafta” içerisinde temyiz yoluna başvurabilir.

Temyiz yolu kapalı kararlar

Bununla birlikte bölge adliye mahkemeleri tarafından verilen aşağıda belirtilen kararlara karşı temyiz yoluna başvurulamaz:

• Miktar veya değeri " 72.070,00 " Türk Lirasını (bu tutar dâhil) geçmeyen davalara ilişkin kararlar (Bu rakam yazının yayınlandığı 2020 yılı için geçerli olup her yıl değişmektedir.)
• Kira ilişkisinden doğan ve miktar veya değeri itibarıyla temyiz edilebilen alacak davaları hariç olmak üzere Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 4’üncü maddesinde gösterilen davalar ile Kat Mülkiyeti Kanunu’ndan doğup taşınmazın aynına ilişkin olan davalar hariç özel kanunlarda sulh hukuk mahkemesinin görevine girdiği belirtilen davalarla ilgili kararlar
• Yargı çevresi içinde bulunan ilk derece mahkemeleri arasında yetki ve görev uyuşmazlıklarını çözmek için verilen kararlar ile merci tayinine ilişkin kararlar
• Çekişmesiz yargı işlerinde verilen kararlar
• Soybağına ilişkin sonuçlar doğurmak hariç olmak üzere, nüfus kayıtlarına ilişkin davalarda verilen kararlar
• Yargı çevresi içerisinde ilk derece mahkemeleri hakimlerinin davayı görmeye hukuki veya fiili engellerinin çıkması halinde, davanın o yargı çevresi içerisindeki başka bir mahkemeye nakline ilişkin kararlar
• Geçici hukuki korumalardan kaynaklanan kararlar

Temyiz sebepleri nelerdir?

Ancak temyizi mümkün her karara karşı temyiz yoluna başvurulamamaktadır. Zira temyiz yoluna başvurmak için temyiz sebebi bulunması gerekmektedir. Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nda temyiz sebepleri şu şekilde belirlenmiştir:

• Hukukun veya taraflar arasındaki sözleşmenin yanlış uygulanmış olması
• Dava şartına aykırılık bulunması
• Taraflardan birinin davasını ispat için dayandığı delillerin kanuni sebep olmaksızın kabul edilmemesi
• Karara etki eden yargılama hatası veya eksikliklerin bulunması.

Görüldüğü üzere, temyiz sebebi olabilecek hususlar, usul hukuku veya maddi hukukun yanlış uygulamasından kaynaklanan sebeplerdir. Ancak maddi vakıalara ilişkin denetim, temyiz kapsamında değerlendirilmemektedir.

Yargıtay, temyiz incelemesinde gösterilen sebeplere bağlı değildir. Kanunların açık hükmüne aykırı gördüğü diğer hususları da inceleyebilir.

Temyiz ile ilgili diğer detaylar

Ceza hukuku haricindeki temyiz başvurularında, tebliğ giderleri ile gerekli harç ve giderler yatırılması gerekmektedir.

Kural olarak temyiz, kararın icrasını durdurmamaktadır. Ancak İcra ve İflas Kanunu’nun icranın geri bırakılmasıyla ilgili hükümleri uyarınca icranın ertelenmesi mümkündür. Nafaka kararlarında icranın geri bırakılmasına karar verilememektedir.

Ayrıca kişiler hukuku, aile hukuku ve taşınmaz mal ile ilgili ayni haklara ilişkin kararların icra edilebilmesi için kararların kesinleşmesi gerekmedir. Bu konulara ilişkin kararlar, süresi içerisinde kanun yollarına götürülmüş ise kararlar hakkında icra takibi başlatılabilmesi için kararların kesinleşmesi gerekmektedir.

Yargıtay, temyiz incelemesini kural olarak dosya üzerinden yapmaktadır. İstinaf mahkemelerinde yapılan yargılamada asıl olan dosya üzerinden inceleme yapılmasıdır. Ancak bazı hallerde duruşma yapılması istenebilir yahut Yargıtay bu sınırlama ve taleple bağlı olmaksızın kendiliğinden duruşma yapılmasına karar verebilir. Bu haller şunlardır:

• Miktar ve değeri kanunda belirtilen sınırı aşan davalar (Bu rakam 2020 yılı için “108.120,00” Türk Lirası olup her yıl değişmektedir.)
• Tüzel kişiliğin feshi davaları
• Genel Kurul Kararının iptali davaları
• Evlenmenin butlanı ve iptali davaları
• Boşanma veya ayrılık davaları
• Velayet, soy bağı ve kısıtlama davaları

Temyizde sadece denetim söz konusu olduğundan ve bu denetim hukuki yönden yapıldığından buna uygun karar verilmektedir. Yani temyiz incelemesi neticesinde ilk derece mahkemesinin yerine geçilerek davanın kabulüne, davanın reddine yönelik karar verilmesi mümkün değildir. Bu sebeple, temyiz sonunda;

• Onama
• Bozma
• Düzelterek onama kararı verilmektedir.

Yargıtay onama kararı verdiğinde, onadığı kararın hukuk normlarına uygunluk gerekçesini göstermek zorundadır. Onama kararı ile dava dosyası kesinleşir ve dosya gerekli işlemlerin yapılması için ilk derece mahkemesine gönderilir.

Yargıtay, kararda tarafların kimlik bilgilerinde hata olması, hesap hataları, açık ifade hataları olması hallerinde veyahut kararın yerinde olduğu ancak gerekçenin yanlış olduğu hallerde düzelterek onama kararı vermektedir. Bu halde de onama kararı ile birlikte dosya kesinleşmektedir.

Yargıtay’ın bozma kararı vermesi halinde, dosya yeniden ilgili istinaf mahkemesine gönderilmektedir. Bu durumda dosya kendisine gönderilen istinaf mahkemesi “bozmaya uyma” kararı verebilir yahut ilk karar hakkındaki düşüncesinde ısrar ederek “direnme” kararı verebilir. İstinaf mahkemesinin direnme kararına karşı da doğrudan doğruya istinaf mahkemesine gidilebilmektedir.