Yok olan yalı temellerinden doğuyor

Türkiye’nin 47,50 metre ile en büyük cepheli yalısı temellerinden yeniden doÄŸuyor. 1910’lu yıllarda tamamen kaybolan PaÅŸabahçe’deki tarihi Tahir PaÅŸa Yalısı’nın izini süren mimar Erol Sevimlisoy ve ekibi, Anıtlar Kurulu’na yalının tescilini yaptırdı. Åžu anda Toprak Holding’e ait arazi üzerinde temellerinin bir bölümü bulunan yalının inÅŸası için teklifler alınıyor.Ä°ÅŸkodra Valisi Tahir PaÅŸa’nın 1880’de yaptırdığı ve 1910’lu yıllarda ortadan kalkan PaÅŸabahçe’deki yalısı, Türkiye’nin en büyük cepheli yalısı olarak önümüzdeki aylarda yeniden inÅŸa edilecek. Tarihi kayıtlar ve fotoÄŸraflardan yararlanılarak, aslına uygun olarak projelendirilen yalının tabanı bin 780 metrekareye oturuyor. Yalı bittiÄŸinde, üç katta toplam 5 bin 300 metrekarelik kapalı alana sahip olacak.Toprak Holding yöneticilerinin isteÄŸi üzerine, arazide 1990 yılında çalışmaya baÅŸlayan mimar Erol Sevimlisoy, burada tarihi bir yapıya ait kalıntılar buldu. Anıtlar Kurulu ile yapılan görüşmelerde, temel kalıntılarının yarısının, incelenen 18 numaralı, diÄŸer yarısının ise 17 numaralı parselde bulunduÄŸu öğrenildi. Ancak 17 numaralı parseldeki bu kalıntılar fark edilmemiÅŸ ve üzerine üç katlı bir apartman inÅŸa edilmiÅŸti. Kurul, ileride problem çıkacağını düşünerek, temelin yarısı için yapım talebini kabul etmedi. Bunun üzerine bahçede kuyular kazılarak, en azından bir müştemilata ulaÅŸmayı uman Sevimlisoy ve ekibi, kıyıya paralel olmayan birkaç taşı takip ederek, yeni bir yalının temellerini buldu. Sonunda, bin 780 metrekareye oturan bir baÅŸka yalının temellerine ulaşıldı.DEDEKTÄ°F GÄ°BÄ° LONDRA’YA KADAR Ä°Z SÃœRDÃœLERAraÅŸtırma, bu devasa yapının ne olduÄŸu anlamak için sürdürüldü. Yalı, Ä°ÅŸkodra Valisi Tahir PaÅŸa’ya aitti. Kıyıya paralel olan ve daha önce yarım temeli bulunan yalı ise damadı Asaf Bey’indi. Tahir PaÅŸa’ya ait yalı yıkıldıktan sonra kalan taÅŸları, damadı Asaf Bey kendi yalısının yapımında kullanmıştı. Eski sahipleri, 1916’de inÅŸa edilen bu yalının, 1938’de bina vergisinden muaf olmak için yıktırıldığını söylediler. Ailenin soyaÄŸacı incelendi ve bir zamanlar Taksim’de oturan ve Londra’ya taşınan Zehra Hanım’ın adına ulaşıldı. Zehra Hanım, mimarlara, Tahir PaÅŸa Yalısı’nın eski fotoÄŸraflarını verdi ve yapıyı anlattı. Buna ek olarak hava haritaları, Prof. Sedad Hakkı Eldem’in çizimleri, özel idare kayıtları, tarihsel dokümanlar ve Osmanlı tapu kayıtları da incelendi. Artık Tahir PaÅŸa Yalısı’nın da, Asaf Bey Yalısı’nın da varlığı kanıtlanmıştı. Aslına uygun rölöve, restitüsyon-restorasyon yani rekonstrüksiyon (yeniden yapma) projeleri Anıtlar Kurulu’na sunuldu. Toplam sekiz yıl süren çalışmalarla Kurul’dan izin alındı ve yalı tarihi eser olarak tescil edildi. 1998 yılında rölöve ve restitüsyon projeleri onaylandı.Tahir PaÅŸa Yalısı’nın sekiz dönüm bahçesi, tipik yalı bahçesi özelliklerini hálá koruyor. GeniÅŸ yüksek taÅŸ-tuÄŸla karışımı bahçe duvarı, yine geniÅŸ ve yüksek giriÅŸ kapısı ve parsel bitiminde servis kapısı ile giriÅŸ kapısı yanında yer alan atların yıkandığı havuzu görmek mümkün. Bahçede toplam sayısı 151 olan akçaaÄŸaç, sedir, porsuk, akasya, palmiye, atkestanesi, ıhlamur, fıstık çamı, kızılçam, manolya, incir, ceviz, diÅŸbudak, servi, fındık, ladin, ginko, söğüt ve meyve aÄŸaçları var. Osmanlı çimlerinin de görüldüğü bahçedeki yaÅŸları 25-200 arasında deÄŸiÅŸen tüm aÄŸaçlar Ä°stanbul Ãœniversitesi Orman Fakültesi tarafından tespit edildi, nakil edilebilecek olanlar belirlendi. Yalının rıhtımındaki kayıkhane de yerli yerinde.Tahir PaÅŸa Yalısı’nın bir özelliÄŸi de geniÅŸ odaları. Yeni projede kalorifer dairesi, depo, soÄŸuk hava odaları, sığınak ve havalandırma amacıyla kullanılmak üzere yalıya bir bodrum kat ilave edildi. Harem, selamlık ve sofa ise aynen korundu. Ancak bazılarının iÅŸlevi deÄŸiÅŸti. ÖrneÄŸin, ana giriÅŸteki büyük sofa misafir karşılama ve kokteyl salonu olarak kullanılacak. Sofadan harem ve selamlıklara geçiÅŸteki ilk odalarda, bu odalara ait tuvalet ve vestiyerler yer alacak. Bir oda mutfak olarak kullanılacak, diÄŸer odalar ise salon ve yemek odası olacak. Yalının iç mimari uygulamalarını Erol Sevimlisoy ile Yüksek Mimar Nurgül Akgündüz, klasik tasarımlara baÄŸlı kalarak yapacaklar.MÄ°MAR EROL SEVÄ°MLÄ°SOY:BOÄžAZİÇİ’NDE YAÅžAMAK AYRICALIKBoÄŸaziçi’nde doÄŸal güzellikler ve tarihi birikimlerin oluÅŸturduÄŸu deÄŸerlerin içinde yaÅŸamak büyük ve keyifli bir ayrıcalık. El deÄŸiÅŸtiren yalılar tarihe mal olmuÅŸ yaÅŸam kültürünü de deÄŸiÅŸtiriyor. Yalıda, köşkte, BoÄŸaz’da yaÅŸamak özel bir kültür gerektiriyor. BoÄŸaziçi’nde tespit edilmiÅŸ 700 civarında yalı var. Eskiden yalı sahipleri, bunları son çare olarak ellerinden çıkarırlardı ve satışlar duyulmadan yapılırdı. Ancak son günlerdeki gayri- menkule hücum yalılarda da hissedildi ve son altı ayda 60 yalı el deÄŸiÅŸtirdi. Yani 60 aile BoÄŸaziçi yaÅŸamına karıştı.Rekonstrüksiyonlarda, her yenileme çalışmasıyla ben de kendimi yeniliyorum. Eski eser yapıları mümkün olduÄŸunca yıkmadan yapmaya, korumaya gayret ediyorum. Â