Partilerin seçim performansını tek tek ölçmek mümkün mü?

Bu durumu açıklamak için önce biraz geriye gidelim. Eski sistemde yerel seçimlerde il ve ilçe belediye başkanları seçilirken her ilde ‘il genel meclisi’ sandığında da oy kullanılıyordu. İl genel meclisleri için kullanılan oyların parti aidiyeti, partilere duyulan yakınlık ölçüleri üzerinden verildiği kabul edildiğinden, bu sonuçlar siyasi partilerin durumunu ölçmek bakımından önemli bir gösterge oluşturuyordu. Her yerel seçimde partilerin ülke genelindeki siyasi gücü ‘il genel meclisi’ sonuçlarının toplamı üzerinden okunuyordu.

2009 yerel seçimini hatırlayalım. 2008 ekonomik krizinin etkilerinin sürmekte olduğu bir döneme denk gelen bu seçim AK Parti açısından ciddi bir gerilemeye sahne olmuştu. AK Parti, il genel meclisi toplamında ülke genelinde yüzde 38.39 oy almıştı. Bu, AK Parti’nin 2007 genel seçiminde elde ettiği yüzde 46.58 oranındaki oyun bir hayli altındaydı. CHP yüzde 23.08, MHP ise 15.97 oranlarında oy almıştı.

*

2009 yerel seçimini izleyen dönemde büyükşehirlerin sayısı 16’dan 30’a çıkartılırken, bu statüde bulunan şehirlerdeki il genel meclisleri kaldırıldı. Bunun sonucu büyükşehirlerde belediye meclisleri yerel düzeydeki tek meclis konumuna geldi. Buna karşılık kalan 51 ilde ‘il genel meclisi’ sistemi yürürlükte kaldı.

Yerel seçimlerde partilerin performansı nasıl ölçülecekti? Genel kabul gören yöntem, bu ölçüm için 30 ilde ‘büyükşehir belediye meclisleri’, 51 ilde ise ‘il genel meclisleri’ için kullanılan oyların toplanması oldu. 30 Mart 2014 yerel seçiminde bu yönteme başvurulduğunda, Anadolu Ajansı’nın o tarihteki hesaplamasına göre partiler arasında ‘yaklaşık’ şöyle bir dağılım ortaya çıktı: AK Parti 43.6, CHP: yüzde 25.7, MHP: 17.6.

Bu sonuçlar, AK Parti’nin 2011 genel seçiminde yüzde 49.83 oranına çıkan oy toplamının altına düştüğünü, buna karşılık MHP’nin mütevazı ölçülerde de olsa belli kazanımlar elde ettiğine işaret ediyordu.

*

Peki geçen pazar günü yapılan yerel seçimlerde siyasi partilerin her birinin tek tek sahip olduğu kitlesel desteği netlik içinde okumamıza yardımcı olacak benzer verilere sahip miyiz?

Aynı yöntem esas alınsa da bu seçimde ittifak partilerinin işbirliği yaptıkları seçim bölgelerinde belediye meclisleri için ortak liste çıkartmaları fotoğrafın okunmasını güçleştiriyor. Çünkü ittifak partilerinin oyları iç içe geçiyor.

Bu durum her iki ittifak açısından da geçerli. Örneğin, ‘Cumhur İttifakı’na baktığımızda, AK Parti ve MHP, Türkiye genelinde işbirliği yaptıkları büyükşehirlerdeki birçok ilçede belediye meclisleri için ortaklaşa hazırlanan tek listeyle seçime girdiler. İşbirliğine gidilen bir ilçede MHP’li belediye başkanı seçime giriyorsa, ilçe belediye meclisi üyelikleri için de MHP listesi esas alındı ama bu listeye AK Parti’den de isimler kondu. Ya da tam tersi geçerli oldu.

‘Millet İttifakı’nda da benzer bir işbirliği modeli sergilendi. İşbirliği yapılan birçok yerde CHP ile İYİ Parti belediye meclislerine ilişkin listeleri de ortaklaşa hazırladılar. Ayrıca, HDP’nin seçime katılmadığı bazı merkezlerde CHP listelerinde HDP’li isimlere de yer verildi.

*

Bunun sonucu, işbirliği yapılan merkezlerde aradaki geçişkenlikler yüzünden belediye meclisi oyları üzerinden partilerin oyunu kesinlik içinde ayrıştırabilmek kolay değil.

Bu aşamada partilerin durumunu anlamak bakımından fikir verici en önemli ölçüt, AA’nın 51 ilde 'il genel meclisi' ve 30 büyükşehirde 'belediye başkanlığı' için kullanılan oyların toplamı olarak verdiği verdiği sonuçlara göre ittifakların genel performansına bakmak olacaktır.

Buna bakarsak ‘Cumhur İttifakı’ çatısı altındaki AK Parti ülke genelinde 44.32, MHP ise 7.31 oy almıştır. Bu toplamda 51. 63 oranına geliyor. Gelgelelim AK Parti toplamı içinde MHP’den gelen oylar da söz konusudur. Keza daha az miktarda olmakla birlikte MHP’nin toplamı içinde AK Parti kaynaklı oylar vardır.

Bu iki partinin 24 Haziran 2018 genel seçiminde aldığı toplam oy oranı, AK Parti yüzde 42.56 ve MHP yüzde 11.10 olmak üzere yüzde 53.66’ydı. Bu durumda ‘Cumhur İttifakı’ bileşenlerinin toplamında yaklaşık 2 puanlık bir düşüşten  söz edebiliriz. Ancak bunun kimden ne kadar kaynaklandığını kestirebilmek bu veriler üzerinden mümkün değildir.

*

 ‘Millet İttifakı’na baktığımızda da şunu görüyoruz: 24 Haziran 2018 seçiminde yüzde 22.65 olan CHP oyları geçen pazar günü sandıkta yüzde 30.11 düzeyinde çıkmıştır. İYİ Parti’nin yüzde 7.45 oranındaki oyu eklendiğinde ittifakın 31 Mart’taki toplamı 37.56’ya geliyor. Bu partinin 24 Haziran 2018’deki oyu yüzde 9.96 oranındaydı.

CHP’nin yüzde 30 dolayındaki oyu içinde İYİ Parti kaynaklı oylar olduğu gibi HDP seçmeninden yönelen anlamlı bir taktik destek de söz konusudur. HDP’nin 24 Haziran 2018’de yüzde 11.70 oranında olan oyunun bu kez 4.24 oranına gerilediği bu çerçevede hatırlatılabilir. 

 Yerel seçimin çizdiği tablo, partilerin ve ittifakların Türkiye genelindeki durumlarını okumak  açısından ana hatlarıyla bu şekilde özetlenebilir.