Ben bittim galiba

Çok çalışan, aşırı hırslı, başarı odaklı bir hanım. Son iki yıldır üst üste inanılmaz projelere imza atmış, hatta uluslararası bazı ödüller bile almış. Anlattığına göre günde en fazla birkaç saat uyuyabiliyor.
Daha kötüsü, uykusunda bile “ya sorun çözüyor” ya da “yeni projeler” üretiyor. Son bir haftadır başı dönmeye, içi çekilmeye, kalp çarpıntılarından yakınmaya başlamış.
“Elimi kolumu değil, parmaklarımı bile kıpırdatacak halim yok” diye anlatıyor içine düştüğü kötü durumu. Detaylı muayenelerden ve bir sürü incelemelerden geçmiş. Ciddi hiçbir şeyinin olmadığı, durumunun “psikolojik!” olduğu söylenmiş. Problemin bir “tükenme/bitme sendromu” yani “adrenal yorgunluk” olduğu ise kesin. Bir psikiyatri uzmanına yönlendirdim. İnşallah kısa sürede iyileşecek. Reçetesindeki ilk ilaç bana göre “kısa bir tatile çıkmak ve dinlenmek” olmalı.
İsterseniz şu adına “tükenme sendromu” denen duruma biraz daha odaklanalım. Buyurun...

UNUTMAYIN

Ne zaman tükeniriz

Tıpkı “tüketmek” gibi “tükenmek” sözcüğünden de oldum olası hoşlanmadım. Ne var ki ikisi de son yılların en moda, en sık kullanılan sözcükleri.
Özellikle “tüketmek” hepimizin vazgeçilmezi. Yiyip içerek tüketiyoruz. Kendimize zaman ayırmayarak ve çok çalışarak tüketiyoruz. İlişkilerimizi ıskalayarak tüketiyoruz. Birbirimizden uzaklaşıp dostluk ilişkilerini bile teknolojik araçlarla çözmeye çalışarak tüketiyoruz.
Daha da fenası tükettikçe de keyif alıyor, daha çok tüketen yapılara dönüşüyor, daha da çok tüketmeye başlıyoruz. Böyle bir kıskaca girdiğimizde ise daha çok yiyip içmeye, daha çok alışveriş yapmaya, her şeyin daha lüksünü, pahalısını, büyüğünü, hızlısını istemeye başlıyoruz.
Herkes bizden bahsetsin, bizi konuşsun, bizi izlesin, bize özensin, hatta (zarar vermeden) kıskansın istiyoruz. Sadece ürettiklerimizle değil, tükettiklerimizle de övünme gibi bir durum başlıyor.
Süreç bir süre sonra beynimizi de, böbreküstü bezlerimizi de tüketmeye başlıyor. En son nokta beynimize ve böbreküstü bezlerimizin (bunlara adrenal bezler de deniyor) birbirini tükettiği ve birlikte tükendikleri bir iflas durumu oluyor.
Sağlıklı yaşam uzmanları bu tür tükenme durumlarında kısaca “adrenal tükenme” deyimini kullanıyorlar ve olayı “adrenalin bağımlı yeni yaşam tarzımızın” beklenen bir sonucu gibi de görüyorlar.

BİR NOT

Kimler çabuk tükeniyor 

“Adrenal tükenme” veya onun hafif şekli “adrenal yorgunluk” tuzağına düşme tehlikesi herkes için var. Yine de bu tuzağa en çok da şehirliler, okumuş yazmış eğitimli kişiler ve yöneticiler düşüyor. Riskli bir diğer grup da sanatçılar.
Meslekler dikkate alındığında bankacılar, borsacılar ve diğer finans ilgilileri, sanatkârlar, mimarlar, doktorlar, gazeteciler, siyasetçiler de muhtemel adrenal yorgunluk adayları.
Listeye üst düzey yöneticileri de rahatlıkla ekleyebiliriz. Bu kişiler hayatın gelgitlerine, beklenti, hırs ve statü endişelerine farkına varmadan da olsa kendilerini fazlaca kaptırabiliyorlar. Ürettikleri aşırı stres yükü, böbrek üstü bezlerinin (adrenal bezler) bırakın kendilerini onarmalarına, dinlenmelerine bile fırsat vermeyebiliyor. Bunların çoğu çok sayıda işi aynı anda yapmaya çalışan, çalışma saatlerini uzatan, hızlı karar almak zorunda olan, girişimci ruhlu, meydan okumaya eğilimli bireyler.
“Savaş ya da kaç” durumu söz konusu olduğunda “kaçmayı değil, tersine daha da sert savaşlara girmeyi” tercih ediyorlar. Hatta bazıları zamanla stresten, korku ve tehlikeden beslenme hatasına bile düşebiliyor. Eğlenmek, hayatın keyfini çıkarmak, dinlenmek, işi oluruna bırakıp o günü yaşamaya bakmak, dalga geçmek, geyik yapmak onların yaşam kitaplarında yeri olmayan şeyler.
Heyecan, aciliyet, hız, başarı tutkusu, daha çoğunu isteme ve çoktan beslenme hatası onları otonom yapılanmada “stres savar” değil, “stres sever” süreçlere sürüklüyor. Neticede de olan böbreküstü bezlerine oluyor. Yüklenmeler yeni tepkiler doğuruyor, tepkiler stres bağımlısı süreçleri beraberinde getiriyor.
Sonrası mı? Tek bir sözcükle ifade ediliyor: Tükenmek!

ÖNERİM

Tükenenler ne yapmalı 

Tükenmişlik sendromunun tuzağına düşenlerin yapabilecekleri pek çok şey, izleyebilecekleri farklı stratejiler var. Bana göre başlangıç noktası bir psikiyatrik denetim ve psikolojik takviye olmalı.
Ben böyle düşündüğüm için bu yazıya vesile olan hanımefendiyi önce bir psikiyatri uzmanına yolladım. Sonrası yapılacak incelemeler ve değerlendirmelerden sonra belirlenecek.
Şu nokta ise hiçbir zaman unutulmamalı: Tükenmişlik sendromu bir hastalık filan değil, bir tür “yanlış seçim!”dir. Bir çeşit yaşam tarzı hatasıdır. Bir tür dikkatsizlik durumudur. İlk yapılması gereken şey de acilen “dinlenme durumuna geçmek” olmalıdır.

NOT ALIN

B12 vitamini nelerde var

B12 hem önemli, hem de nazlı bir vitamin! Temini de, emilimi de oldukça güç bir yaşamsal madde o.
B12 vitamininin en çok bulunduğu besinlerin başında deniz ürünleri var.
Eğer paranız yetiyorsa balık yumurtası B12’nin en büyük kaynağı.
Siz yine de havyar/balık yumurtası yerine her zaman bulabileceğiniz deniz ürünlerine, mesela balıklara yönelin. Uskumru dahil yağlı balıkların çoğu B12 için güvenilir besinlerdir.
Sadece 100 gram uskumru yiyerek bir günlük ihtiyacınızı fazlasıyla karşılayabiliyorsunuz. Kırmızı eti de unutmayın. Ciğer etten biraz daha zengin bir kaynak ama çoğunluk –nedense- ciğere pek sıcak bakmıyor, eti tercih ediyor. 100 gram etin günlük B12 ihtiyacının neredeyse yarısını karşılayabileceği söylenebilir.
Süt ürünleri de B12 için önemli ve güvenilir kaynaklar.
Yoğurt, peynir, süt, ayran fark etmiyor, hepsinde de B12 vitamini var.
Prensip olarak şunu unutmayın, B12 vitamininin ana kaynağı hayvansal kaynaklardır.
Eğer sonradan eklenmemişse bitkisel gıdalar B12 içermiyor.

TÜKENMİŞLİK BELİRTİLERİ NELER

Tükenme sendromunun işaretleri herkeste farklı ama yine de ortak noktalar çok. İlk işaretler uyku bozuklukları, çarpıntılar, sabah yorgunlukları, cinsel isteksizlik, baş ağrıları, boyun sırt tutulmaları oluyor.
Sorun fark edilip çare bulunmadığında da mide bağırsak spazmları, reflü şikayetleri, endişeler, yeme bozuklukları, aşırı kilo alma veya kilo kayıpları, kaşıntılar, “vitiligo” veya “sedef hastalığı” benzeri cilt lezyonları oluşabiliyor.
Bunlardan bazıları tekrarlayan ürtiker/kurdeşen nöbetlerinden, boğaz, dil, dudak şişmeleriyle soluğu alerji uzmanlarında da alabiliyor.
Çoğunun bağışıklık sistemi de çöküyor. Terlemeler ve depresyona girme tehditleri de sürpriz değil. Baş dönmesinden ve kulak çınlamasından şikayet edip KBB uzmanlarına, çarpıntı ve nefes darlığından endişelenip kardiyologlara, reflü, kolit benzeri yakınmalarla gastroenterologlara gidenler de var.