Mahkemesiz çözüm!

MAHKEMELERİ her yıl 450 bine yakın davadan kurtaracak, çalışanların da 2 yıl beklemeden bir ay içinde haklarını alabileceği düzenleme referandum sonrası Meclis’e geliyor. Konunun detayına geçmeden önce bir-iki çarpıcı rakam vereyim. Sadece geçen yıl, işçi-işveren uyuşmazlıklarından dolayı mahkemelerde 650 binden fazla dava dosyası açıldı. Bir önceki sene ise bu sayı 450 binler civarındaydı. Uyuşmazlıklarda başı, kıdem tazminatı çekerken; fazla mesai, haksız yere işten çıkarma, yıllık izin gibi konular da diğer dava konuları oldu. Bir bilgiyi daha paylaşayım. İşçi-işveren anlaşmazlıkları nedeniyle açılan davalar da en az 1,5 yıl sürüyor, temyiz falan derken bu süre, 2 yıla kadar çıkıyor. Demek ki, neymiş? İşçi ile işveren arasındaki uyuşmazlıklar her sene artıyor ve açılan davalar da en az iki yıl sürüyor. Hal böyle olunca da işçi tarafı mağdur duruma düşüyor.

ARABULUCU ZORUNLU

Gelelim, sorunun çözümüne. Yeni hazırlanan İş Kanunu Tasarısı ile işçi ile işveren arasındaki uyuşmazlıklara hem çabuk hem de kolay çözüm getiriliyor. Böylece mahkemeler her yıl 450 bin dava yükünden kurtulacak; daha da önemlisi yeni düzenleme ile çalışanlar en geç bir ay içinde hakkını alabilecek. Tasarıya göre, uyuşmazlık halinde mahkemeden önce arabuluculuk sistemine başvurulacak. Aslında uyuşmazlıklarda arabuluculuk, 2016’nın Haziran ayında yapılan düzenleme ile uygulamaya girdi ama taraflar, uyuşmazlığı arabulucuya taşımada serbest bırakıldı. Yeni İş Kanunu Tasarısı ise zorunlu kılıyor.

Şöyle ki; çalışansanız ve işveren, kıdem tazminatı ödemiyor ya da eksik ödüyorsa, hemen mahkemeye başvurup, dava yoluna gidemeyeceksiniz; önce arabulucuya müracaat edeceksiniz. Yani, yasa çıktığında işçi ile işveren arasındaki uyuşmazlıklarda arabulucuya gitmek zorunlu olacak. Şimdi soracaksınız, ‘tüm uyuşmazlıklar için mi?’ diye. Bugün en çok davaya konu olan; ücret, fazla mesai, kıdem ve ihbar tazminatı, hafta tatili, yıllık izin süresi ve ücretleri gibi alacak davaları için arabuluculuk sistemi zorunlu hale gelecek.

3 HAFTADA ÇÖZÜLECEK

Aynı zamanda işe iade davaları için de mahkemelerden önce arabulucuya gidilecek. Arabulucu ise kendisine yapılan başvuruyu üç hafta içinde çözmek zorunda. Şunu da belirtmekte fayda var; işçi ve işveren arasındaki uyuşmazlığı arabulucu da çözemiyorsa; arabulucu bu durumu tutanak altına alacak ve taraflar isterlerse hukuk yoluna başvuracak. Yani, arabuluculuk sistemi, tarafların dava yolunu kapatmıyor. Halen uygulanmak olan ancak zorunlu olmayan arabuluculuk sistemi hakkında da kısa bilgi vereyim. Toplam arabulucu sayısı 11 bin 368 ve 59 arabuluculuk bürosu bulunuyor. Bugüne kadar arabuluculuk sistemine toplam 9 bine yakın başvuru olmuş ve bunların yüzde 87’si işçi-işveren uyuşmazlıklarından kaynaklı. Arabuluculuk uygulamalarının toplam parasal değeri ise 732,4 milyar liraya yaklaştı. Yeni İş Kanunu yasalaştığında hem arabulucu hem de arabuluculuk bürosu sayısı da artırılacak. İş Kanunu tasarısının ise referandum sonrası Meclis’in gündemine gelmesi bekleniyor.

ARABULUCULUK SİSTEMİ NASIL ÇALIŞACAK?

- İşçi ile işveren arasında ücret, fazla mesai, kıdem ve ihbar tazminatı, hafta tatili, yıllık izin süresi ve ücretleri gibi konularda çıkacak uyuşmazlıklarda zorunlu olarak önce arabulucuya gidilecek.

- Başvuru, arabuluculuk bürosuna; yoksa sulh hukuk mahkemesinin yazı işleri müdürlüğüne yapılacak.

- Arabulucu, taraflarla görüşerek uyuşmazlığın nedenlerini raporlayacak.

-Arabulucu uyuşmazlığı en fazla bir ay içinde sonuçlandırmak zorunda. 

SGK’YA DA HEMEN DAVA AÇILAMAYACAK

Yeni İş Kanunu tasarısına göre gerek sosyal sigortalar gerekse genel sağlık sigortası nedeniyle Sosyal Güvenlik Kurumu’na (SGK) açılacak davalarda da önce SGK’ya başvurma zorunluluğu geliyor. Bugün sigorta primi ödemeleri, sosyal güvenlik destek primi, emekli aylığının eksik hesaplanması gibi birçok nedenden dolayı gerek çalışanlar gerek emekliler gerekse hak sahipleri SGK, aleyhine dava açıyor. Bu davaların sonuçlanma süresi de en az 2 yılı buluyor. Yeni tasarı, SGK ile yaşanacak uyuşmazlıklarda dava açılmadan önce Kurum’a müracaat edilmesini zorunlu kılıyor. 60 gün içinde SGK, başvuruya cevap vermezse, taraflar o zaman hukuk yoluna gidip, SGK’ya dava açabilecek.

SORU-CEVAP KÖŞESİ

- 2016 Aralık’ta gelir testi yaptırdım. SGK’ya gittim, ocaktan itibaren toplam borcunuz 300 TL dediler. Ben bunu ödemeyip, 1 Nisan 2017 tarihini beklersem, benim bu 300 TL olan faiz ve borçlarım, silinip ocaktan itibaren 53 TL’den mi hesaplanacak? A.Harun Özden

Gelir testi yaptırdıktan sonra ödeyeceğiniz prim belirleniyor, sizin de prim toplamınız belli olmuş. Ocak, şubat ve mart ayına ait genel sağlık sigortası primlerinizi ödeyeceksiniz, 1 Nisan’dan itibaren, yani yasa yürürlüğe girdikten sonra aylık 53 lira ödeyeceksiniz.

- Kızım üniversite 3’üncü sınıfta okuyor. Ben, babamdan SSK yetim maaşı alıyorum. Kızım genel sağlık sigortası primi ödüyordu. Ara ödemeleri aksattık. Şimdi torba yasasıyla silinecek deniyor. Benim sorum bundan sonra prim ödemeye devam edecek mi? Melahat Tönge

Geçen sene genel sağlık sigortasında yapılan düzenleme ile liseyi bitirdikten sonra 20 yaşına, üniversiteden sonra da 25 yaşına kadar gençlerin primlerini devlet karşılıyor. Aynı şekilde gençlerin geçmişten gelen borçları varsa bu borçlar da silindi. Bu çerçevede kızınız üniversitede okuduğundan primini devlet karşılıyor.

-2010 yılında sigortasız eleman çalıştırmaktan dolayı teftiş sonucu kesilen ve yapılandırdığım cezalarda af kapsamına giriyor mu acaba? Çalışan sayısı 5’in altında idi. Vedat Şenol

Uygulamaya giren Torba Kanun ile mahkeme kararıyla ya da yapılan denetimlerde sigortasız veya sahte sigortalı çalıştırdığı tespit edilen işveren, ilk bir ay prim teşvikinden yararlanamayacak. Ancak işveren, 3 yıl içinde sigortasız işçi çalıştırmaya devam ederse, her bir tespit için 1 yıl süreyle teşvikten faydalanamayacak. Bu kapsamda siz de aftan yararlanacaksınız.