Mahmut Makal’ın ardından

Türkiye’nin köy gerçeği üzerine düşünecekseniz, konuşacaksanız, çözüm için çaba harcayacaksanız işe Bizim Köy’ü okuyarak başlamalısınız.

Romantik köy anlayışından gerçekçi köy saptamalarına geçişin başlangıcıdır o kitap.

Mahmut Makal, Bizim Köy’den sonra da kitaplar yazdı, köye ilgisini sürdürdü.

Birçok köy edebiyatı yazarını okurken, onun kitapları belleğimdeki çerçevede canlılığını korur.

Neydi Bizim Köy?

Yaşanmışlıktan, tanıklıktan gelen inandırıcı köy anıları, notları. Yer yer kara mizahın daniskası. Bizim Köy gibi kitapların eskimeyen özelliği, insana dair bilgileri, övgüleri, yergileri, yaşanmışlığı objektifinden vermesidir. Üstelik Mahmut Makal, derin gözlemciliğiyle Anadolu’nun değişmeyen tarihini ve coğrafyasını bu kitapta kotarmıştır.

Ara Güler’in fotoğraflarıyla yapılan yeni baskısının önsözünü köyü, köy edebiyatını gerçekten bilen iyi yazar Adnan Binyazar yazdı. Yazıdan birkaç satır:

“Mahmut Makal’ın Bizim Köy’ü bu yıl 66 yaşını geride bıraksa da güncelliğinden bir şey yitirmedi. Bizim Köy, Cumhuriyet’in getirdiklerine köylü gözüyle bir bakıştır. Bürokratik koşullamaların nice boş olduğu Bizim Köy’ün çizdiği tablolar karşısında daha iyi anlaşılmıştır”.

Bizim Köy’ün ana bölüm başlıkları şöyle sıralanır:

- Geçim derdi

- Köy yaşamından sahneler

- İnanışlar

- Okul ve okuma

- Masal gibi

- Basında (Türk basınında-dış basında).

Yazar Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun Yaban’da köy yaşamına değindiğin için nasıl eleştirildiğine kitabında yer vermiştir.

Bizim Köy’de “Dünya Turu Gibi” bölümünü okuyalım:

“Kendi köyümle öğretmenlik yaptığım köyün arası on saat çeker yürüyerek. Aşağı yukarı bir günlük yol. Kara tepelerden ve kara tepelerde kararan çingi taşlardan başka kimseciklere rastlamazsın yollarda. Yılda beş-altı kere bu yolu tepmek düşer bize. Eşekle gitsek ölümden beter... Yaya gitsek daha ehven...Yük olmadığı zamanlar yaya gider gelirim ve on, on bir saatte alırım yolu. Sabah saat altıda düştüm yola. Bir türlü yürümez hayvan. ‘İlerde açılır herhalde’ dedim. Biraz daha gidince, büsbütün ağırlaştı. Burnu akıyor, hasta olsa gerek.”

Sonunda eşekle birlikte yürüyorlar.

*

BİZİM KÖY’ü okuduktan sonra, mutlaka “Hayal ve Gerçek”i okumanız gerekli.

Altbaşlık şu:

“Yirmi beş yıl sonra bizim köy”.

Prof. Rıza Mollof kitabın başındaki “Hayal ve Gerçek” üstüne yazısında hem kitabı hem de Mahmut Makal’ın Türk edebiyatındaki yerini irdeliyor:

“Hayal ve Gerçek kitabı, M. Makal’ın bundan önce yayımlanan Bizim Köy kitabının bir devamıdır. Her iki kitapta da ‘köyden notlar’ tarzında yazarın gözlemleri verilmektedir.

M. Makal bu ikinci kitabına Hayal ve Gerçek adını vermiş. Ama verilen bu ad kitabın içeriğine hiç uymuyor. Ona ‘Acı Gerçek’ demek daha doğru olurdu. Çünkü bu kitapta her şey acılıdır, sızılıdır ve hayal denen bir şeyden iz bile yoktur.”

Kitabın birinci bölümünde:

- Evlenme konusu

- Düğün töreleri

- Gerdek gecesi anlatılmaktadır.

İkinci bölüm:

- Yirmi Beş Yıl Sonra Bizim Köy (Değişenler) başlığını taşıyor.

Değişenler ile değişmeyenlerin karşılaştırması, siyaset açısından da bize bir panorama sunuyor.

Ama değişenleri okuyun, verilen bilgilerin ışığında bugünkü değerlendirmeleriniz için de yararlanabilirsiniz.

“Bozkırdaki Kıvılcım Enstitülüler”den hem enstitü hakkında bilgi edinirsiniz hem de enstitülere emek verenleri tanırsınız.

“Memleketin Sahipleri” kitabının başında Dr. Yahya Kanbolat’ın, “Gerçekçi Türk Yazınının Başlangıcı” yazısında, Bizim Köy’ün yayın serüveni yer alır:

“1950 seçim yılıydı. Ocak 1950’de Bizim Köy kitap olarak ortaya çıktı ve bir atom bombası gibi patladı. CHP’nin yıllardan beri ileri sürdüğü sanal mutlu köylülük, birden darmadağınık oldu. Makal’ın evi arandı, kitaplarına el konuldu ve komünizm propagandası yapmaktan tutuklandı. Kısa zamanda dört baskı yaptı.”

*

MAHMUT MAKAL, kitaplarıyla yol gösterecek, köyü/köylüyü/Köy Enstitüleri’ni düşünürken hep onu anacağız.

..........................

Mahmut Makal’ın bütün yapıtları Literatür Yayınları tarafından yayınlanmıştır.