Çevirmenler yol açıcıdır

NOTOS’un soruşturmalarına ben de katılıyorum. Bu tür çalışmaları da destekliyorum. Tabii sadece listelerin açıklanması açısından değil, bana ve başkalarına yeni eleştiri, tartışma yolu açtığı için önemsiyorum... Böyle listeler tartışıldığı müddetçe ve tartışıldığı ölçüde asıl amacına ulaşır.

Meşhur “Traduttore tradittore” (Çevirmen haindir) sözünün elbette başka sebepleri var ama ben, iyi niyetle, bunu kötü bir çeviri okumuş okurun uydurduğuna inanmak isterim hep... Deyimin orijinalinde bir harf değişikliği iki ayrı kelimeyi ve bambaşka anlamları ortaya çıkarıyor. Çevirmen elbette hain değildir, aksine çevirmen hayatımızı değiştirendir!

Listede ilk 5’in klasiklerden oluşmasına sevindim, klasikler önemsenir çünkü. Diğer taraftan listenin de büyük kısmının klasiklerden oluşması, dikkate değer bir durum. Çünkü iyi bir okurun mutlaka klasikleri okumasını salık veririz her zaman. Dahası bugün bile, birkaç yayınevi tarafından yayımlanmış klasikleri iyi çeviriden arar birçok okur...

Ancak okur eğilimi konusunda bazı eleştirilerim olacak. Doğu edebiyatından daha fazla kitap olmasını beklerdim. Yunan, Latin klasiklerinin okur için iyi bir sınav olacağı muhakkak. Doğu klasiklerinin yer alması, bütüncül bir edebiyat kültürü açısından zorunludur benim için.

Çeviri, çevirmenler olmasaydı Rönesans olmazdı. Türkiye’deki birçok sosyal, kültürel hamle çeviriler sayesinde gerçekleşmiştir. Tercüme Bürosu, Milli Eğitim Bakanlığı Klasikleri olmasaydı, bir(çok) kuşak Batı’nın ve Doğu’nun klasiklerini öğrenemeyecekti.

Yeniden anımsatalım, önemli çeviri ödülleri var...

Çeviri Derneği, Onur Ödülü ve Genç Soluk Ödülü başlıklarında iki ödül veriyor. İKSV, Talât S. Halman Çeviri Ödülü veriyor. Dünya Kitap yılın en iyileri ödülünde çeviriye de ödül veriyor ve Türkiye-Almanya ortaklığında Tarabya Çeviri Ödülü veriliyor.

Genç kuşağa, dergiyi edinmelerini salık veririm. En önemli 100 çeviri listesi, iyi bir kütüphane kurarken nelerin seçilebileceği konusunda kılavuzluk edecektir.

DERGİDE iyi çevirmenlerin çeviri hakkındaki düşüncelerini de okuyun.

Ahmet Cemal, “Edebiyat Çevirileri ve Yaratıcılık Sorunu” yazısında, çeviri/çevirmen üzerine her okurun bilmesi gereken tespitlerde bulunuyor.
İyi bir çevirmen nelere dikkat etmelidir?

Çeviriye yeni başlayan birinin yararlanacağı bir ölçütler yazısı.

“Bu çevirmen yabancı dilde tanıştığı bir edebiyat metnini kaynak-dilden amaç-dile getirirken, o metnin kaynak-dildeki sanatsal kurgusunu amaç-dilde yeniden ve bu kez o dilin kurallarının sınırları içerisinde oluşturmayı hedefler/hedeflemelidir.”

Benim gibi yayınevi yönetmenliği yapanlar Seçkin Selvi’nin “Bizim Muzaffer Hanım” yazısının altına imzasını atarlar. Ne diyor?

“Çeviri yapmak isteyen gençler nasıl çeviri yapacaklarını soruyor. Onlara hiçbir zaman, ‘Hangi dili biliyorsunuz?’ diye sormuyorum. ‘Türkçe biliyor musunuz?’ diye soruyorum.”

Mehmet Rifat, “Yayın Dünyası ve Çeviri Etkinliği Üstüne Notlar”da, iyi bir çevirmenin niteliklerini sıralıyor, bir yayınevinin çevirmenlere yönelik ideal politikasının ve çalışmasının nasıl olabileceği konusunda öneriler getiriyor. Geçmişten bugüne bir çizgi çekiyor: “Unutmayalım, bu işi yapanlar gerçek anlamıyla yazar-çevirmenler ve şair-çevirmenlerdi. Kimsenin de gözünün yaşına bakmazlardı!”

OKUNMASI, yararlanılması, saklanması gereken bir sayı.

(*) Notos sayı 62, Şubat-Mart 2017.