İhracat artışının nedenleri

Bu sorunu yanıtını tam olarak verebilmek kolay değil. Ama, bazı gelişmeler alt alta sıralanabilir. Büyük bir olasılıkla, ihracat artışı bu gelişmelerin tümünden, olumlu ve olumsuz yönde, az ya da çok beslenmektedir. Tabloda bazı gelişmeler özetlenmektedir.

OLUMSUZLUKLAR

Önce, ihracatın neden artmakta zorlanabileceğinden başlayalım.

En çok ihracat yaptığımız Avrupa ülkelerinde ekonomik büyüme 3-4 yıl öncesine göre daha iyi, ama o denli de yüksek değil. Kaldı ki, Türkiye’nin ihracatının yurt dışındaki büyümeye değil, çok daha fazla yurt içindeki iç talep gelişmelerine bağlı olduğu biliniyor.

2003 yılından bu yana Türkiye’de iç talep çok ciddi oranlarda arttı. Yani, üretilen malların yurt dışına satışı yerine içeride de satışı kolaydı. Buna rağmen ihracat arttı.

Türk parası reel olarak küçümsenmeyecek ölçülerde değerlendi. Örneğin, yurt dışındaki enflasyonu da hesaba katan Merkez Bankası reel kur endeksine göre, Türk parasının reel değeri bu yılın mayıs ayında yaklaşık 2005 yılı sonundaki değeri ile aynı düzeyde. Ama, son on iki ayda Türk parası yüzde 9.3 değerlendi. 2003-2006 yılları arasında Türk parasının reel değerlenmesi yüzde 18’e yaklaştı.

Bunun anlamı şudur: ortalama olarak Türkiye’de üretilen malların, TL fiyatı reel olarak yanı kalsa dahi, yabancı paralar cinsinden fiyatı son bir yılda yüzde 10’a yakın arttı.

Ya da, yabancı para cinsinden ortalamada fiyatlarını artıramayan ihracatçıların eline reel olarak yaklaşık yüzde 10 daha az Türk parası geçti.

Bu dönemde işçi maliyetleri arttı. Türkiye İstatistik Kurumu (TUİK) verilerine göre, imalat sanayinden saat başına reel ücretler 2006 yılında ortalama yüzde 1.9 arttı. 2003 yılından bu yana saat başı reel ücretlerdeki artış yüzde 8.5 oldu.

OLUMLU ETKENLER

Bütün bu olumsuzluklara rağmen ihracatın artıyor olması nasıl açıklanabilir?

1. İşgücü verimliliği arttı. TUİK verilerine göre, 2006 yılında imalat sanayi üretiminde çalışılan saat başına kısmi verimlilik artışı ortalama yüzde 6.7 oldu. 2003-2006 yılları arasındaki verimlilik artışı ise yüzde 21’i aştı. Kısacası, son dört yıldır verimlilik artışları reel ücret artışlarının oldukça üzerinde gerçekleşti.

2. Enerji maliyetinde 2006 yılına kadar bir değişme olmadı. Ortalama enerji fiyatları 2003-2005 döneminde hiç değişmezken, 2006 yılında ortalama yüzde 13.3 arttı.

3. Türk parasının reel değerlenmesiyle, döviz cinsi borçlanmaların maliyeti düştü. Şirketlerin finansman giderleri azaldı. Dövizle borçlanmak karlı hale geldi. Şirketlerin döviz kuru riski almalarıyla kazançları yükseldi.

4. İhracata yönelik üretimde reel olarak ucuzlayan ithal ara malları daha fazla kullanılmaya başlandı. Yurt içi katma değeri düşük malların ihracatı arttı. İhracat artışı ancak ara malları ithalatı artışıyla sağlanmaya başlandı. İhracatın yapısı değişti.

5. Türk ihraç mallarının ortalama fiyatları arttı. TUİK verilerine göre, yalnızca 2006 yılında ihracat birim değer endeksindeki artış yüzde 3.9 oldu. 2003-2006 yılları arasında ise ihracat birim değerindeki artış yüzde 27’yi geçti.

İhracatın artışı konusunda başka spekülatif nedenler de sıralanabilir. Örneğin, bazı sektörlerde kayıt dışı emek çalıştırmak yaygınlaşmış olabilir. İhracatta vergi iadesinden yararlanmaya yönelik olarak kayıt dışı ihracat da artmış olabilir.