Bu kadar kaçak sigara siyasi korumasız satılamaz

2 yıl önce yoğunlaşan denetimler nedeniyle bir miktar azalan kaçak sigara oranı son dönemde yeniden yükseliyor. Bu oranın artmasında, siyasi iklimin katkısı kaçınılmaz gözüküyor.
Geçen hafta Mardin ve Diyarbakır’da kaçak sigaranın yaygınlığını bizzat izleme imkanı buldum. Diyarbakır’daki kaçak sigara oranının yüzde 70’lere ulaştığı, bir TIR kaçak sigaradan birkaç milyon dolarlık kar elde edildiğini belirtiyorlar. Sektördeki, bölgeyi çok iyi bilen bir işadamına bunun nedenini sorduğumda u yanıtı aldım: “Bu büyük bir iş. Hem K. Irak tarafından, hem bizim taraftan önemli bir siyasi koruma olmasa, bu kadar büyük bir iş yapılamaz.”
Bizdeki kaçak sigara, AB’nin de belirlemelerine göre büyük ölçüde Bulgaristan kaynaklı. Bulgaristan’dan K. Irak’a, oradan da sınır illerinden Türkiye’ye geliyor. Aslında sokakları dolaştığınızda siyasi koruma olmadan gelemeyecek bu kadar yüklü sigaranın, sokakta da çok rahat satıldığını yani yerel bazda da siyasi koruma olduğunu görüyorsunuz. Polislerin, zabıtaların yanında tezgah açmış kişiler, çok rahat biçimde 2-2,5 TL’ye kaçak sigara satabiliyorlar. Belli ki “sıkıntı olmasın” diye denetimler gevşek, zaten cezalar da caydırıcı değil.
Nevruz günü Mardin’deydik. Mardin’e gitmeden Kızıltepe’ye uğradık ve meydanda onlarca tezgah, bunların başında çocuk yaşındaki satıcılar gördük. Kimisi de Suriye’den gelen çocuklardı. “Büyükler Diyarbakır’a Nevruz’a gitttiği için tümüyle çocuklara kaldı” dediler. Ertesi gün Diyarbakır’a gittiğimizde ise satıcılar içinde o kadar çok çocuk yoktu ama tezgahlar o kadar yoğundu ki. Diyarbakır’ın kaçak sigaranın en yoğun olduğu illerden olduğunu, sadece tezgahlarda değil dükkanlarda da çok yoğun kaçak sigara satıldığını gördük.
Diyarbakır’da bin adet ruhsatlı satıcısı olduğu ama en az 2 bin dükkanda sigara satıldığını öğrendik. Yani Tütün ve Alkollü İçkiler Piyasası Düzenleme Kurulu (TAPDK) belli ki görevini yapmıyor. Keşke bu Kurum görevi olmadığı halde bir dernek olan Yeşilay’a aktardığı milyonlarca lirayı, sektördeki kaçağı önlemek, yani vergi gelirini artırmak için kullansa.
Diyarbakır’dakiler, “sadece yasal sigara satan, kaçak sigarayı dükkânına sokmayan tek bir bayi olduğunu” söylüyorlar. Tablo korkunç değil mi?

5.5 MİLYAR TL VERGİ KAYBI

Rakamlara girecek olursak; TAPDK verilerine göre 2010’a kadar yıllık yaklaşık 5,4 milyar paket seviyelerinde seyreden yasal sigara pazarı o yıl 4.7 milyar pakete düşmüş. Yani çok büyük bir kaçak oluşmuş. Çöplerden toplanan boş paketlerle yapılan araştırmalarla iller itibariyle de kaçak oranları belirleniyor. 2009’da yüzde 5 olan kaçak sigara oranı 2010 ve 2011 yıllarında yüzde 20’lere tırmanmış. 2012 yılında denetim yoğunlaşınca gerileme olmuş yüzde 13.4’e kadar inmiş. 2013 yılında ise yeniden yüzde 20’lere çıkmış.
En çok kaçağın saptandığı iki bölgeden Doğu Anadolu’da kaçak oranı yüzde 30.4, Güneydoğu Anadolu’da ise yarı yarıya kaçak var. Araştırma Mardin’de yüzde 55 olan oranı Diyarbakır için yüzde 62 olarak gösteriyor.
Yasal sigaralarda en ucuz sigara 5 TL ama kaçak sigara 2-3 TL’ye satılıyor. Üstüne üstlük tezgahlarda paket bozulup tek tek de satıldığı için, küçük yaştaki çocuklar tarafından çok rahat satın alınma imkanı veriyor.
Kaçak sigara nedeniyle oluşan vergi kaybı yıllık 5,5 milyar TL olarak hesaplanıyor. Kaçak sigara vergi kaybına yol açması nedeniyle herkesi ilgilendirmeli.
Zaten işi zorlaşan namuslu esnafı ise daha da zor durumda bıraktığı açık.