Anayasa’nın kültürel içeriği

İstanbul Kültür Sanat Vakfı (İKSV), kültürel, sanatsal etkinliklerin yanı sıra kültür politikalarının geliştirilmesi alanında da çalışmalar yapıyor.

Yeni anayasa çalışmalarına katkı konusunu işleyen mektuptan, çalışma amacını açıklayan bir bölümünü yazıma aldım:

“İstanbul Kültür Sanat Vakfı (İKSV) olarak, düzenlediğimiz kültürel ve sanatsal etkinliklerin yanı sıra kültür politikalarının geliştirilmesi alanında da çalışmalar yürütüyor, ülkemizin bu konuda ilerlemesine katkıda bulunmak amacıyla raporlar hazırlıyor, seminer, konferans ve atölye çalışmaları düzenliyoruz.

Bu çalışmalar kapsamında ve TBMM Anayasa Uzlaşma Komisyonu tarafından yürütülen anayasa yapım sürecine paralel olarak kültürel yaşama katılma, erişme ve katkı sağlama hakkının anayasamıza eklenecek yeni bir maddeyle korunmasına yönelik bir çalışma yürüttük. Bu süreçte İstanbul Bilgi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Turgut Tarhanlı’nın katılımıyla kültür kurumlarına yönelik bir toplantı da düzenledik. Türkiye’nin içinde bulunduğu yeni anayasa sürecinin, kültür-sanat alanını doğrudan ilgilendiren kültüre erişim, kültürel demokrasi, ifade ve yaratıcılık özgürlüğü gibi temel kavramlar çerçevesinde ele alındığı toplantının devamında, yeni anayasa için ‘Kültürel Yaşama Katılma, Erişme ve Katkı Sağlama Hakkı’ başlıklı bir madde önerisi hazırlayarak Uzlaşma Komisyonu’na ilettik.”

Rapordan önemli, yeni anayasa metnine alınmasını benim de uygun gördüğüm bölümlerin bir kısmını sizinle paylaşıyorum:

-  Devlet kültürel kimliğe dayanarak yapılan ayrımcılığı ve ayrımcılık, düşmanlık ya da şiddeti kışkırtma sonucunu doğurabilecek ulusal, ırksal ya da dini nefret savunuculuğunu önlemek için gerekli tedbirleri alır. Bu amaçla, birey ve toplulukların kültürel kimliklerine bağlı olarak maruz kaldıkları her türlü önyargıyı ortadan kaldırmak üzere medya, eğitim kurumları ve diğer yollarla kamusal kampanyalar yürütür.

-  Herkes kültürel yaşama katılma, erişme ve katkı sağlama hakkına sahiptir. Kültürel yaşam, bireyin ve birey topluluklarının bir dünya görüşü inşa etmelerine aracı olan yaşam tarzları bağlamında, dili, sözlü ve yazılı edebiyatı, müzik ve şarkıları ve diğer sanat dallarını, sözlü olmayan iletişimi, din ve inanç sistemlerini, ayin ve törenleri, spor ve oyunları, üretim yöntemlerini ya da teknolojilerini, doğal ya da insan yapısı çevreleri, besinleri, giysileri, konutları, âdet ve gelenekleri ifade eder.

-  Devlet, kültürel yaşama katılma, erişme ve katkı sağlama hakkını doğrudan ya da dolaylı yollarla engellemekten kaçınır ve bu hakkın üçüncü kişiler tarafından engellenmesini önlemek ve tam anlamıyla hayata geçirilmesini sağlamak amacıyla her türlü yasal, idari, yargısal ve mali tedbiri alır.

-  Devlet, kültür ürün ve hizmetlerinin varlığını, kültürel demokrasi anlayışı çerçevesinde, temin ve teşvik eder; bunların herkesin fiziksel ve mali açıdan erişilebileceği, toplumun kültürel çeşitliliğine uygun veya uyarlanabilir ve farklı kültürel kimliğe sahip unsurları açısından kabul edilebilir olmasını güvence altına alır ve destekler.

-  Kültürel Yaşama Katılma, Erişme ve Katkı Sağlama Hakkı başlıklı anayasa maddesi önerisi, 16 Aralık 1966 tarihli BM Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Sözleşmesi’nin denetim organı olan Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Komitesi’nin 220 Kasım 2009 tarihleri arasında gerçekleştirdiği 43. oturumda, sözleşmenin 15. maddesi çerçevesinde kabul edilen 21 sayılı Genel Yorum Kararı esas alınarak hazırlanmıştır.

-  Kültürel haklar insan haklarının ayrılmaz bir parçasıdır; diğer haklar gibi evrenseldir; bölünemez, birbirine bağlı ve birbiriyle ilişkilidir. Kültürel hakların tam anlamıyla desteklenmesi ve bu haklara saygı gösterilmesi, insan onurunun korunması ve çok kültürlü ve çeşitliliklerden oluşan bir dünyada, bireyler ve topluluklar arasında olumlu toplumsal etkileşimin sağlanması açısından temel önem taşımaktadır.
* * *
KÜLTÜR politikaları için yapıcı öneriler konusunu sürdüreceğim.