Yasemin'ce

Yasemin BORAN

Peri Masalları

İşte size ‘‘peri masalları’’nın ne olup ne olmadığı üzerine çok esaslı bir deneme... Böyle bir konunun yazarı ben olmalıydım, diye düşünüyorum. Ama, bundan pek fazla hayıflandığımı da söylemiyeceğim. Çünkü, düşüncelerine tamamen katıldığım bu kişi, bende kıskançlıktan çok hayranlık uyandıran bir şahsiyet. Kendisi bir edebiyat dehası olmanın dışında, masalları algılayışı ve dünyaya bakışıyla da saygı ve sevgimi kazanmış biri. Kim olduğunu anladınız sanırım. Tabii ki, J.R.R. Tolkien.

Onu pek çoğunuz ‘‘Yüzüklerin Efendisi’’ kitabından tanıyorsunuz. Şayet bilmiyorsanız, vakit geçirmeden alıp okumalısınız. Şunu da hemen ilave etmeliyim; Bu kitap herkese göre değil. Özellikle de ‘‘masalların çocuklar için olduğu fikrini taşıyanlar için’’ hiç değil.

J.R.R. Tolkien bu konuya ‘‘Peri Masalları Üzerine’’ denemesinde öyle bir açıklık getirmiş ki, anlatmadan geçemeyeceğim.

‘‘Peri masallarının şu anki değerleri ve işlevleri, eğer varsa, nelerdir? Çoğunlukla peri masallarının doğal ya da özellikle uygun dinleyicilerinin çocuklar olduğu varsayılır.

Eleştirmenler, yetişkinlerin kendi zevkleri için okuyabileceklerini düşündükleri peri masallarını tanımlarken, sık sık 'bu kitap altısından altmışına kadar olan tüm çocuklar içindir' şeklinde şakalar yaparlar. Ama ben henüz yeni bir araba modeli hakkında: ‘‘bu oyuncak on yedisinden yetmişine kadar olan bebekleri eğlendirir’’ diyen şişirilmiş bir övgüye (her ne kadar bu benim aklıma çok daha yatkın olsa da) hiç rastlamadım.

Çocuklar ve peri masalları arasında temelde bir bağ var mıdır? Eğer bir yetişkin, masalları kendi zevki için okuyorsa bir yorumda bulunmaya gerek var mıdır? Eğer masal olarak okuyorsa böyledir, yani merak uyandıran şeyler olarak incelemiyorsa...

Yetişkinlerin her şeyi, eski tiyatro programları ya da kesekağıtlarını bile toplayıp incelemeye izinleri vardır.

Peri masallarını zararlı olarak görmeyecek kadar bilgeliğe hala sahip olanlar arasındaki ortak görüş, çocukların akıllarıyla peri masalları arasında çocukların bedenleri ve süt arasında bulunanla aynı türden doğal bir ilişki olduğu yolundadır. Ben bunun bir hata olduğunu, en hafif deyimiyle yanlış hislerden kaynaklanan bir hata olduğunu ve genellikle, her ne özel sebeple (çocuksuzluk gibi) olursa olsun çocukları, belirli bir ailenin, genellikle insan ailesinin, toy bile olsa normal bir üyesi olarak görmektense özel bir tür yaratık, neredeyse farklı bir ırk olarak görme eğiliminde olan kişiler tarafından ifade edildiğini düşünüyorum.

Aslında çocuklara peri masalları arasında bir bağ kurulması evcil tarihimizin bir kazasıdır.

Peri masalları, aslında yetişkinler istemediği ve yanlış kullanılması dert edinmediği için modern okur yazar dünyada tıpkı külüstür ya da eski moda eşyaların oyun odasına atılması gibi, masallar ‘‘ninni’’ olmaya terkedilmiştir. Buna karar veren çocukların seçimi değildir.

Bir sınıf olarak çocuklar -sadece ortak bir deneyim eksikliği olduğunda öyle değillerdir- peri masallarını ne daha çok severler, ne de onları yetişkinlerden daha iyi anlarlar. Başka birçok şeyi sevdiklerinden daha çok sevmezler. Genç ve büyüyor oldukları için doğal olarak hassas bir zevkleri vardır ve bu yüzden peri masalları genelde kural olarak iyi işler.

Ama aslında sadece bazı çoçuklar ve bazı yetişkinlerin masallara karşı özel bir sevgisi vardır ve bu sevgi onlar için ne çok özel ne de kesinlikle başattır. Bence, çocukluğun çok erken aşamalarında yapay olarak uyarılmadan ortaya çıkmayacak bir zevktir o ve eğer doğuştan varsa, yaşla beraber azalmak yerine kesinlikle çoğalan bir sevgidir.’’

Kesinlikle aynı fikirdeyim. Ve de bu fikri paylaşanlara Tolkien'in ‘‘Altıkırkbeş Yayınları’’ndan çıkan ‘‘Peri Masalları Üzerine’’ adlı denemesini okumalarını tavsiye ediyorum. Hatta aynı fikirde olmayıp çocuğu olanlar ve çocuklarla ilişkisi bulunanlara da bilgilerini genişletmeleri adına bu kitabı okumalarında fayda buluyorum, Yasemin'ce...