Borsa kazancına iki ayrı vergi var

Bilmeyenler için açıklayalım; borsada, 2002 yılında hisse senedi alıp-satanlar, 2003 yılı Mart ayı içinde, kazançlarını ‘‘yıllık gelir vergisi beyannamesi’’ ile beyan edip, üç taksit halinde gelir vergisi ödeyecekler.

Vergilendirme olayında, hisse senedi sahipleri, duruma göre ‘‘iki ayrı kazanç’’ elde etmiş sayılıyorlar. Bu kazanç;

1) Hisse senedinin, ‘‘alım-satımdan’’ elde edilen kazanç,

2) Hisse senedinin ‘‘temettü’’ gelirinden elde edilen kazançtır.

Bunlardan; birincisi ‘‘Diğer Kazanç ve İratlar’’, ikincisi ise ‘‘menkul sermaye iradı’’ kapsamında vergilendiriliyor.

ALIM-SATIM KAZANCI

Hisse senetlerinin, iktisap (yani edinme) tarihinden itibaren ‘‘üç ay içinde satılması halinde’’, elde edilen kazanca, yaklaşık yüzde 87 ‘‘enflasyon indirimi’’ uygulandıktan, sonraki tutar; 3 milyar 500 milyon lirayı aştığı takdirde, ‘‘Diğer Kazanç ve İrat’’ olarak beyan edilip, gelir vergisi ödenmesi gerekiyor.

Hisse senetlerinin satılması olayında, iktisaptan itibaren üç aylık süre geçtikten sonra, elde edilen kazancın tutarı ne olursa olsun, gelir vergisine tabi değil [(GVK Geçici Md. 56/D-1)]. Buradaki üç aylık süre, 2003 yılı borsa gelirleri için ‘‘bir yıl’’ olarak uygulanacak.

3,5 milyar liralık kazancın, enflasyondan arındırılmadan önceki brüt tutarı ise; 2002 yılı gelirleri için yaklaşık 27 milyar lira oluyor.

Elde edilen kazancın, bu tutarı aşması halinde, yıllık gelir vergisi beyannamesi verilecek ancak enflasyon indiriminden sonraki tutardan, 3,5 milyar liralık istisna düşüldükten sonra, kalan tutar üzerinden gelir vergisi hesaplanacak.

TEMETTÜ GELİRİ

Hisse senedi sahipleri, 2002 yılında elde ettikleri temettü geliri, gayrisafi olarak 6 milyar 650 milyon lirayı aşıyorsa, bu gelirin tamamını 2003 yılı Mart ayında, beyan edecekler (GVK Md. 75/1 ve 86/c). Burada sözü edilen 6 milyar 650 milyon liralık tutar, ele geçen temettü gelirine, temettünün 1/5'i oranındaki vergi alacağının da eklenmesi sonucu bulunan, gayrisafi tutar oluyor. Elde edilen temettü gelirinin 6 milyar 650 milyon lirayı aşması halinde, aşan kısmın değil, tamamının beyan edilmesi gerekiyor.

Örneğin; 2002 yılında 6 milyar lira temettü geliri elde eden bir kişi, bunun 1/5'i olan 1 milyar 200 milyon lirayı eklemek suretiyle bulduğu 7 milyar 200 milyon lirayı, 2002 yılı geliri olarak 2003 yılı Mart ayında beyan edecek. Hesaplanan gelir vergisinden, 1,2 milyar TL.'yi ‘‘vergi alacağı’’ olarak mahsup ettikten sonra, kalanını Mart, Haziran ve Eylül aylarında üç eşit taksitte ödeyecek.

Yukarıdaki açıklamalardan da farkedileceği gibi, borsadan hisse senedi alanların, elde ettikleri gelire bağlı olarak, ‘‘iki ayrı türden gelir’’ elde etmeleri ve buna bağlı olarak da, gelir vergisi ödemeleri sözkonusu. Beyan sınırının üzerinde temettü geliri elde etmeyenler ya da borsa kazancı olmayanlar veya üç aylık süre geçtikten sonra kazanç elde edenler, beyanname vermeyecekleri gibi, vergi de ödemeyecekler.

KALICI ÇÖZÜM

Borsa kazançlarındaki üç aylık sürenin, 1 Ocak 2003'den itibaren ‘‘bir yıla çıkması’’ borsayı olumsuz yönde etkileyecek. Gerçi, geçtiğimiz günlerde, AK Parti yetkililerince Hürriyet'e yapılan bir açıklamada ‘‘Borsaya vergi desteği’’ sağlanacağı belirtildi ama şu aşamada desteğin ayrıntısı belli değil.

İşin doğrusu, bu konuda kalıcı bir çözüm gerekiyor. Çözüm de belli; hem vergilemedeki olumsuzluğu ortadan kaldırmak hem de daha fazla vergi toplayabilmek için, beyanname verme olayı kaldırılacak ve borsaya ‘‘binde bir veya yarım oranında işlem vergisi’’ getirilecek,olup bitecek...