Vatana ihanetle suçlanan generalin kızı Şili’nin savunma bakanı
Güncelleme Tarihi:
Emel ARMUTÇU
Oluşturulma Tarihi: Nisan 25, 2004 00:29
11 Eylül, sadece ABD için değil, onun ülkesinde yaşayan insanlar için de kara bir gündü. 2001 yılında New York’ta uçaklar ikiz kulelere çarparken o, Şili’de 11 Eylül 1973 günü yapılan kanlı darbenin yıldönümü için düzenlenen ayine katılmak üzere Hükümet Sarayı’na doğru yoldaydı...
Yıllar önce General Augusto Pinochet, Şili’de sosyalist Salvador Allende hükümetini darbeyle devirip 17 yıllık baskı, kayıplar, cinayetler dönemini başlattığında, Michelle Bachelet 22 yaşında sosyalist bir tıp öğrencisi, babası Alberto Bachelet ise Şili Hava Kuvvetleri generaliydi. Ancak babası General Bachelet, darbecilerin değil Allende hükümetini destekleyenlerin tarafında olduğu için, hemen o gün ‘vatana ihanet’ suçlamasıyla tutuklanmış, 5 Mayıs 1974 tarihinde kalp krizinden ölene kadar cezaevinde tutulmuştu. Kızına göre babasının kalp krizi, cezaevinde gördüğü kötü muamele sonucuydu.
Babasını kurban verdiği darbenin hışmından, Bachelet ve antropolog annesi Angela Jeira da kurtulamadı. İkisi de tutuklanarak bir ay istihbarat merkezinde kaldılar, sonra da önce Avustralya, ardından da Almanya’ya sürgüne yollandılar. Ülkesine ancak beş yıl sonra, 1979’da dönebildi Michelle Bachelet.
Dönüşünde eğitimine devam etti, pediatri alanında ihtisas yaptı, darbe dönemindeki kayıplar ve işkence mağduru çocuklarla ilgilenen sivil toplum örgütleriyle çalıştı.
Ancak askerliğe de ilgi duymaya başladı. Şili Stratejik Politika Çalışmaları Ulusal Akademisi’nde katıldığı kursları birincilikle bitirdi. Bu başarısı, Washington’da Interamerikan Savunma Koleji’nde, Kıtasal Savunma kursuna katılmasını sağladı. Yetmedi, Şili Harp Akademisi’nde askeri bilimler yüksek lisansı yaptı. Bu arada Sosyalist Parti bünyesinde, politikanın içindeydi. İki yıl Sağlık Bakanlığı yaptıktan sonra 7 Ocak 2002 tarihinde, Latin Amerika’nın ilk kadın savunma bakanı oldu. Şili Devlet Başkanı Ricardo Lagos’un Bachelet’i bu makama ataması ve askerlerin bu seçime saygı göstermesi sivil toplumla ordu arasında 10 yıldır süren çekişmeyi sona erdirecek bir olay olarak yorumlandı Şili’de.
Yani 30 yıl önce, rejim muhalifi sosyalist bir tıp öğrencisi olarak kimbilir ne kadar dayağını yediği Şilili askerler Bachelet’e bağlıydı şimdi. Bu nasıl bir histi acaba? Ayrıca doktor bir kadın olarak savunma, strateji gibi militarizm meselelerine ilgisi nereden kaynaklanıyordu? 52 yaşındaki Michelle Bachelet, geçtiğimiz hafta Türkiye’deydi. Latin Amerika’nın ilk kadın savunma bakanı olmakla kalmayıp, adını iki yıl sonra yapılacak devlet başkanlığı seçimleri için güçlü bir aday olarak yazdıran Bachelet sorularımızı cevapladı.
BABAM BENİMLE GURUR DUYARDI
30 yıl önce birlikte tutuklandığı annesi şimdi 78 yaşında ve söylediğine göre hálá onu ‘koruyor.’ Eşinden ayrılan Bachelet’in 25, 20 ve 11 yaşlarında üç çocuğu var. İş temposu çok yoğun olduğu için, çocuklarla annesi ilgileniyor. Ya babası? ‘Bugün yaşasaydı, benimle gurur duyardı.’
BOŞANMA ARTIK SERBEST AMA KÜRTAJ HÁLÁ YASAK
Şili, Latin Amerika’nın en muhafazakar ülkelerinden biri olarak anılıyor; mesela boşanma geçtiğimiz aya kadar yasaktı daha yeni kabul edildi. Bachelet anlatıyor: ‘Artık çiftlerin ikisi de istiyorsa, boşanma bir yıl içinde gerçekleşecek. Kürtaj, hálá yasak. Katolik kilisesinin de ciddi muhalefeti var. Ben Şili’de ‘ertesi gün hapı’nın kullanılmasını sağlayan kişiyim. Kadınların durumu Şili’de son on yıldır değişti; daha önemli yerlere geldiler. Resmi görevlerden bahsedersek çok fazla değil, kadın bakan sayısı beşe çıktı, parlamentodaki oran yüzde 12 civarında. Valiler, müsteşarlar da var. Belediye başkanlıklarında da yüzde 20’ye yakın. Yine de bizim için az.’
GEÇEN YIL 12 KADIN GENERAL OLDU
‘Kadın erkek eşitliği konusunda çalışmalarımız var: Kadınların erkeklerle aynı hakları almaları için uğraşıyoruz. Mesela daha önce kadınlar ordudaki belli branşlarda ve erkeklere göre çok ağır yükseliyordu. Generalliğe ulaşmada zorlukları vardı. Jandarmada olabiliyorlardı ama kara kuvvetlerinde olamıyorlardı. Şimdi bunlar değişiyor. Geçen yıl 12 kadın general oldu. İsterlerse topçu da olabiliyorlar şimdi. Tabii bunlar benim zamanımda oldu.’
BARIŞÇIYIM AMA GEREKİRSE ŞAHİN DE OLURUM
‘Evet, 30 yıl önce çocuk doktoru olmak istiyordum. Ama eğitimimi babam gibi silahlı kuvvetler üzerine sürdürmeye karar verdim. Daha çok askerlerle siviller arasındaki ilişkileri dengelemeye yönelikti ilgim. Neden? Çünkü çok acı çektim, asker kızıyım, askeri meselelere yabancı değilim ve asker babamı kaybettim. Ayrıca savunma meseleleri sadece askerlerin değil, sivillerin de işi olmalı. Şili 14 yıldır şeffaf bir demokrasiyle yönetiliyor. Askerler ülkedeki demokrasi sistemini öğrendi. Tabii ki barışçı bir insanım. Savunma bakanlarının görevi barışı sağlamaktır. Ama bu mümkün değilse, ülkenize karşı tehditler oluşursa, tabii ki caydırma politikaları da uygularsınız, şahin olursunuz yani!’
GEÇMİŞİMİZDE YAŞANANLARI TELAFİ ETMEYE ÇALIŞIYORUZ
‘Hükümet olarak insan hakları konusunda bir tasarı hazırladık. Şimdi parlamentoda. Darbe döneminde kaybolmuş, işkenceye maruz kalmış, yani insan hakları ihlallerinden zarar görmüş ya da yakınlarını kaybetmiş insanlara tazminat ödenmesi için çalışıyoruz. Sloganımız ‘Dünsüz yarın olmaz.’ İnsan hakları artık askerlerin de gündeminde. Tabii yeterli değil, daha çok şeyler yapmamız, demokrasiyi bir yaşam şekline dönüştürmemiz lazım. Bu noktada kadın erkek eşitliği çok önemli.’
Babasını kurban verdiği darbenin hışmından, Bachelet ve antropolog annesi Angela Jeira da kurtulamadı. İkisi de tutuklanarak bir ay istihbarat merkezinde kaldılar, sonra da önce Avustralya, ardından da Almanya’ya sürgüne yollandılar. Ülkesine ancak beş yıl sonra, 1979’da dönebildi Michelle Bachelet.
Dönüşünde eğitimine devam etti, pediatri alanında ihtisas yaptı, darbe dönemindeki kayıplar ve işkence mağduru çocuklarla ilgilenen sivil toplum örgütleriyle çalıştı.
Ancak askerliğe de ilgi duymaya başladı. Şili Stratejik Politika Çalışmaları Ulusal Akademisi’nde katıldığı kursları birincilikle bitirdi. Bu başarısı, Washington’da Interamerikan Savunma Koleji’nde, Kıtasal Savunma kursuna katılmasını sağladı. Yetmedi, Şili Harp Akademisi’nde askeri bilimler yüksek lisansı yaptı. Bu arada Sosyalist Parti bünyesinde, politikanın içindeydi. İki yıl Sağlık Bakanlığı yaptıktan sonra 7 Ocak 2002 tarihinde, Latin Amerika’nın ilk kadın savunma bakanı oldu. Şili Devlet Başkanı Ricardo Lagos’un Bachelet’i bu makama ataması ve askerlerin bu seçime saygı göstermesi sivil toplumla ordu arasında 10 yıldır süren çekişmeyi sona erdirecek bir olay olarak yorumlandı Şili’de.
Yani 30 yıl önce, rejim muhalifi sosyalist bir tıp öğrencisi olarak kimbilir ne kadar dayağını yediği Şilili askerler Bachelet’e bağlıydı şimdi. Bu nasıl bir histi acaba? Ayrıca doktor bir kadın olarak savunma, strateji gibi militarizm meselelerine ilgisi nereden kaynaklanıyordu? 52 yaşındaki Michelle Bachelet, geçtiğimiz hafta Türkiye’deydi. Latin Amerika’nın ilk kadın savunma bakanı olmakla kalmayıp, adını iki yıl sonra yapılacak devlet başkanlığı seçimleri için güçlü bir aday olarak yazdıran Bachelet sorularımızı cevapladı.
BABAM BENİMLE GURUR DUYARDI
30 yıl önce birlikte tutuklandığı annesi şimdi 78 yaşında ve söylediğine göre hálá onu ‘koruyor.’ Eşinden ayrılan Bachelet’in 25, 20 ve 11 yaşlarında üç çocuğu var. İş temposu çok yoğun olduğu için, çocuklarla annesi ilgileniyor. Ya babası? ‘Bugün yaşasaydı, benimle gurur duyardı.’
BOŞANMA ARTIK SERBEST AMA KÜRTAJ HÁLÁ YASAK
Şili, Latin Amerika’nın en muhafazakar ülkelerinden biri olarak anılıyor; mesela boşanma geçtiğimiz aya kadar yasaktı daha yeni kabul edildi. Bachelet anlatıyor: ‘Artık çiftlerin ikisi de istiyorsa, boşanma bir yıl içinde gerçekleşecek. Kürtaj, hálá yasak. Katolik kilisesinin de ciddi muhalefeti var. Ben Şili’de ‘ertesi gün hapı’nın kullanılmasını sağlayan kişiyim. Kadınların durumu Şili’de son on yıldır değişti; daha önemli yerlere geldiler. Resmi görevlerden bahsedersek çok fazla değil, kadın bakan sayısı beşe çıktı, parlamentodaki oran yüzde 12 civarında. Valiler, müsteşarlar da var. Belediye başkanlıklarında da yüzde 20’ye yakın. Yine de bizim için az.’
GEÇEN YIL 12 KADIN GENERAL OLDU
‘Kadın erkek eşitliği konusunda çalışmalarımız var: Kadınların erkeklerle aynı hakları almaları için uğraşıyoruz. Mesela daha önce kadınlar ordudaki belli branşlarda ve erkeklere göre çok ağır yükseliyordu. Generalliğe ulaşmada zorlukları vardı. Jandarmada olabiliyorlardı ama kara kuvvetlerinde olamıyorlardı. Şimdi bunlar değişiyor. Geçen yıl 12 kadın general oldu. İsterlerse topçu da olabiliyorlar şimdi. Tabii bunlar benim zamanımda oldu.’
BARIŞÇIYIM AMA GEREKİRSE ŞAHİN DE OLURUM
‘Evet, 30 yıl önce çocuk doktoru olmak istiyordum. Ama eğitimimi babam gibi silahlı kuvvetler üzerine sürdürmeye karar verdim. Daha çok askerlerle siviller arasındaki ilişkileri dengelemeye yönelikti ilgim. Neden? Çünkü çok acı çektim, asker kızıyım, askeri meselelere yabancı değilim ve asker babamı kaybettim. Ayrıca savunma meseleleri sadece askerlerin değil, sivillerin de işi olmalı. Şili 14 yıldır şeffaf bir demokrasiyle yönetiliyor. Askerler ülkedeki demokrasi sistemini öğrendi. Tabii ki barışçı bir insanım. Savunma bakanlarının görevi barışı sağlamaktır. Ama bu mümkün değilse, ülkenize karşı tehditler oluşursa, tabii ki caydırma politikaları da uygularsınız, şahin olursunuz yani!’
GEÇMİŞİMİZDE YAŞANANLARI TELAFİ ETMEYE ÇALIŞIYORUZ
‘Hükümet olarak insan hakları konusunda bir tasarı hazırladık. Şimdi parlamentoda. Darbe döneminde kaybolmuş, işkenceye maruz kalmış, yani insan hakları ihlallerinden zarar görmüş ya da yakınlarını kaybetmiş insanlara tazminat ödenmesi için çalışıyoruz. Sloganımız ‘Dünsüz yarın olmaz.’ İnsan hakları artık askerlerin de gündeminde. Tabii yeterli değil, daha çok şeyler yapmamız, demokrasiyi bir yaşam şekline dönüştürmemiz lazım. Bu noktada kadın erkek eşitliği çok önemli.’